Zapis windykacyjny to specjalne rozrządzenie testamentowe, na mocy którego spadkodawca postanawia, że dana osoba (spadkobierca testamentowy albo ustawowy) nabywa własność określonego przedmiotu. Nabycie własności następuje w chwili otwarcia spadku, czyli śmierci spadkodawcy. Dzięki zapisowi windykacyjnemu w testamencie dysponowanie swoim majątkiem na wypadek śmierci stało się znacznie prostsze.
Zachowek a zapis windykacyjny w testamencie
Ustawodawca postawił warunek dla rozporządzeń majątkowych w postaci zapisu windykacyjnego. Zgodnie z art. 9811 § 1 KC, spadkodawca może dokonać go wyłącznie w testamencie notarialnym. W przeciwnym razie zapis windykacyjny nie będzie miał żadnej mocy prawnej.
Osoba, na rzecz której ustanowiony został zapis windykacyjny, jest odpowiedzialna za zapłatę zachowku. Dzieje się tak wówczas, gdy uprawniony do zachowku nie może uzyskać go od spadkobiercy. W takim przypadku przysługuje mu roszczenie o zachowek wobec osoby, która otrzymała jakąś korzyść na mocy zapisu windykacyjnego.
Zapis windykacyjny a zachowek – ograniczenia
Obowiązek zapłaty zachowku przez osobę, na rzecz której ustanowiono zapis windykacyjny, doznaje pewnego ograniczenia. Otóż wysokość zachowku nie może być wyższa niż suma uzyskana tytułem wzbogacenia.
Natomiast jeżeli zapisobierca windykacyjny sam jest uprawniony do zachowku, wówczas ponosi on odpowiedzialność względem innych osób, które są uprawnione do zachowku jedynie do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek.
⚠️Uwaga!
Zgodnie art. 9991 § 4 KC, odpowiedzialność kilku zapisobierców windykacyjnych względem uprawnionego do zachowku jest solidarna.
Ustalenie wartości zapisu windykacyjnego
Ustalenie wartości zapisu windykacyjnego odbywa się w sposób następujący:
- według stanu z chwili otwarcia spadku,
- według wartości z chwili ustalania zachowku.
🤓 Przeczytaj także: Zachowek po rodzicach – ile wynosi i do ilu lat można się ubiegać?
Zapis windykacyjny w testamencie wzór
Jeżeli zastanawiasz się, w jaki sposób sporządzić zapis windykacyjny, aby był on zgodny z prawem, przygotowałam dla Ciebie wzór, który z całą pewnością będzie przydatny.
💡Przykład – zapis windykacyjny w testamencie wzór:
,,Moim wyłącznym spadkobiercą ustanawiam mojego syna Jana Kowalskiego. Wyjątek stanowi działka budowlana położona w miejscowości Rokietnica o nr ewidencyjnym XYZ (KW nr ABCD), która jest moją własnością, a z chwilą mojej śmierci ma stać się własnością mojej chrześnicy Joanny Wójcik.’’
Wskazówka 🎯
W praktyce nie musisz się zastanawiać jak zredagować zapis windykacyjny. Zrobi to za Ciebie notariusz! Twoim zadaniem jest dokładne oznaczenie przedmiotu, który ma stać się przedmiotem zapisu, tak aby po Twojej śmierci nie było w tym zakresie wątpliwości.
🧐 Zobacz także: Ile wynosi zachowek – przykłady
Przedmiot zapisu windykacyjnego w testamencie
Zgodnie z art. 9811 § 2 KC przedmiotem zapisu windykacyjnego mogą być:
- rzecz oznaczona co do tożsamości, przykładowo 👉 wszelkie nieruchomości oraz ruchomości określone indywidualnie i niezastępowalne;
- zbywalne prawo majątkowe, przykładowo 👉 zastaw, hipoteka, prawo własności, użytkowanie wieczyste, udziały w spółce z o.o., prawa autorskie i prawa pokrewne;
- przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne;
- ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności;
- ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej.
Ciekawostka 🤔
Także zwierzęta mogą być objęte zapisem windykacyjnym!
Czy w testamencie może być tylko zapis windykacyjny?
Oprócz uczynionego zapisu windykacyjnego, testament może zawierać:
- polecenie,
- zapis zwykły,
- wydziedziczenie,
- powołanie wykonawcy lub wykonawców testamentu.
👀 Sprawdź: Jak sporządzić testament, żeby był ważny?
Czym różni się zapis zwykły od zapisu windykacyjnego? – 5 różnic!
Pomiędzy zapisem zwykłym i zapisem windykacyjnym zachodzą następujące różnice:
1️⃣ Po pierwsze, zapis zwykły można ustanowić w testamencie sporządzonym w dowolnej formie, natomiast zapis windykacyjny musi zostać ustanowiony w testamencie notarialnym.
2️⃣ Po drugie, przedmiotem zapisu zwykłego może być dowolny przedmiot lub prawo majątkowe, przykładowo 👉 suma pieniężna, nieruchomość, udział w nieruchomości lub wartość określonej części spadku, z kolei w przypadku zapisu windykacyjnego istnieje zamknięty katalog rzeczy mogących być jego przedmiotem.
