Pod pojęciem ubezwłasnowolnienia należy rozumieć całkowite albo częściowe pozbawienie osoby fizycznej zdolności do czynności prawnych. Następuje ono zawsze w formie orzeczenia sądu. Jak napisać wniosek o ubezwłasnowolnienie? Jakie są jego przesłanki ubezwłasnowolnienia? Czy złożenie wniosku o ubezwłasnowolnienie wiąże się z koniecznością uiszczenia opłaty? To tylko niektóre pytania, na które znajdziesz odpowiedzi w moim artykule.
Jeśli potrzebujesz pomocy adwokata w sprawie o ubezwłasnowolnienie całkowite lub częściowe, to zapraszam do skorzystania z konsultacji. W sprawach rodzinnych doradzam klientom z całej Polski, w tym także online lub telefonicznie. Zapraszam do zapoznania się z moją ofertą (Adwokat Sprawy Rodzinne Poznań) oraz do kontaktu:
Wniosek o ubezwłasnowolnienie – główne wnioski
- Ubezwłasnowolnienie jest instytucją prawną, której celem jest zapewnienie pomocy i ochrony osobom nieradzącym sobie w codziennym życiu.
- Istnieją dwa rodzaje ubezwłasnowolnienia – całkowite oraz częściowe.
- Ustanowienie ubezwłasnowolnienia następuje zawsze w drodze orzeczenia sądowego.
- W celu zainicjowania postępowania w tym zakresie niezbędne jest złożenie odpowiedniego wniosku.
- Niezwykle istotną jego częścią jest uzasadnienie, w którym należy dokładnie przedstawić sytuację życiową osoby, która ma zostać ubezwłasnowolniona.
- Opłata sądowa za złożenie wniosku wynosi 100 złotych.
- Sąd rozpoznaje sprawę w postępowaniu procesowym, rozpoczynając od wysłuchania osoby, której sprawa dotyczy.
- Osoba, która ma zostać ubezwłasnowolniona, jest poddawana badaniom biegłego lekarza psychiatry lub neurologa, a także psychologa.
Jak napisać wniosek o ubezwłasnowolnienie?
Orzeczenie ubezwłasnowolnienia możliwe jest po złożeniu wniosku do sądu. Składa się go zawsze na piśmie. Wniosek powinien zawierać następujące elementy:
- miejscowość i data sporządzenia;
- dane wnoszącego oraz osoby mającej być ubezwłasnowolnioną;
- oznaczenie sądu okręgowego, do którego kierowany jest wniosek;
- stanowisko wnoszącego (czyli informacja, czego wnoszący domaga się od sądu – trzeba precyzyjnie opisać, że domagamy się ubezwłasnowolnienia konkretnej osoby);
- uzasadnienie wniosku o ubezwłasnowolnienie;
- własnoręczny podpis wnoszącego;
- wymienienie załączników.
Niezwykle istotną kwestią jest odpowiednie przygotowanie uzasadnienia wniosku o ubezwłasnowolnienie. Mianowicie warto skoncentrować się w nim na stanie zdrowia osoby, której ten wniosek dotyczy. Niektóre schorzenia mogą bowiem świadczyć o braku samodzielności w codziennym funkcjonowaniu. Ważne są także dowody w postaci zaświadczeń lekarskich oraz wyników badań. Przydatne są także zeznania świadków, którzy znają sytuację życiową osoby, która ma zostać ubezwłasnowolniona.
Wbrew pozorom, sprawom o ubezwłasnowolnienie często towarzyszy wiele emocji. Dlatego nierzadko są one przedmiotem orzeczeń wydawanych nawet przez Sąd Najwyższy!
W tym miejscu warto jeszcze zwrócić uwagę na stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w postanowieniu z dnia 27 listopada 2018 roku. Mianowicie w orzeczeniu tym stwierdzono wprost, iż wniosek o ubezwłasnowolnienie może być uzasadniony albo nieuzasadniony. Nie jest możliwe jego częściowe uwzględnienie i częściowe oddalenie. W konsekwencji zgodnie z art. 321 w zw. z art. 13 § 2 KPC, sąd jest związany wnioskiem w sprawie o ubezwłasnowolnienie, w tym rodzajem ubezwłasnowolnienia jakie ma być orzeczone, co nie wyłącza oczywiście możliwości formułowania wniosków ewentualnych tj. żądania orzeczenia ubezwłasnowolnienia częściowego, gdyby żądanie orzeczenia ubezwłasnowolnienia całkowitego okazało się bezzasadne (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2018 r., sygn. I CSK 541/18).
