Wiele osób pisząc testament, chciałoby zapisać w nim poszczególne przedmioty określonym osobom. Tego typu możliwość (zapis windykacyjny) istnieje w polskim prawie od 2011 roku. Dzięki zapisowi windykacyjnemu dysponowanie swoim majątkiem na wypadek śmierci stało się znacznie prostsze. Co zatem warto wiedzieć na temat zapisu windykacyjnego? W jakiej formie powinien on zostać ustanowiony? Co może być przedmiotem zapisu windykacyjnego? Właśnie temu zagadnieniu poświęcony jest mój kolejny artykuł pt. „Zapis windykacyjny”.
Jeśli potrzebujesz pomocy adwokata w Twojej sprawie spadkowej, to jestem w stanie Ci pomóc. Udzielam konsultacji prawnych dla klientów z całej Polski, w tym także online i telefonicznie. Zapraszam się do zapoznania się z moją ofertą (Adwokat Prawo Spadkowe) oraz do kontaktu.
Zapis windykacyjny – główne wnioski
- Na mocy zapisu windykacyjnego spadkodawca może przekazać określony składnik swojego majątku danej osobie.
- Zapis windykacyjny musi zostać ustanowiony w testamencie notarialnym, w przeciwnym razie będzie nieważny.
- W przepisach określono jednoznacznie, co może być przedmiotem zapisu windykacyjnego.
- Na osobie, na rzecz której został ustanowiony zapis windykacyjny, ciąży ewentualny obowiązek zapłaty zachowku.
- Warto pamiętać o tym, że zapis windykacyjny różni się od zapisu zwykłego.
- Zapis windykacyjny wiąże się także z obowiązkiem podatkowym.
Co to jest zapis windykacyjny?
Zapis windykacyjny to specjalne rozrządzenie testamentowe, na mocy którego spadkodawca postanawia, że dana osoba (spadkobierca testamentowy albo ustawowy) nabywa własność określonego przedmiotu. Nabycie własności następuje w chwili otwarcia spadku, czyli śmierci spadkodawcy (art. 924 Kodeksu cywilnego – KC).
Ustawodawca postawił jednak pewien warunek dla rozporządzeń majątkowych w postaci zapisu windykacyjnego. Mianowicie spadkodawca musi dokonać go w testamencie notarialnym (art. 9811 § 1 KC). W przeciwnym razie zapis windykacyjny nie będzie miał żadnej mocy prawnej.
Przedmiot zapisu windykacyjnego
Zgodnie z art. 9811 § 2 KC przedmiotem zapisu windykacyjnego mogą być:
- rzecz oznaczona co do tożsamości;
- zbywalne prawo majątkowe;
- przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne;
- ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności;
- ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej.
Wymieniony powyżej katalog ma charakter zamknięty. Oznacza to więc, że w ramach zapisu windykacyjnego nie można przekazać żadnych innych rzeczy.
Przeczytaj również: Darowizna dla wnuka a zachowek
Zapis windykacyjny wyczerpujący cały spadek
Czasami zdarza się tak, że spadkobierca w ramach zapisu windykacyjnego zamierza przekazać cały spadek. Tego rodzaju sytuacja została uregulowana w przepisach Kodeksu cywilnego. W art. 9816 KC postanowiono bowiem, że w odniesieniu do zapisu windykacyjnego stosuje się odpowiednio przepisy o zapisie zwykłym, o ile dana kwestia nie została uregulowana w rozdziale dotyczącym tego pierwszego.
Należy tutaj zwrócić uwagę na art. 961 KC. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli spadkodawca przeznaczył oznaczonej osobie w testamencie poszczególne przedmioty majątkowe, które wyczerpują prawie cały spadek, osobę tę poczytuje się w razie wątpliwości nie za zapisobiercę, lecz za spadkobiercę powołanego do całego spadku. Jeżeli takie rozrządzenie testamentowe zostało dokonane na rzecz kilku osób, osoby te poczytuje się w razie wątpliwości za powołane do całego spadku w częściach ułamkowych odpowiadających stosunkowi wartości przeznaczonych im przedmiotów.
