Po rozwodzie byli małżonkowie muszą na nowo poukładać sprawy dotyczące wychowania dzieci. Częstym źródłem konfliktu są plany dotyczące wyjazdu jednego z małżonków na stałe za granicę, szczególnie jeżeli chce on zabrać ze sobą dzieci. W artykule „Wyprowadzka z dzieckiem za granicę po rozwodzie” wyjaśnię, kiedy potrzebna jest zgoda obojga rodziców na wyjazd z kraju. Zapraszam do lektury!
Szukasz doświadczonego ADWOKATA W SPRAWACH O KONTAKTY Z DZIECKIEM? Napisz do mnie! Działam w Wielkopolsce i w woj. kujawsko-pomorskim. Udzielam konsultacji klientom z Całej Polski!
Wyprowadzka z dzieckiem za granicę po rozwodzie – główne wnioski:
- Wyjazd jednego rodzica z dzieckiem za granicę może być uzależniony od zgody drugiego rodzica. Zależy to od zakresu władzy rodzicielskiej przysługującej każdemu z rodziców.
- Spór o wyjazd z dzieckiem za granicę może rozstrzygnąć sąd opiekuńczy.
- W razie wyjazdu za granicę istnieje możliwość uregulowania kontaktów z dzieckiem przez sąd.
Uregulowanie spraw z dziećmi w wyroku rozwodowym
Orzeczenie rozwodu powoduje, że małżonkowie muszą uregulować wiążące ich dotychczas sprawy. Dotyczy to zarówno ich relacji majątkowych (podział majątku), jak i spraw związanych z dziećmi.
Zgodnie z art. 58 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
„W wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Sąd uwzględnia pisemne porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka. Rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia.”
Wniosek:
W wyroku rozwodowym sąd ustala przede wszystkim kwestie:
- władzy rodzicielskiej nad dziećmi,
- kontaktów z dziećmi.
Władza rodzicielska
Władza rodzicielska to zespół praw i obowiązków, które przysługują rodzicom względem ich małoletnich dzieci.
Zakres władzy rodzicielskiej został uregulowany w art. 95 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, którzy brzmi:
Władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw.
Zobacz także: Kiedy sąd odbiera dziecko matce?
Władza rodzicielska w wyroku rozwodowym
Orzekając rozwód, sąd rozstrzygnie także o władzy rodzicielskiej małżonków nad ich małoletnimi dziećmi.
Sąd bierze pod uwagę porozumienie rodziców dotyczące wykonywania władzy rodzicielskiej i sprawowania opieki nad dziećmi, jeżeli udało się takie wypracować.
Sąd rozwodowy może:
- pozostawić pełną władzę rodzicielską obojgu małżonkom,
- powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając jednocześnie władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do dziecka,
- pozbawić władzy rodzicielskiej jednego lub obojga małżonków.
Zobacz także: Miesięczny koszt utrzymania dziecka
Ograniczenie władzy rodzicielskiej drugiego rodzica przez sąd
Zgodnie z art. 107 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
„W braku porozumienia, o którym mowa w § 1, sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia.”
W określonych sytuacjach sąd może ograniczyć władzę rodzicielską jednego z małżonków, jeżeli przemawia za tym dobro dziecka. Celem takiego rozwiązania jest umożliwienie wykonywania władzy rodzicielskiej rodzicowi, który sprawuje nad dzieckiem codzienną pieczę.
Przykład:
Ojciec dziecka dużo wyjeżdża i pracuje w delegacjach. Często przebywa poza domem i bywa nieuchwytny. Ograniczenie jego władzy rodzicielskiej umożliwi matce sprawowanie bieżącej pieczy nad dzieckiem (np. przez swobodny wybór lekarza rodzinnego, samodzielne zapisy dziecka na zajęcia dodatkowe). Jedynie w istotnych sprawach (takich jak wybór szkoły) będzie musiała ona kontaktować się z ojcem i uzyskiwać jego zgodę.
