Czy rozwód kościelny jest możliwy?

„Rozwód kościelny” to określenie, które z powodzeniem funkcjonuje w języku potocznym, pomimo że jest ono w rzeczywistości błędne. W przypadku małżeństwa i ślubu kościelnego nie można mówić o rozwodzie kościelnym, a o stwierdzeniu nieważności.

Spis treści ukryj

1 Rozwód kościelny – czy jest możliwy?

2 „Rozwód kościelny” z powodu przeszkód małżeńskich

3 Wady oświadczenia woli umożliwiające stwierdzenie nieważności małżeństwa przed sądem kościelnym

4 Stwierdzenie nieważności małżeństwa z powodu niezachowanie odpowiedniej formy

5 Jak uzyskać stwierdzenie nieważności małżeństwa krok po kroku

6 Proces skrócony o stwierdzenie nieważności małżeństwa

7 „Rozwód kościelny” a rozwód cywilny

8 Czy proces rozwodowy wpływa na stwierdzenie nieważności małżeństwa?

9 Jak wziąć rozwód kościelny? – podsumowanie

Rozwód kościelny – czy jest możliwy?

Zgodnie prawem kanonicznym sakrament małżeństwa ma charakter nierozerwalny. Nie istnieje zatem możliwość rozwodu! Natomiast zawarcie małżeństwa kościelnego jest także czynnością prawną, która w określonych warunkach może być nieważna.

Przyczyny stwierdzenia nieważności małżeństwa kościelnego można podzielić na 3 grupy powodów:

1️⃣ przeszkody małżeńskie,

2️⃣ wady oświadczenia woli,

3️⃣ brak zachowania formy kanonicznej.

„Rozwód kościelny” z powodu przeszkód małżeńskich

Oto katalog przeszkód małżeńskich w świetle prawa kanonicznego:

brak osiągnięcia wymaganego prawem wieku;

istnienie węzła małżeńskiego;

impotencja;

święcenia;

wieczysty ślub publiczny czystości w instytucie zakonnym;

uprowadzenie;

różna religia;

małżonkobójstwo;

pokrewieństwo;

powinowactwo;

przyzwoitość publiczna;

pokrewieństwo prawne.

⚠️Uwaga!

W niektórych przypadkach istnieje możliwość uzyskania dyspensy!

Wady oświadczenia woli umożliwiające stwierdzenie nieważności małżeństwa przed sądem kościelnym

Zgodnie z kodeksem prawa kanonicznego, wyróżnia się następujące wady oświadczenia woli:

brak wystarczającego używania rozumu;

poważny brak rozeznania oceniającego co do praw i obowiązków małżeńskich;

niezdolność do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich z przyczyn natury psychicznej;

błąd;

podstęp;

symulacja zgody małżeńskiej;

zawarcie małżeństwa pod warunkiem;

przymus i bojaźń.

Stwierdzenie nieważności małżeństwa z powodu niezachowanie odpowiedniej formy

W kontekście formy kanonicznej należy zaznaczyć, iż zgodnie z prawem kościoła katolickiego małżeństwo musi być zawarte przy zachowaniu określonych wymogów formalnych.

Jednakże braki w tym zakresie zachodzą rzadko. Szczególnie w polskich warunkach!

Jak uzyskać stwierdzenie nieważności małżeństwa krok po kroku

👩⚖️ Na stwierdzenie nieważności małżeństwa składają się następujące kroki:

Krok 1 przedprocesowy: Dogłębna analiza sprawy – adwokat kościelny pomoże ustalić ewentualny tytuł nieważności oraz przygotuje skargę powodową, czyli pismo inicjujące proces przed sądem biskupim.

Krok 2: Zebranie materiału dowodowego – warto zwrócić uwagę na oświadczenia stron, zeznania świadków, dowody z dokumentów, a także opinie biegłych.

Krok 3: Publikacja akt – udostępnienie ich stronom do wglądu w siedzibie sądu. Po tym jak strony zapoznają się z aktami, mają one prawo do odniesienia się do zebranego materiału dowodowego na piśmie.

Krok 4: Przygotowanie tak zwanego głosu obrończego – jest to specjalne pismo, w którym można podsumować swoje stanowisko w sprawie oraz odnieść się do zebranych dowodów.

Krok 5: Wydanie wyroku przez sąd biskupi – może on stwierdzać nieważność danego małżeństwa bądź też uznawać je za ważnie zawarte.