Oznacza to, że ustanowienie zapisu windykacyjnego w testamencie notarialnym może odnieść inny skutek niż ten, jaki zamierzał osiągnąć spadkodawca. Jeżeli bowiem zapisze on danej osobie cały swój majątek, wówczas może ona zostać uznana za spadkobiercę ze wszystkimi tego skutkami natury prawnej.
Sprawdź także: Dziedziczenie po mężu a jego majątek osobisty
Zapis windykacyjny w testamencie
Jak już wcześniej wspomniałam, zapis windykacyjny może zostać ustanowiony wyłącznie w testamencie notarialnym. Jeżeli ten warunek nie zostanie spełniony, wówczas nie wywoła on żadnych skutków prawnych. Poniżej podaję przykładowy zapis windykacyjny.
Przykład zapisu windykacyjnego
Jeżeli zastanawiasz się, w jaki sposób sporządzić zapis windykacyjny, aby był on zgodny z prawem, przygotowałam dla Ciebie przykład, który z całą pewnością będzie przydatny. Otóż możesz posłużyć się następującym wzorem:
Moim wyłącznym spadkobiercą ustanawiam mojego syna Jana Kowalskiego. Wyjątek stanowi działka budowlana położona w miejscowości Rokietnica o nr ewidencyjnym XYZ (KW nr ABCD), która jest moją własnością, a z chwilą mojej śmierci ma stać się własnością mojej chrześnicy Joanny Wójcik.
W praktyce nie musisz się zastanawiać jak zredagować zapis windykacyjny. Zrobi to za Ciebie notariusz. Twoim zadaniem jest dokładne oznaczenie przedmiotu, który ma stać się przedmiotem zapisu, tak aby po Twojej śmierci nie było w tym zakresie wątpliwości.
Zobacz także: Ile wynosi zachowek – przykłady
Zapis windykacyjny a zachowek
Osoba, na rzecz której ustanowiony został zapis windykacyjny, jest odpowiedzialna za zapłatę zachowku. Dzieje się tak wówczas, gdy uprawniony do zachowku nie może uzyskać go od spadkobiercy. W takim przypadku przysługuje mu roszczenie o zachowek wobec osoby, która otrzymała jakąś korzyść na mocy zapisu windykacyjnego.
Należy jednak zwrócić uwagę, że obowiązek zapłaty zachowku przez osobę, na rzecz której ustanowiono zapis windykacyjny, doznaje pewnego ograniczenia. Mianowicie wysokość zachowku nie może być wyższa niż suma uzyskana tytułem wzbogacenia. Natomiast jeżeli zapisobierca windykacyjny sam uprawniony jest do zachowku, wówczas ponosi on odpowiedzialność względem innych osób, które są uprawnione do zachowku jedynie do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek. W tym kontekście warto wspomnieć o jeszcze jednej rzeczy. Otóż odpowiedzialność kilku zapisobierców windykacyjnych względem uprawnionego do zachowku jest solidarna.
W przeciwieństwie do poleceń, zapisów zwykłych, a także drobnych darowizn zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych oraz dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku wartość zapisów windykacyjnych jest wliczana do wysokości zachowku. Ustalenie wartości zapisu windykacyjnego odbywa się w sposób następujący – według stanu z chwili otwarcia spadku, natomiast według wartości z chwili ustalania zachowku.
Co ważne, roszczenie dotyczące zachowku od osoby, na rzecz której został ustanowiony zapis windykacyjny, ulega przedawnieniu. W tym przypadku jego termin wynosi 5 lat.
Różnice między zapisem windykacyjnym a zapisem zwykłym
Zapis zwykły i zapis windykacyjny to dwie instytucje prawa spadkowego. Pomimo podobnej nazwy zachodzą pomiędzy nimi pewne różnice. Omówię je poniżej.