Sąd ograniczając władzę rodzicielska jednego rodzica, zakreśli również zakres jego uprawnień do współdecydowania o istotnych sprawach dziecka, w tym najczęściej:
- o wyborze szkoły,
- o sposobie leczenia, jeżeli dziecko by takiego wymagało,
- w kwestii zagranicznych wyjazdów.
Zobacz także: Ograniczenie praw rodzicielskich
Pozbawienie władzy rodzicielskiej
Zgodnie z art. 111 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
„Jeżeli władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody albo jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka, sąd opiekuńczy pozbawi rodziców władzy rodzicielskiej. Pozbawienie władzy rodzicielskiej może być orzeczone także w stosunku do jednego z rodziców.”
Wniosek:
Sąd zadecyduje o pozbawieniu jednego z rodziców władzy rodzicielskiej, jeżeli:
- władza rodzicielska nie może być wykonywana przez niego z powodu trwałej przeszkody;
Przykład:
Rodzic został skazany na wieloletnią karę pozbawienia wolności i przebywa w zakładzie karnym.
- nadużywa on władzy rodzicielskiej względem dziecka;
Przykład:
Rodzic zmusza dziecko do kradzieży.
- rażąco zaniedbuje on swoje obowiązki względem dziecka.
Przykład:
Rodzic uzależniony jest alkoholu, przez co nie wyraża żadnego zainteresowania kwestiami wychowania dziecka.
Skutkiem pozbawienia władzy rodzicielskiej jest wyłączenie od podejmowania jakichkolwiek decyzji związanych z życiem dziecka.
Kontakty z dzieckiem po rozwodzie a wyjazd za granicę
Kwestię kontaktów rodziców z dziećmi reguluje art. 113 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
Niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów.
Rodzice mają więc prawo i zarazem obowiązek utrzymywania kontaktów z dzieckiem. Kontakty mogą odbywać się w różny sposób –osobiście, a także za pomocą środków porozumiewania na odległość:
- telefonu,
- poczty elektronicznej,
- komunikatorów internetowych (np. Skype),
- czy też portali społecznościowych.
Jeżeli rozwodzący się rodzice nie są w stanie dojść do porozumienia w zakresie wykonywania kontaktów, wówczas rozstrzygnie o tym sąd.
Sąd orzeknie:
- z kim na stałe zamieszka dziecko,
- określi harmonogram kontaktów drugiego rodzica.
Przykład:
Sąd ustalił, że małoletni syn na stałe zamieszka z matką. Przyznał ojcu prawo do kontaktów w ustalonym harmonogramie – od godz. 15:00 do godz. 20:00 w każdą środę i w co drugi weekend (od piątku o godz. 15:00, do niedzieli o godz. 20:00).
Czy matka może wyjechać z dzieckiem za granicę na stałe?
Możliwy jest wyjazd za granicę z dzieckiem na stałe. Jednak w zależności od zakresu władzy rodzicielskiej przysługującej ojcu – matka może mieć obowiązek uzyskania zgody na wyjazd dziecka.
Wyjazd za granicę z dzieckiem a pełnia władzy rodzicielskiej ojca
Jeżeli obojgu rodzicom przysługuje pełnia władzy rodzicielskiej, jedno z nich nie może wywieźć dziecka za granicę bez zgody drugiego rodzica.
Należy mieć na uwadze treść art. 97 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
„ § 1. Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania.
2. Jednakże o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie; w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy.”
Wniosek: Gdy rodzice, którym wspólnie przysługuje władza rodzicielska nie są w stanie dojść do porozumienia w kwestii wyjazdu z dzieckiem za granicę, sprawę rozstrzygnąć może sąd opiekuńczy.