Proces skrócony o stwierdzenie nieważności małżeństwa

Nie wszystkie sprawy nadają się do rozpoznania w trybie skróconego procesu o stwierdzenie nieważności małżeństwa! Oto dwa warunki ,,szybkiego rozwodu kościelnego’’:

Warunek 1: Przynajmniej jedna ze stron musi złożyć wniosek w tym zakresie,
Warunek 2: Przytaczane okoliczności dotyczące faktów lub osób poparte zeznaniami lub dokumentami, które nie wymagają przeprowadzenia dokładniejszego badania albo dochodzenia oraz w sposób oczywisty wskazują na nieważność.

W przepisach nie sprecyzowano jednak, o jakie dokładnie okoliczności chodzi. Stąd też, decyzja dotycząca zastosowania trybu skróconego zawsze należy do sądu.

„Rozwód kościelny” a rozwód cywilny

Procesy o rozwód oraz o stwierdzenie nieważności małżeństwa kościelnego:

to dwa całkowicie odrębne postępowania;
prowadzą je zupełnie różne sądy – państwowy oraz kościelny;
orzeczenie jednego z nich nie ma wpływu na kształt wyroku drugiego.

Powyższe podkreślił w wyroku Sąd Najwyższy:

,,Orzeczenie sądu kościelnego o ważności bądź o ustaniu małżeństwa kanonicznego nie może mieć prejudycjalnego wpływu na orzeczenie sądu państwowego o ważności lub o ustaniu świeckiego związku małżeńskiego.’’

Czy proces rozwodowy wpływa na stwierdzenie nieważności małżeństwa?

Tak, proces o rozwód może mieć wpływ na przebieg postępowania dotyczącego stwierdzenia nieważności małżeństwa. Sąd biskupi może zapoznać się z środkami dowodowymi, jakie zostały wykorzystane w procesie rozwodowym oraz zobowiązać strony do złożenia na przykład:

pozwu o rozwód,

niektórych pism procesowych,

protokołów z rozpraw cywilnych.

Moja rada 🗝️

Lepiej unikaj w pozwie rozwodowym takich sformułowań jak:

,,początkowo małżeństwo układało się dobrze ‘’;
,,do rozpadu związku doszło wyłącznie z powodu zdrady’’.

Takie zapisy mogą utrudnić, a nawet uniemożliwić uzyskanie stwierdzenia nieważności małżeństwa!

Jak wziąć rozwód kościelny? – podsumowanie

✔️ Jeżeli ktoś zawarł związek małżeński w Kościele i następnie się rozwiódł, może wystąpić o stwierdzenie jego nieważności.

✔️ Stwierdzenia nieważności małżeństwa nie należy mylnie nazywać „rozwodem kościelnym” ani „unieważnieniem małżeństwa”.

✔️ Najczęściej spotykaną przesłanką nieważności małżeństwa jest niezdolność do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich z przyczyn natury psychicznej.

✔️ Do uzyskania ,,rozwodu kościelnego’’ konieczny jest wyrok sądu biskupiego. Zanim jednak zostanie on wydany, byli małżonkowie muszą przeprowadzić proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa.

✔️ Sprawy dotyczące stanu osób, a więc także o nieważność małżeństwa, nigdy nie przechodzą w stan rzeczy osądzonej.

✔️ W razie uzyskania wyroku uznającego związek za ważnie zawarty istnieje możliwość ponownego wniesienia sprawy do sądu biskupiego, jednakże z powołaniem się na inny tytuł nieważności. Wówczas warto skorzystać z pomocy kancelarii.

Źródła:

5/5

Autor

Marlena Słupińska

Adwokat

Adwokat w Poznaniu. Specjalistka od spraw rodzinnych i spadkowych. Posiada bogatą praktykę w sprawach o rozwód, podział majątku, kontakty z dziećmi, władzę rodzicielską i opiekę nad dziećmi.
Specjalizuje się zwłaszcza w trudnych rozwodach – gdy w grę wchodzi podział majątku firmowego, walka o winę lub o dzieci. Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a także
podyplomowe studia z zakresu rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Następnie ukończyła aplikację radcowską i zdała egzamin radcowski. Wykonywała zawód radcy prawnego. Obecnie wykonuje zawód adwokata. Prowadzi praktykę adwokacką w Poznaniu,
Wolsztynie oraz w Świeciu. W trudnych sprawach o rozwód oraz o podział majątku wspólnego reprezentuje klientów w całej Polsce.
Autorka licznych publikacji z zakresu prawa rodzinnego i cywilnego.