3️⃣ Po trzecie, zapis zwykły może zostać ustanowiony pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu, jeśli zaś chodzi o zapis windykacyjny, jest to niemożliwe.
4️⃣ Po czwarte, na mocy zapisu zwykłego powstaje jedynie roszczenie o jego wykonanie, natomiast zapis windykacyjny skutkuje nabyciem prawa własności jego przedmiotu w chwili śmierci spadkodawcy.
5️⃣ Po piąte, prawo wynikające z zapisu windykacyjnego jest „silniejsze” – zapis windykacyjny sam w sobie jest mechanizmem przenoszącym własność, tymczasem zwykły zapis rodzi jedynie roszczenie.
Zapis windykacyjny w testamencie a podatek
Osoba, która nabyła własność jakiejś rzeczy w drodze zapisu windykacyjnego, zobowiązana jest do zapłacenia podatku od spadków i darowizn. Jego wysokość ustali właściwy organ podatkowy. W tym celu konieczne jest:
- ustalenie do jakiej grupy podatkowej należy zapisobierca;
- określenie tak zwanej czystej wartości nabytych w drodze zapisu rzeczy lub praw majątkowych 👉 czyli ich wartości po potrąceniu długów i ciężarów, według stanu i cen rynkowych z dnia wykonania zapisu;
- obliczenie wartości czystej nadwyżki i odniesienie jej do aktualnie obowiązującej skali podatkowej.
⚠️Uwaga!
Zapisobierca ma obowiązek złożenia w terminie 1 miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego zeznania podatkowego dotyczącego nabycia rzeczy lub praw majątkowych (formularz SD-3). Do formularza należy dołączyć dokumenty, które mogą mieć wpływ na wysokość zobowiązania podatkowego. Podatek trzeba uregulować w terminie 14 dni, licząc od dnia doręczenia zapisobiercy decyzji organu podatkowego ustalającej wysokość podatku.
Czy przedmiot zapisu windykacyjnego jest zwolniony z podatku dochodowego?
Jeżeli chodzi o podatek dochodowy, przedmiot zapisu windykacyjnego jest zwolniony z tego rodzaju daniny. Co ważne, ma to miejsce zarówno w przypadku:
- osób fizycznych,
- osób prawnych.
W niektórych przypadkach może jednak powstać obowiązek zapłaty podatku VAT. Zasadniczo jest tak, gdy spadkodawca prowadził samodzielnie działalność gospodarczą, a przedmiotem zapisu są towary należące do jego przedsiębiorstwa, w odniesieniu do których przysługiwało mu, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.
Moja rada 🗝️
W szczególnie skomplikowanych sprawach podatkowych warto skorzystać z możliwości złożenia wniosku o interpretację indywidualną. Tego typu sytuacje mogą mieć miejsce, w przypadku, gdy przedmiotem zapisu windykacyjnego są części przedsiębiorstwa bądź składniki mienia firmowego.
Zapis windykacyjny a zachowek – podsumowanie
✔️ Na mocy zapisu windykacyjnego spadkodawca może przekazać określony składnik swojego majątku danej osobie.
✔️ W przeciwieństwie do poleceń, zapisów zwykłych, a także drobnych darowizn zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych oraz dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku wartość zapisów windykacyjnych jest wliczana do wysokości zachowku.
✔️ Zapis windykacyjny musi zostać ustanowiony wyłącznie w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego. W przeciwnym razie będzie nieważny.
✔️ Roszczenie dotyczące zachowku od osoby, na rzecz której został ustanowiony zapis windykacyjny, ulega przedawnieniu. W tym przypadku jego termin wynosi 5 lat.
✔️ Jeśli więc chcesz kogoś skutecznie obdarować w testamencie, skorzystaj z zapisu windykacyjnego!
Źródła:
- https://arslege.pl/zapis-windykacyjny/k9/a42647/
- https://www.gov.pl/web/gov/zloz-zeznanie-podatkowe-o-nabyciu-rzeczy-lub-praw-majatkowych-formularz-podatkowy-sd-3
- https://prawo.gazetaprawna.pl/testamenty/artykuly/9414889,zachowek-dla-kogo-jakie-formalnosci.html
- https://lexlege.pl/kc/art-999-1/
- A. Dyszlewska-Tarnawska [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom VI. Spadki (art. 922-1087), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2019, art. 981(1)
Adwokat w Poznaniu. Specjalistka od spraw rodzinnych i spadkowych.Posiada bogatą praktykę w sprawach o rozwód, podział majątku, kontakty z dziećmi, władzę rodzicielską i opiekę nad dziećmi.
Specjalizuje się zwłaszcza w trudnych rozwodach – gdy w grę wchodzi podział majątku firmowego, walka o winę lub o dzieci. Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a także
podyplomowe studia z zakresu rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Następnie ukończyła aplikację radcowską i zdała egzamin radcowski. Wykonywała zawód radcy prawnego. Obecnie wykonuje zawód adwokata. Prowadzi praktykę adwokacką w Poznaniu,
Wolsztynie oraz w Świeciu. W trudnych sprawach o rozwód oraz o podział majątku wspólnego reprezentuje klientów w całej Polsce.
Autorka licznych publikacji z zakresu prawa rodzinnego i cywilnego.
e-mail: biuro@slupinska.eu
Dodaj komentarz