Większości osób ustanie małżeństwa kojarzy się z dwiema okolicznościami – z rozwodem albo ze śmiercią jednego z małżonków. Oprócz tego istnieje również instytucja unieważnienia małżeństwa, która nie jest zbyt często stosowana w praktyce. Co warto o niej wiedzieć? Kiedy możliwe jest unieważnienie związku małżeńskiego? O tym przeczytasz w poniższym artykule – „Unieważnienie małżeństwa”.

Pamiętaj, że jeśli szukasz sposobu na unieważnienie małżeństwa, to być może będę w stanie Ci pomóc. Udzielam odpłatnych porad prawnych dla klientów z całej Polski – w tym także online i telefonicznie. Zapraszam do zapoznania się z moją ofertą (Adwokat Rozwodowy Poznań) oraz do kontaktu.

Unieważnienie małżeństwa – główne wnioski

• Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego istnieje możliwość unieważnienia małżeństwa.
• Unieważnienia małżeństwa nie należy mylić z rozwodem, są to bowiem dwie odrębne instytucje.
• Powody unieważnienia małżeństwa zostały wymienione w KRIO.
• Do unieważnienia małżeństwa bardzo często dochodzi zaraz po ślubie.
• Unieważnienie małżeństwa dokonuje się na drodze procesowej. W celu wszczęcia postępowania niezbędne jest złożenie pozwu, a następnie przejście przez procedurę sądową.
• Jeżeli istnieją przesłanki unieważnienia małżeństwa, a ponadto strony są w stanie je udowodnić, wówczas sąd wydaje wyrok unieważniający małżeństwo.
• W prawie kanonicznym istnieje instytucja stwierdzenia nieważności małżeństwa, która nierzadko jest nazywana unieważnieniem małżeństwa w języku potocznym.
• Do orzeczenia nieważności związku niezbędne jest wystąpienie okoliczności wskazanych w Kodeksie Prawa Kanonicznego.
• Aby uzyskać wyrok stwierdzający nieważność małżeństwa kościelnego, konieczne jest przejście postępowania przed sądem biskupim.

Unieważnienie małżeństwa

Jak już zaznaczyłam na wstępie, unieważnienie małżeństwa jest instytucją prawa cywilnego. Oprócz niego istnieje również możliwość stwierdzenia nieważności małżeństwa kościelnego, które jest nierzadko błędnie nazywane unieważnieniem małżeństwa oraz rozwodem kościelnym.

Poniżej opiszę te instytucje.

Unieważnienie małżeństwa cywilnego

Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (KRiO) małżeństwo może zostać unieważnione konstytutywnym wyrokiem sądu.

Dopóki jednak orzeczenie to nie stanie się prawomocne, małżeństwo uznaje się za istniejące. Co więcej, korzysta ono z pełnej ochrony prawnej. Po tym, jak dany związek zostanie unieważniony, do kwestii związanych z małoletnimi dziećmi stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące rozwodu. Chodzi tutaj przede wszystkim o takie problemy jak alimenty, miejsce stałego zamieszkania dzieci oraz model wykonywania kontaktów.

„Unieważnienie” małżeństwa kościelnego

„Unieważnienie” małżeństwa kościelnego jest terminem błędnym, jednakże funkcjonującym w języku potocznym. Unieważnić można bowiem coś, co wcześniej było ważne. W przypadku małżeństwa kościelnego możemy mówić o stwierdzeniu nieważności, czyli uznaniu go za nieważne od samego początku. Aby uzyskać stwierdzenie nieważności małżeństwa, musisz wystąpić do sądu biskupiego i przejść przez całą procedurę, która różni się od tej znanej z sądów powszechnych.

Unieważnienie małżeństwa cywilnego – powody (przesłanki)

Aby dane małżeństwo mogło zostać unieważnione, muszą istnieć ku temu ważne powody. Ich katalog został zawarty w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Poniżej omówię najczęstsze przesłanki unieważnienia małżeństwa. Obalę też kilka mitów z tym związanych…

Choroba psychiczna

Powodem unieważnienia małżeństwa może być występowanie choroby psychicznej po stronie jednego z małżonków. Pod tym pojęciem rozumiemy zaburzenia zachodzące w obrębie mózgu, które prowadzą do zazwyczaj nieodwracalnych albo bardzo trudnych do wyleczenia zmian. Co ważne, osoba cierpiąca na tego typu schorzenie nie musi zostać ubezwłasnowolniona, aby zawarte przez nią małżeństwo mogło być unieważnione.