Rodzaje ubezwłasnowolnienia
Zgodnie z obowiązującymi przepisami istnieją dwa rodzaje ubezwłasnowolnienia:
- całkowite
- oraz częściowe.
Pomiędzy nimi zachodzą istotne różnice, które wyjaśnię poniżej.
Ubezwłasnowolnienie całkowite
Ubezwłasnowolnienie całkowite polega na pełnym pozbawieniu danej osoby zdolności do czynności prawnych. Musi ona jednak mieć ukończony 13. rok życia. W praktyce oznacza to, że nie jest ona w stanie zawierać żadnych umów, na przykład zaciągać kredytów, czy też sporządzić testamentu. Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie może decydować o żadnych ważnych sprawach. Z perspektywy prawa, jest traktowana jak małe dziecko.
To jednak nie wszystko, ponieważ osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie może zawrzeć małżeństwa, a gdyby jednak doszło do zawarcia takiego związku, zarówno ona, jak i jej małżonek mogą żądać unieważnienia małżeństwa. W tym miejscu warto dodać, iż nie można unieważnić małżeństwa z powodu ubezwłasnowolnienia, jeżeli ubezwłasnowolnienie zostało uchylone.
Jeżeli ubezwłasnowolniona całkowicie została osoba pozostająca w związku małżeńskim, wówczas dochodzi do ustanowienia rozdzielności majątkowej. Oznacza to, że w takiej sytuacji każdy z małżonków posiada swój odrębny majątek.
Jeśli już mowa o sprawach majątkowych, należy zwrócić uwagę na następującą kwestię. Mianowicie dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie ustanawia się opiekuna prawnego, który zarządza jej majątkiem. Nie oznacza to jednak, że opiekun może dysponować swobodnie wszystkimi przedmiotami, jakie należą do ubezwłasnowolnionego. W przypadkach istotnej wagi konieczna jest bowiem zgoda sądu opiekuńczego.
Osoba, która jest opiekunem ubezwłasnowolnionego, może domagać się zwrotu kosztów związanych ze sprawowaniem opieki. W takiej sytuacji wynagrodzenie jest wypłacane z majątku ubezwłasnowolnionego, natomiast gdyby dana osoba nie posiadała odpowiednich środków, zwrot kosztów jest pokrywany ze środków publicznych.
Ubezwłasnowolnienie częściowe
Ubezwłasnowolnienie częściowe możliwe jest wyłącznie w przypadku osób, które mają pełną zdolność do czynności prawnych. Na mocy orzeczenia sądowego jej zdolność do czynności prawnych zostaje ograniczona i ma ona taki sam zakres jak u osób niepełnoletnich. Wynika więc z tego, że osoba ubezwłasnowolniona częściowo może zaciągać zobowiązania dotyczące spraw życia codziennego, na przykład robić zakupy spożywcze, czyli może ona częściowo swobodnie dysponować swoim majątkiem, chyba że sąd zdecyduje inaczej.
Jeżeli zaś chodzi o czynności prawne w sprawach większej wagi, muszą one zostać potwierdzone przez kuratora. W przeciwnym razie są one nieważne. Warto również dodać, że osoba ubezwłasnowolniona częściowo może zawrzeć związek małżeński. Żeby jednak było to możliwe, wymagane jest uzyskanie zgody sądu opiekuńczego.
Zastanówmy się teraz, jakie są przesłanki ubezwłasnowolnienia.
Przesłanki ubezwłasnowolnienia
Do orzeczenia ubezwłasnowolnienia konieczne jest wystąpienie wymaganych przez prawo przesłanek. W przypadku ubezwłasnowolnienia całkowitego jest to występowanie u danej osoby choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń, w szczególności alkoholizmu lub narkomanii, które sprawiają, że nie jest ona w stanie kierować swoim postępowaniem. Jeśli zaś chodzi o ubezwłasnowolnienie częściowe, orzeka się je wobec osoby, która z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności alkoholizmu lub narkomanii, jeżeli jej stan nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego.