Zapis zwykły
Zgodnie z art. 968 § 1 KC spadkodawca może przez rozrządzenie testamentowe zobowiązać spadkobiercę ustawowego lub testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby (zapis zwykły). Co więcej, istnieje również możliwość ustanowienia dalszego zapisu, czyli obciążenia zapisobiercy kolejnym zapisem (art. 968 § 2 KC). Zapisobierca może żądać wykonania zapisu niezwłocznie po ogłoszeniu testamentu, o ile nie zastrzeżono inaczej w testamencie (art. 970 § 1 KC).
Przedmiotem zapisu zwykłego może być suma pieniężna, nieruchomość, udział w nieruchomości lub wartość określonej części spadku.
W tym miejscu należy zwrócić uwagę, że zapis zwykły skutkuje powstaniem wierzytelności na rzecz zapisobiercy w chwili śmierci spadkodawcy. Oznacza to, że własność przedmiotu zapisu zwykłego przechodzi na spadkobiercę, który został obciążony zapisem. Zapisobierca może wobec niego wystosować swoje roszczenie wynikające z testamentu.
Gdyby jednak osoba, która została wskazana jako zapisobierca, nie chciała albo nie mogła nim być, obciążony zapisem zostaje zwolniony od obowiązku jego wykonania, powinien jednak w braku odmiennej woli spadkodawcy wykonać dalsze zapisy (art. 973 KC).
Co ważne, zapisobierca nie ponosi odpowiedzialności za długi spadkowe.
Zapis windykacyjny
W przypadku ustanowienia zapisu windykacyjnego w chwili śmierci spadkodawcy jego przedmiot staje się własnością zapisobiercy. Przedmiot zapisu windykacyjnego jest znacznie szerszym pojęciem niż w przypadku zapisu zwykłego. Obejmuje on bowiem rzeczy oznaczone co do tożsamości, zbywalne prawa majątkowe, przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolne, a także ustanowienie na rzecz zapisobiorcy użytkowania lub służebności. Pozostałe kwestie zostały omówione we wcześniejszych częściach artykułu.
Zapis zwykły i zapis windykacyjny – różnice
Pomiędzy zapisem zwykłym i zapisem windykacyjnym zachodzą następujące różnice:
- zapis zwykły można ustanowić w testamencie sporządzonym w dowolnej formie, natomiast zapis windykacyjny musi zostać ustanowiony w testamencie notarialnym;
- przedmiotem zapisu zwykłego może być dowolny przedmiot lub prawo majątkowe, z kolei w przypadku zapisu windykacyjnego istnieje zamknięty katalog rzeczy mogących być jego przedmiotem;
- zapis zwykły może zostać ustanowiony pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu, jeśli zaś chodzi o zapis windykacyjny, jest to niemożliwe;
- na mocy zapisu zwykłego powstaje jedynie roszczenie o jego wykonanie, natomiast zapis windykacyjny skutkuje nabyciem prawa własności jego przedmiotu w chwili śmierci spadkodawcy.
Zasadniczą różnicą między obiema instytucjami jest jednak skuteczność. Otóż prawo wynikające z zapisu windykacyjnego jest „silniejsze”. Zapis windykacyjny sam w sobie jest mechanizmem przenoszącym własność. Tymczasem zwykły zapis rodzi jedynie roszczenie. W razie braku jego realizacji beneficjent tego roszczenia może co najwyżej szukać sprawiedliwości w sądzie. Praktyka pokazuje, że nie zawsze ją tam znajdzie. Jeśli więc chcesz kogoś skutecznie obdarować w testamencie, to skorzystaj z zapisu windykacyjnego!
Zapis windykacyjny a podatek
Osoba, która nabyła własność jakiejś rzeczy w drodze zapisu windykacyjnego, zobowiązana jest do zapłacenia podatku od spadków i darowizn. Jego wysokość ustali właściwy organ podatkowy. W tym celu konieczne jest ustalenie, do jakiej grupy podatkowej należy zapisobierca, określenie tak zwanej czystej wartości nabytych w drodze zapisu rzeczy lub praw majątkowych, czyli ich wartości po potrąceniu długów i ciężarów, według stanu i cen rynkowych z dnia wykonania zapisu, a następnie obliczenie wartości czystej nadwyżki i odniesienie jej do aktualnie obowiązującej skali podatkowej.
Co ważne, zapisobierca ma obowiązek złożenia w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego zeznania podatkowego dotyczącego nabycia rzeczy lub praw majątkowych (formularz SD-3). Do formularza należy dołączyć dokumenty, które mogą mieć wpływ na wysokość zobowiązania podatkowego. Należność trzeba uregulować w terminie 14 dni, licząc od dnia doręczenia zapisobiercy decyzji organu podatkowego ustalającej wysokość podatku.
Jeżeli zaś chodzi o podatek dochodowy, przedmiot zapisu windykacyjnego jest zwolniony z tego rodzaju daniny. Co ważne, ma to miejsce zarówno w przypadku osób fizycznych, jak i osób prawnych. W niektórych przypadkach może jednak powstać obowiązek zapłaty podatku VAT. Zasadniczo jest tak, gdy spadkodawca prowadził samodzielnie działalność gospodarczą, a przedmiotem zapisu są towary należące do jego przedsiębiorstwa, w odniesieniu do których przysługiwało mu, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.
W szczególnie skomplikowanych sprawach podatkowych warto skorzystać z możliwości złożenia wniosku o interpretację indywidualną. Tego typu sytuacje mogą mieć miejsce, w przypadku, gdy przedmiotem zapisu windykacyjnego są części przedsiębiorstwa bądź składniki mienia firmowego.
Potrzebujesz pomocy adwokata? Walczysz o spadek?
Jeśli chciałbyś skorzystać z mojej pomocy, zapraszam do kontaktu. Działam na terenie takich miast jak: Poznań, Luboń, Gniezno, Śrem, Środa Wielkopolska, Grodzisk Wielkopolski, Swarzędz, Leszno, Piła, Kościan, Jarocin, Września oraz Wolsztyn. Posiadam także oddział w Świeciu, pracując w takich miejscowościach jak Grudziądz, Chełmno i Tuchola.
W trudnych sprawach spadkowych działam w CAŁEJ POLSCE!
Udzielam także konsultacji telefonicznych oraz konsultacji online. Pamiętaj, że walka o spadek to poważna sprawa, dlatego warto skorzystać z pomocy adwokata lub radcy prawnego.
Masz pytania? Napisz! Zadzwoń!
Adwokat
Marlena Słupińska-Strysik
e-mail: biuro@slupinska.eu
tel. 61 646 00 40
tel. 68 419 00 45
tel. 52 511 00 65
Adwokat w Poznaniu. Specjalistka od spraw rodzinnych i spadkowych. Posiada bogatą praktykę w sprawach o rozwód, podział majątku, kontakty z dziećmi, władzę rodzicielską i opiekę nad dziećmi.
Specjalizuje się zwłaszcza w trudnych rozwodach – gdy w grę wchodzi podział majątku firmowego, walka o winę lub o dzieci. Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a także
podyplomowe studia z zakresu rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Następnie ukończyła aplikację radcowską i zdała egzamin radcowski. Wykonywała zawód radcy prawnego. Obecnie wykonuje zawód adwokata. Prowadzi praktykę adwokacką w Poznaniu,
Wolsztynie oraz w Świeciu. W trudnych sprawach o rozwód oraz o podział majątku wspólnego reprezentuje klientów w całej Polsce.
Autorka licznych publikacji z zakresu prawa rodzinnego i cywilnego.
e-mail: biuro@slupinska.eu
Dodaj komentarz