Żeby jednak choroba psychiczna mogła zostać uznana za powód do unieważnienia małżeństwa, musi ona występować w chwili zawarcia związku. Powinniśmy jednak zaznaczyć, że niniejsza przesłanka nie charakteru bezwzględnego, ponieważ sąd może zezwolić osobie cierpiącej na chorobę psychiczną na zawarcie małżeństwa pod warunkiem, że schorzenie to nie zagraża małżeństwu ani zdrowiu przyszłego potomstwa (art. 12 § 1 KRiO), ani też nie będzie stanowić przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej. Gdyby po zawarciu związku choroba psychiczna ustała, wówczas przestałaby ona stanowić przesłankę do unieważnienia małżeństwa.

Bigamia

Pod pojęciem bigamii rozumiemy pozostawanie w związku małżeńskim z osobą, która wcześniej zawarła małżeństwo z inną osobą. W większości państw, które uznają wyłącznie małżeństwa monogamiczne, bigamia stanowi przestępstwo. Tak jest również w Polsce (art. 206 Kodeksu karnego). Ponadto bigamia jest podstawą do unieważnienia małżeństwa.

Co ciekawe, bigamia jest bardzo rzadkim przestępstwem. Zgodnie ze statystykami Policji, w latach 2016-2020, stwierdzono ledwie 5 przypadków bigamii. I to mimo tego, że w tym samym czasie wszczęto blisko 50 postępowań karnych w tym zakresie!

Ubezwłasnowolnienie małżonka

Ubezwłasnowolnienie to częściowe albo całkowite pozbawienie danej osoby zdolności do czynności prawnych. Dokonuje się ono w formie orzeczenia sądowego. Ubezwłasnowolnienie całkowite stanowi przeszkodę małżeńską w świetle przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (art. 11 § 1 KRiO). Jeżeli osoba ubezwłasnowolniona całkowicie zawrze związek małżeński pomimo jej istnienia, wówczas istnieje możliwość wytoczenia powództwa o unieważnienie małżeństwa (art. 11 § 2 KRiO). Co jednak istotne, z tego rodzaju żądaniem nie można wystąpić, jeżeli ubezwłasnowolnienie zostało uchylone przez sąd (art. 11 § 3 KRiO).

Oczywiście, ubezwłasnowolnienie w trakcie trwania małżeństwa nie może stanowić powodu do jego unieważnienia. Byłoby to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Niedojrzałość

Podobnie wygląda kwestia niedojrzałości. Należy ją rozpatrywać w kategorii ewentualnych zaburzeń psychicznych. Otóż nie stanowi ona okoliczności, która umożliwiałaby unieważnienie małżeństwa na gruncie przepisów Kodeks rodzinnego i opiekuńczego, jednakże jak najbardziej może być podstawą do stwierdzenia nieważności małżeństwa kościelnego.

W praktyce jest to nawet najczęściej występująca okoliczność, na którą powołują się strony w procesach przed sądami biskupimi.

Wady oświadczenia woli

Katalog wad oświadczenia woli jest niezwykle szeroki, jednakże podstawę unieważnienia małżeństwa mogą stanowić tylko trzy okoliczności:

• brak świadomości,
• błąd co do tożsamości drugiej strony,
• oraz bezprawna groźba drugiej strony lub osoby trzeciej.

Warto dodać, że groźba wchodzi w grę pod warunkiem, że z okoliczności wynika, że składający oświadczenie woli mógł się obawiać, że jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo.

***

A teraz rozprawię się z mitami. Poniżej znajduje się lista okoliczności, które nie stanowią podstawy unieważnienia małżeństwa. Zamieszczam ją tu dlatego, ponieważ o poniższe okoliczności często pytają mnie moi klienci podczas konsultacji.

Alkoholizm

Alkoholizm sam w sobie nie stanowi powodu do unieważnienia małżeństwa. Niemniej jednak taką przesłanką jest stan wyłączający świadome wyrażenie woli. Może nim być na przykład bycie w stanie upojenia alkoholowego podczas zawierania małżeństwa. Musimy jednak dodać, że choroba alkoholowa może być jak najbardziej powodem do stwierdzenia nieważności małżeństwa kościelnego. Żeby jednak było to możliwe, musi ona występować jeszcze przed zawarciem związku i mieć wpływ wyrażoną przez daną osobę wolę jego zawarcia.