Przykład:
Matka, przy której dziecko ma miejsce zamieszkania, chce na stałe przeprowadzić się z dzieckiem do Niemiec. Ojciec, któremu przysługuje pełna władza rodzicielska sprzeciwia się przeprowadzce. Matka może wystąpić z wnioskiem do sądu opiekuńczego, aby zezwolił jej on na zmianę miejsca zamieszkania dziecka za granicę. Sąd po rozpoznaniu wszystkich okoliczności i przeprowadzeniu postępowania dowodowego (wywiad środowiskowy kuratora, opinia biegłego psychologa) wyda odpowiednie postanowienie.
Warto jeszcze zwrócić uwagę na orzecznictwo w tym zakresie. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 10 listopada 1971 roku (sygn. akt: III CZP 69/71) wskazał, że:
„Na wyjazd za granicę na pobyt stały małoletniego wraz z jednym z rodziców, któremu w wyroku rozwodowym powierzono wykonywanie władzy rodzicielskiej, potrzebne jest zezwolenie sądu opiekuńczego, jeżeli drugi z rodziców, któremu powierzono nadzór nad wychowaniem dziecka, nie złożył oświadczenia wyrażającego zgodę na wyjazd dziecka.”
Ponadto w postanowieniu z 6 marca 1985 roku (sygn. akt: III CRN 19/85) Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, iż:
„Wyjazd dziecka za granicę w celu spędzenia tam wakacji, jako należący do istotnych spraw dziecka wymaga zgody obojga rodziców, wykonujących władzę rodzicielską, a w braku takiej zgody orzeczenia sądu opiekuńczego.”
Nawet krótki wyjazd wakacyjny za granicę wymaga zgody rodzica, któremu przysługuje pełnia władzy rodzicielskiej.
Ważne! Do złożenia wniosku o wydanie paszportu dla dziecka wymagane jest współdziałanie rodziców, jeżeli oboje mają pełną władzę rodzicielską. Jeżeli jeden rodzic odmawia zgody na wyrobienie paszportu, drugi z nich może wszcząć sprawę przed sądem opiekuńczym.
Wyjazd za granicę z dzieckiem a ograniczenie władzy rodzicielskiej ojca
W razie ograniczenia władzy rodzicielskiej ojca, ewentualna zgoda na wyjazd z dzieckiem za granicę zależna jest od zakresu tego ograniczenia.
Jeżeli sąd w wyroku rozwodowym wskazał, że ograniczono władzę rodzicielską rodzica z postawieniem mu:
- prawa o współdecydowaniu o miejscu zamieszkania dziecka,
- prawa o współdecydowaniu o wyjazdach zagranicznych dziecka
– wówczas matka, która ma pełnię władzy rodzicielskiej, nie może wyjechać z dzieckiem w przypadku braku zgody ojca.
Być może zainteresuje Cię: Opieka naprzemienna
Wyjazd za granicę z dzieckiem a pozbawienie ojca władzy rodzicielskiej
Jeżeli ojciec został pozbawiony władzy rodzicielskiej, jego zdanie nie jest brane pod uwagę przy wyjeździe za granicę dziecka z drugim rodzicem.
Uwaga! Rozstrzygnięcie o władzy rodzicielskiej nie wpływa na prawo do kontaktów z dzieckiem. Jeżeli ojciec jest pozbawiony władzy rodzicielskiej, a sąd ustalił jego kontakty z dzieckiem – będzie mógł żądać ich realizacji, nawet jeżeli matka wyjedzie z dzieckiem za granicę.
Zobacz także: Utrudnianie kontaktów z dzieckiem
Czy ojciec może zabronić wyjazdu dziecka za granicę?
Jeżeli ojcu przysługuje pełnia władzy rodzicielskiej, to decyzja o wyjeździe dziecka za granicę powinna być podjęta za jego zgodą. Może więc on sprzeciwić się przeprowadzce dziecka za granicę. W razie sporu między rodzicami spór rozstrzyga sąd opiekuńczy.
Natomiast w razie ograniczenia władzy rodzicielskiej ojca będzie mógł on zabronić wyjazdu za granicę z dzieckiem (odmówić zgody), jeżeli pozostawiono mu prawo do współdecydowania o miejscu zamieszkania dziecka bądź jego wyjazdach zagranicznych.
Ważne! Jeżeli ojciec dziecka został sądownie pozbawiony władzy rodzicielskiej, jego ewentualny sprzeciw na wyjazd z dzieckiem za granicę nie miałby żadnej mocy prawnej.
Co grozi za wyjazd z dzieckiem za granicę bez zgody ojca?
Wyjazd matki z dzieckiem za granicę bez zgody ojca może stanowić:
- porwanie rodzicielskie
- albo uprowadzenie dziecka.
Porwanie rodzicielskie
Poprzez porwanie rodzicielskie należy rozumieć:
„zdarzenie, w wyniku którego jedno z rodziców lub opiekunów prawnych posiadających władzę rodzicielską bez woli i wiedzy drugiego z nich pod pretekstem krótkotrwałego pobytu wywozi lub zatrzymuje osobę małoletnią na stałe, pozbawiając tym samym drugiego rodzica lub opiekuna prawnego posiadającego władzę rodzicielską możliwości utrzymywania kontaktu z małoletnim w przysługującym mu zgodnie z prawem zakresie”.
– Zarządzenie nr 48 Komendanta Głównego Policji z dnia 28 czerwca 2018 roku w sprawie prowadzenia przez Policję poszukiwania osoby zaginionej oraz postępowania w przypadku ujawnienia osoby o nieustalonej tożsamości lub znalezienia nieznanych zwłok oraz szczątków ludzkich.
Porwania rodzicielskiego może dopuścić się wyłącznie rodzic, któremu przysługuje pełnia władzy rodzicielskiej.
Ważne! Porwanie rodzicielskie nie jest przestępstwem na gruncie polskiego prawa karnego. Policja nie podejmuje więc interwencji, gdy takie zdarzenie zostanie jej zgłoszone.
Mimo że porwanie rodzicielskie nie jest przestępstwem, można mu zapobiec. Rodzic, którego dziecko zostało uprowadzone przez drugiego rodzica, może złożyć do sądu wniosek o:
- odebranie dziecka w trybie art. 100 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego,
- ustalenie miejsca pobytu dziecka (gdyby nie było wiadomo, gdzie aktualnie ono przebywa),
- pozbawienie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej rodzica, który dopuścił się porwania rodzicielskiego,
- ustalenie kontaktów z dzieckiem.
Uprowadzenie rodzicielskie
Uprowadzenie rodzicielskie jest przestępstwem zdefiniowanym w art. 211 Kodeksu karnego:
„Kto, wbrew woli osoby powołanej do opieki lub nadzoru, uprowadza lub zatrzymuje małoletniego poniżej lat 15 albo osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Czynu tego może dopuścić się wyłącznie rodzic, któremu władza rodzicielska została:
- ograniczona,
- zawieszona
- albo odebrana.
Przestępstwo uprowadzenia rodzicielskiego ma charakter publicznoskargowy. Policja oraz prokuratura podejmą odpowiednie czynności, jeżeli otrzymają zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa.
Ważne! W razie uprowadzenia dziecka należy niezwłocznie zgłosić sprawę na Policję.
Obok toczącego się postępowania karnego, w sądzie opiekuńczym można złożyć wniosek o:
- odebranie dziecka,
- ustalenie miejsca zamieszkania dziecka,
- pozbawienie władzy rodzicielskiej (jeżeli do tej pory była jedynie ograniczona lub zawieszona).
Pamiętaj! Uprowadzone dziecko będzie musiało zostać sprowadzone do kraju, nawet jeżeli rodzic, który dopuścił się uprowadzenia dziecka, twierdzi, że został do tego zmuszony przez ograniczanie jego kontaktów z dzieckiem.
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w postanowieniu z 8 września 2022 roku (II CSKP 1298/22):
„Faktyczne niewykonywanie przez wnioskodawcę prawa do opieki nad małoletnim w momencie uprowadzenia dziecka nie może stanowić przesłanki odmowy nakazania powrotu małoletniego, jeśli stan ten spowodowany został działaniami osoby, która dopuściła się uprowadzenia.”
Jak uregulować kontakty z dzieckiem po wyprowadzce za granicę?
Uregulowanie kontaktów z dzieckiem możliwe jest również po wyprowadzce jednego z rodziców za granicę.
Wniosek o uregulowanie kontaktów można złożyć jeszcze przed wyprowadzką za granicę. Właściwym sądem rejonowym dla spraw o uregulowanie kontaktów z dzieckiem jest bowiem sąd, na którego obszarze znajduje miejsce zamieszkania dziecka.
Uwaga! Nie zwlekaj ze złożeniem wniosku o ustalenie kontaktów z dzieckiem, bo po zmianie miejsca zamieszkania na inny kraj, sprawę trzeba będzie wytoczyć za granicą.
Sąd orzekając o kontaktach z dzieckiem, zadecyduje o:
- częstotliwości spotkań,
Pamiętaj! Wyjazd za granicę może sprawić, że dziecko będzie mieszkało w odległości kilku tysięcy kilometrów (a czasem więcej), od drugiego rodzica. Wykonywanie osobistych kontaktów z dzieckiem co tydzień nie jest możliwe.
Osobiste kontakty z dzieckiem mogą być więc rzadsze, ale mogą być dłuższe. Rodzic może wnioskować o spędzanie z dzieckiem świąt lub wakacji.
- sposobie odbywania spotkań.
Kontakty z dzieckiem mieszkającym za granicą mogą odbywać się za pomocą środków komunikowania się na odległość (poczty elektronicznej, telefonu, komunikatorów internetowych czy też portali społecznościowych). Obniży to koszty podróży, które mogłyby być bardzo wysokie przy częstych spotkaniach. Jednocześnie zdalne kontakty rodzica z dzieckiem mogą być bardzo regularne, co pozwoli na podtrzymywanie relacji.
Ważne! Każdy rodzic, niezależnie od przysługującej mu władzy rodzicielskiej, ma prawo do kontaktów ze swoimi dziećmi – nawet jeżeli mieszkają one za granicą. Warto uregulować kontakty z dziećmi sądownie, ponieważ:
- sąd ustali kontakty w sposób uwzględniający dobro dziecka,
- ustalony przez sąd harmonogram jest przewidywalny, dzięki niemu zarówno rodzic, jak i dziecko mogą odpowiednio przygotować się do kontaktu,
- w razie problemów z wykonywaniem kontaktów istnieje możliwość ich wyegzekwowania na drodze sądowej.
Adwokat w Poznaniu. Specjalistka od spraw rodzinnych i spadkowych.Posiada bogatą praktykę w sprawach o rozwód, podział majątku, kontakty z dziećmi, władzę rodzicielską i opiekę nad dziećmi.
Specjalizuje się zwłaszcza w trudnych rozwodach – gdy w grę wchodzi podział majątku firmowego, walka o winę lub o dzieci. Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a także
podyplomowe studia z zakresu rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Następnie ukończyła aplikację radcowską i zdała egzamin radcowski. Wykonywała zawód radcy prawnego. Obecnie wykonuje zawód adwokata. Prowadzi praktykę adwokacką w Poznaniu,
Wolsztynie oraz w Świeciu. W trudnych sprawach o rozwód oraz o podział majątku wspólnego reprezentuje klientów w całej Polsce.
Autorka licznych publikacji z zakresu prawa rodzinnego i cywilnego.
e-mail: biuro@slupinska.eu
Dodaj komentarz