Sprawdźmy jednak, jakie mogą być powody ubezwłasnowolnienia w praktyce.
Ubezwłasnowolnienie osoby starszej
Wiele osób wraz z wiekiem doznaje pogorszenia stanu swojego zdrowia. Chodzi tutaj o zaburzenia somatyczne, demencję czy też chorobę Alzheimera. Powodują one poważne trudności w załatwianiu bieżących spraw życia codziennego takich jak na przykład opłacanie rachunków, gospodarowanie swoimi pieniędzmi, czy też odbywanie wizyt lekarskich. Nierzadko zachowania osób starszych zmagających się z tego rodzaju problemami bywają nieracjonalne, przez co pociągają za sobą negatywne skutki.
Jeżeli powodem niemożności kierowania swoimi sprawami są schorzenia, o których wspomniałam powyżej, zachodzą wówczas przesłanki do orzeczenia ubezwłasnowolnienia danej osoby. Niemniej jednak zaburzenia te muszą zostać potwierdzone zaświadczeniami lekarskimi, w przeciwnym razie sąd oddali wniosek o ubezwłasnowolnienie.
Pamiętaj, że ubezwłasnowolnienie osoby starszej nie jest aktem złośliwości wobec tej osoby. To akt troski z Twojej strony. Nie należy się go obawiać ani wstydzić.
Ubezwłasnowolnienie dziecka
W przypadku dzieci istnieje możliwość wyłącznie ubezwłasnowolnienia całkowitego. Wynika to z faktu, iż zgodnie z prawem osoby niepełnoletnie mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Można by rzec, że – jako dzieci – one już są ubezwłasnowolnienie częściowo. Najczęściej występującymi w praktyce powodami, dla których składane są wnioski o ubezwłasnowolnienie dzieci, są:
- choroby umysłowe,
- niedorozwój umysłowy,
- innego rodzaju zaburzenia psychiczne (na przykład narkomania).
W tym kontekście warto zwrócić uwagę na stanowisko Sądu Najwyższego, który przyznał, iż w doktrynie i orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że istnienie choroby psychicznej lub innej wskazanej w tym przepisie przyczyny nie jest przesłanką wystarczającą do orzeczenia ubezwłasnowolnienia całkowitego. Musi jej jeszcze towarzyszyć powiązana przyczynowo z tymi przyczynami niemożność kierowania swoim, szeroko rozumianym, postępowaniem przez osobę fizyczną, której wniosek dotyczy. Przez pojęcie „niemożność” rozumieć należy brak świadomego kontaktu z otoczeniem oraz brak możliwości intelektualnej oceny swojej sytuacji, swojego zachowania i wywołanych nim następstw (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2013 r., sygn. akt: I CSK 122/13).
Ubezwłasnowolnienie alkoholika lub narkomana
Samo podejrzenie, że dana osoba jest alkoholikiem lub narkomanem, nie stanowi podstawy do ubezwłasnowolnienia. Konieczna jest więc odpowiednia dokumentacja medyczna. Oprócz tego należy udowodnić, że osoba uzależniona od alkoholu lub narkotyków stanowi zagrożenie dla siebie oraz swojego otoczenia. Może ono przejawiać się poprzez stosowanie różnych form przemocy wobec domowników, a także ich demoralizację.
Co więcej, tego rodzaju uzależnienia, jeżeli są bardzo silne, mogą poważnie utrudniać codzienne funkcjonowanie, a więc prowadzenie swoich spraw. Osoba, która uzyskuje dochody, może bowiem przeznaczać je na alkohol lub narkotyki, zaniedbując przy tym swoje bieżące zobowiązania.
W praktyce sprawy o ubezwłasnowolnienie alkoholików i narkomanów są bardzo popularne. Niemniej, aby skutecznie ubezwłasnowolnić całkowicie takie osoby, to ich stan musi być już bardzo poważny. Wręcz na granicy kontaktu z rzeczywistością.
W przeciwnym razie będzie trzeba korzystać z innych mechanizmów prawnych.
Ubezwłasnowolnienie osoby chorej psychicznie
Podstawę do ubezwłasnowolnienia może stanowić choroba psychiczna. Konieczne jest jednak, aby rodzaj i stopień nasilenia choroby poważnie utrudniały prowadzenie bieżących spraw (tak orzekł Sąd Najwyższy w postanowieniu z 19 sierpnia 1971 r., I CR 297/71). Co więcej, ubezwłasnowolnienie musi być dokonane w celu udzielenia pomocy danej osobie.
Choroby psychiczne bywają bardzo zróżnicowane, przez co różnie wpływają na kondycję pacjenta. Dla przykładu choroba afektywna dwubiegunowa sprawia, że dana osoba przechodzi przez fazy manii oraz depresji. Stany te poważnie godzą w prawidłowe funkcjonowanie. Osoba cierpiąca na tego typu dolegliwość może mieć problemy z nauką lub pracą, a także z regulowaniem swoich należności.
Ubezwłasnowolnienie osoby podupadłej na zdrowiu
Podupadnięcie na zdrowiu także może stanowić podstawę do ubezwłasnowolnienia. Ma ono związek z doznaniem jakiegoś urazu bądź z postępowaniem procesu starzenia. Jeżeli zmiany, jakie zaszły w organizmie danej osoby są na tyle poważne, że utrudniają prowadzenie codziennych spraw, wówczas jak najbardziej istnieje przesłanka do ubezwłasnowolnienia.
Najlepszym tego przykładem może być niewstawanie z łóżka, co wyklucza wychodzenie z domu i załatwianie jakichkolwiek spraw urzędowych, czy też robienie zakupów. W takiej sytuacji ubezwłasnowolnienie może stanowić formę pomocy, a nawet ochronę interesów chorującego, poprzez zabezpieczenie przed zaciąganiem niekorzystnych zobowiązań.
Sprawdźmy teraz, czy istnieje obowiązek uiszczenia opłaty od wniosku o ubezwłasnowolnienie.
Opłata od wniosku o ubezwłasnowolnienie
Złożenie wniosku o ubezwłasnowolnienie wiąże się z koniecznością uiszczenia opłaty. Wynosi ona obecnie 100 złotych i ma charakter stały.
W tym miejscu warto wspomnieć o jeszcze jednej rzeczy. Mianowicie osoba, która składa wniosek o ubezwłasnowolnienie w złej wierze lub zbyt lekkomyślnie, podlega karze grzywny.
Wniosek o ubezwłasnowolnienie składa się do sądu. W jaki sposób sprawdzić jego właściwość?
Gdzie złożyć wniosek o ubezwłasnowolnienie?
Zgodnie z przepisami wniosek o ubezwłasnowolnienie należy złożyć do sądu okręgowego, który jest właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby, której ma dotyczyć postępowanie. Jeżeli jednak osoba ta nie ma miejsca zamieszkania, właściwość sądu ustala się, uwzględniając jej miejsce pobytu.
Zobacz także: Adwokat Wolsztyn
A jak przebiega postępowanie?
Jak wygląda sprawa o ubezwłasnowolnienie?
Postępowanie o ubezwłasnowolnienie jest prowadzone zgodnie z normami dotyczącymi procesu. Pierwszą czynnością, jaką powinien podjąć sąd, jest wysłuchanie osoby, która ma zostać ubezwłasnowolniona. Podczas niego powinien być obecny biegły sądowy oraz psycholog, a jeżeli wymagają tego okoliczności sprawy, również w obecności biegłego lekarza psychiatry lub neurologa.
Kolejnym etapem jest zbadanie osoby, wobec której toczy się postępowanie, przez biegłego lekarza psychiatrę lub neurologa, a także psychologa. Sporządzona następnie opinia zawiera ocenę możliwości samodzielnego kierowania swoimi sprawami przy uwzględnieniu takich czynników jak postępowanie oraz zachowywanie się danej osoby. Opinia ta musi być oczywiście poparta odpowiednimi motywami przedstawionymi przez specjalistów.