Brak pożycia małżeńskiego

Brak pożycia małżeńskiego jest okolicznością, która w opinii wielu osób może stanowić podstawę do unieważnienia małżeństwa. W rzeczywistości tak jednak nią nie jest, ponieważ w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym nie zawarto takiej podstawy. Brak pożycia małżeńskiego może być jednak podstawą do orzeczenia rozwodu – często także z orzeczeniem o winie!

Brak pożycia małżeńskiego może być jednak powodem stwierdzenia nieważności małżeństwa kościelnego. Żeby jednak było to możliwe, konieczne jest rozpatrywanie tej okoliczności w świetle powodów przedstawionych w Kodeksie Prawa Kanonicznego. Brak pożycia małżeńskiego może wynikać z przeszkody impotencji, wykluczenia potomstwa lub psychicznej niezdolności do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich.

Niewierność (Zdrady)

Niewierność w małżeństwie jest problemem wielu par. Tego rodzaju zachowania są moralnie naganne, jednakże nie stanowią okoliczności, która stanowiłaby podstawę do unieważnienia zawartego związku.

Można natomiast zastanowić się, czy istniałaby możliwość stwierdzenia nieważności małżeństwa kościelnego. W tym celu konieczna jest jednak dogłębna analiza danej sprawy. Niewierność musi bowiem wynikać z powodów natury psychicznej i najlepiej, aby występowała jeszcze przed ślubem.

Impotencja

Impotencja to inaczej niezdolność do dokonania aktu płciowego. Może być ona pierwotna albo następcza oraz względna albo bezwzględna. Niezależnie od postaci impotencji nie jest ona okolicznością pozwalającą na unieważnienie małżeństwa.

Jest ona jednak przeszkodą małżeńską na gruncie prawa kanonicznego. Otóż nie można zawrzeć małżeństwa z osobą, która niezdolna jest do dokonania aktu płciowego, jeżeli jej impotencja istniała przed zawarciem związku.

Unieważnienie małżeństwa a rozwód

Rozwód oraz unieważnienie małżeństwa to instytucje prawne, których orzeczenie skutkuje ustaniem małżeństwa. Unieważnienie małżeństwa polega na uznaniu związku za nieważny ze skutkiem powstającym w chwili jego orzeczenia. Jednakże w wielu przypadkach unieważnienie małżeństwa odnosi skutki tak, jakby ono nigdy nie zostało zawarte (ex tunc). Dotyczy to na przykład stanu panieńskiego/kawalerskiego czy nazwiska panieńskiego.

Rozwód natomiast to prawne rozwiązanie małżeństwa, które wcześniej zostało zawarte w sposób ważny i skuteczny. Niezależnie od tego, która z tych instytucji może znaleźć zastosowanie w danej sytuacji, nierzadko pozostają do uregulowania kwestie związane z dziećmi pochodzącymi ze związku – opieka nad nimi, kontakty oraz alimenty. W takiej sytuacji stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące rozwodu.

Unieważnienie małżeństwa zaraz po ślubie

W skrajnych przypadkach może dojść do sytuacji, w której jeden z małżonków (albo obydwoje) może żądać unieważnienia zawartego związku zaraz po ślubie. Najczęściej jest tak, kiedy jedna ze stron zatai przed drugą okoliczność przewidzianą prawem. Najłatwiej jest sobie wyobrazić sytuację, kiedy jeden z małżonków nie ma wymaganego wieku bądź też złożone przez niego oświadczenie woli było wadliwe.

Paradoksalnie, im wcześniej zapada decyzja o chęci unieważnienia małżeństwa, tym łatwiej jest je otrzymać.

Szanse na unieważnienie małżeństwa

Jak wyglądają szanse na unieważnienie małżeństwa? Otóż wszystko zależy od okoliczności Twojej sprawy. Przede wszystkim należy przeanalizować jak bardzo Twoja sprawa wpisuje się w ustawowe przesłanki unieważnienia małżeństwa.

Należy zauważyć, że unieważnienie małżeństwa jest jedną z najbardziej skomplikowanych i trudnych do wykazania instytucji w polskim prawie rodzinnym. Wymaga determinacji strony i zaangażowania odpowiedniego prawnika.