Po zapoznaniu się z całym materiałem dowodowym w sprawie, w tym z zeznaniami świadków i dokumentacją medyczną, sąd wydaje postanowienie. Może on ustanowić ubezwłasnowolnienie – całkowite albo częściowe, w zależności od treści zgłoszonego wniosku – bądź oddalić wniosek. Następnie odpis orzeczenia jest przesyłany do właściwego sądu opiekuńczego, który ustanowi opiekuna lub kuratora dla osoby ubezwłasnowolnionej.
W tym miejscu warto dodać, iż jeśli ustaną powody, dla których ustanowione zostało ubezwłasnowolnienie, można wnieść o jego uchylenie. Co więcej, istnieje również możliwość zmiany ubezwłasnowolnienia całkowitego na częściowe i odwrotnie.
Pewnie zastanawiasz się, jak długo trwa postępowanie? Zaraz Ci to wyjaśnię.
Jak długo sąd rozpatruje wniosek o ubezwłasnowolnienie?
Rozpoznanie sprawy o ubezwłasnowolnienie zajmuje przeciętnie 3-4 miesiące. Może się jednak zdarzyć, że zajmie to więcej czasu, co ma związek z możliwościami danego sądu. Niektóre wydziały prowadzą bowiem więcej spraw niż inne, co ma wpływ na czas rozstrzygnięć.
Jakie są skutki ubezwłasnowolnienia?
Orzeczenie ubezwłasnowolnienia pociąga za sobą istotne skutki prawne dla osoby, której ono dotyczy. Wiele zależy tutaj jednak od rodzaju ubezwłasnowolnienia.
Jeżeli chodzi o ubezwłasnowolnienie całkowite, wszelkie czynności prawne, poza drobnymi umowami z zakresu życia codziennego, podejmowane przez osobę, wobec której zostało ono orzeczone, są nieważne. W praktyce oznacza to na przykład brak możliwości zaciągnięcia pożyczki czy sprzedaży domu.
W przypadku ubezwłasnowolnienia częściowego dana osoba może bez zgody przedstawiciela ustawowego rozporządzać swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów postanowi inaczej. Jeśli zaś chodzi o czynności prawne, ubezwłasnowolniony może ich dokonywać, jednakże ich ważność uzależniona jest od potwierdzenia przez kuratora.
Potrzebujesz pomocy adwokata? Walczysz o ubezwłasnowolnienie?
Jeśli chciałbyś skorzystać z mojej pomocy, zapraszam do kontaktu. Działam na terenie takich miast jak: Poznań, Luboń, Gniezno, Śrem, Środa Wielkopolska, Grodzisk Wielkopolski, Swarzędz, Leszno, Piła, Kościan, Jarocin, Września oraz Wolsztyn. Posiadam także oddział w Świeciu, pracując w takich miejscowościach jak Grudziądz, Chełmno i Tuchola.
W trudnych sprawach o ubezwłasnowolnienie działam w CAŁEJ POLSCE!
Udzielam także konsultacji telefonicznych oraz konsultacji online. Pamiętaj, że ubezwłasnowolnienie to poważna sprawa, dlatego warto skorzystać z pomocy adwokata lub radcy prawnego.
Masz pytania? Napisz! Zadzwoń!
Adwokat
Marlena Słupińska-Strysik
e-mail: biuro@slupinska.eu
tel. 61 646 00 40
tel. 68 419 00 45
tel. 52 511 00 65
Adwokat w Poznaniu. Specjalistka od spraw rodzinnych i spadkowych. Posiada bogatą praktykę w sprawach o rozwód, podział majątku, kontakty z dziećmi, władzę rodzicielską i opiekę nad dziećmi.
Specjalizuje się zwłaszcza w trudnych rozwodach – gdy w grę wchodzi podział majątku firmowego, walka o winę lub o dzieci. Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a także
podyplomowe studia z zakresu rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Następnie ukończyła aplikację radcowską i zdała egzamin radcowski. Wykonywała zawód radcy prawnego. Obecnie wykonuje zawód adwokata. Prowadzi praktykę adwokacką w Poznaniu,
Wolsztynie oraz w Świeciu. W trudnych sprawach o rozwód oraz o podział majątku wspólnego reprezentuje klientów w całej Polsce.
Autorka licznych publikacji z zakresu prawa rodzinnego i cywilnego.
e-mail: biuro@slupinska.eu
Dodaj komentarz