W wielu przypadkach nie udaje się wykazać istnienia przesłanki do unieważnienia małżeństwa i związek musi kończyć się przez rozwód.

Jak unieważnić małżeństwo?

Żeby unieważnić małżeństwo, należy zainicjować postępowanie sądowe w tym zakresie.

W tym celu należy wnieść pozew do sądu okręgowego, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie wspólne miejsce zamieszkania pod warunkiem, że wciąż jedno z nich w tym miejscu przebywa. Jeżeli jednak okoliczność ta nie zachodzi, wówczas właściwym jest sąd zamieszkania pozwanego, a gdyby nie dało się go ustalić, sąd miejsca zamieszkania powoda.

Pozwany zobowiązany jest do złożenia odpowiedzi na pozew w wyznaczonym terminie. Jeżeli tego nie uczyni, sąd będzie mógł wydać wyrok zaoczny na posiedzeniu niejawnym. Następnie sąd wyznaczy termin rozprawy, o którym zawiadomi strony postępowania.

Pierwszą czynnością procesową jest wysłuchanie stron co do podnoszonych przez nie twierdzeń. To jest to miejsce, w którym małżonkowie przedstawiają swoje stanowiska, w tym przyczyny unieważnienia małżeństwa.

Następnie sąd przeprowadzi dowody, o które wnoszą powód i pozwany. Mogą to być dowody z dokumentów oraz zeznania świadków. Najczęściej w przypadku spraw o unieważnienie małżeństwa są to dokumenty urzędowe (na przykład dokumentacja medyczna potwierdzająca występowanie choroby psychicznej) oraz zeznania bliskich stron postępowania, którzy znają ich sytuację życiową.

Po zakończeniu postępowania sąd wydaje wyrok. Jeżeli któraś ze stron nie byłaby z niego zadowolona, wówczas przysługuje jej prawo wniesienia odwołania do sądu apelacyjnego. Ten może zmienić zaskarżony wyrok albo przekazać sprawę sądowi okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Wniosek o unieważnienie małżeństwa

Wniosek o unieważnienie małżeństwa to wyrażenie potoczne. Prawnicy mówią raczej o pozwie o unieważnienie małżeństwa.

Wniosek o unieważnienie małżeństwa składa się w sądzie okręgowym. Chodzi o ten sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie wspólne miejsce zamieszkania.

Wniosek o unieważnienie małżeństwa należy opłacić. Opłata wynosi 200 zł.

W pozwie należy dokładnie wskazać treść żądania.

Przykład:

Wnoszę o unieważnienie małżeństwa zawartego z moim mężem, Janem Malinowskim w dniu 1 maja 2019 r.

Bardzo istotne jest również uzasadnienie. Należy w nim wskazać, co Cię skłoniło, aby złożyć wniosek o unieważnienie małżeństwa. Nie można zapominać o przytoczeniu dowodów.

Wniosek o unieważnienie małżeństwa musisz własnoręcznie podpisać. Jeśli zdecydujesz się na adwokata, to podpis może złożyć pełnomocnik. Skorzystanie z pomocy adwokata jest dobrym pomysłem, ponieważ sprawy o unieważnienie małżeństwa nie należą do najłatwiejszych.

Potrzebujesz pomocy adwokata? Chcesz unieważnić małżeństwo?

Jeśli chciałbyś skorzystać z mojej pomocy, zapraszam do kontaktu. Działam na terenie takich miast jak: Poznań, Luboń, Gniezno, Śrem, Środa Wielkopolska, Grodzisk Wielkopolski, Swarzędz, Leszno, Piła, Kościan, Jarocin, Września oraz Wolsztyn. Posiadam także oddział w Świeciu, pracując w takich miejscowościach jak Grudziądz, Chełmno i Tuchola.

W trudnych sprawach rozwodowych działam w CAŁEJ POLSCE!

Udzielam także konsultacji telefonicznych oraz konsultacji online. Pamiętaj, że rozwód to poważna sprawa, dlatego warto skorzystać z pomocy adwokata lub radcy prawnego.

Masz pytania? Napisz! Zadzwoń!

Adwokat

Marlena Słupińska-Strysik

e-mail: biuro@slupinska.eu

tel. 61 646 00 40

tel. 68 419 00 45

tel. 52 511 00 65

Komentarze: