Darowizna jest umową, która znajduje najczęściej zastosowanie w relacjach rodzinnych. Bywają jednak sytuacje, w których darczyńca chciałby odwołać dokonaną darowiznę. Powodem takiego stanu rzeczy może być przede wszystkim rażąca niewdzięczność obdarowanego. Czy cofnięcie darowizny jest to możliwe w świetle obecnie obowiązującego prawa? Dowiesz się o tym z mojego artykułu „Odwołanie darowizny”.
Jeśli czeka Cię spór na temat odwołania darowizny, to jestem w stanie Ci pomóc. Moja Kancelaria Adwokacka posiada doświadczenie w prowadzeniu tego typu spraw. Udzielam konsultacji dla klientów z całej Polski, w tym także online i telefonicznie. Zapraszam do zapoznania się z moją ofertą (Adwokat Prawo Spadkowe Poznań) oraz do kontaktu.
Odwołanie darowizny – cofnięcie darowizny – główne wnioski
- Zgodnie z prawem dokonaną darowiznę można odwołać.
- Przesłankami odwołania darowizny są: rażąca niewdzięczność obdarowanego, naruszenie zasad współżycia społecznego oraz ubezwłasnowolnienie darczyńcy.
- Odwołania darowizny można dokonać wyłącznie w przewidzianym prawem terminie.
- Oświadczenie o odwołaniu darowizny mogą złożyć również spadkobiercy darczyńcy pod warunkiem, że w chwili jego śmierci istniały powody do takiego działania.
- Nabycie własności rzeczy w drodze darowizny rodzi obowiązek podatkowy po stronie obdarowanego.
Przeczytaj także: Pozew o zachowek
Cofnięcie darowizny – przesłanki
Odwołanie darowizny może być dokonane na podstawie przesłanek przewidzianych w Kodeksie cywilnym (KC). Przesłankami odwołania darowizny są:
- rażąca niewdzięczność,
- niezgodność z zasadami współżycia społecznego,
- ubezwłasnowolnienie darczyńcy.
Omówię je poniżej.
Sprawdź także: Przedsiębiorstwo w spadku
Rażąca niewdzięczność
Obdarowany może po przyjęciu darowizny wykazać się wobec darczyńcy rażącą niewdzięcznością. Okoliczność ta może stanowić podstawę od odwołania darowizny (art. 898 § 1 KC). W tym kontekście warto zwrócić uwagę na to, czym jest rażąca niewdzięczność. To pojęcie nie jest zdefiniowane przez prawo. Jego wyjaśnienie często można znaleźć w wyrokach sądów.
I tak na przykład, Sąd Apelacyjny w Warszawie (wyrok z 11 czerwca 2019 r., V ACa 727/18) wyjaśnił pojęcie rażącej niewdzięczności w następujący sposób:
Rażąca, a więc kwalifikowana niewdzięczność to postępowanie polegające na umyślnym i zawinionym działaniu lub zaniechaniu, skierowanym przeciwko darczyńcy i które uznać należy – z punktu widzenia powszechnie obowiązujących zasad etycznych, za niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę, wykraczające poza zwykłe konflikty rodzinne.
Jeżeli jednak dokonałeś darowizny, którą chciałbyś następnie odwołać, musisz pamiętać o pewnym niezwykle istotnym ograniczeniu. Jest nim termin, po przekroczeniu którego odwołanie darowizny staje się niemożliwe. Zgodnie z art. 899 § 3 KC darczyńca nie może dokonać odwołania po upływie roku od chwili, w której dowiedział się o rażącej niewdzięczności obdarowanego. Podobnie niemożliwe jest odwołanie darowizny w razie przebaczenia obdarowanemu.
Zasady współżycia społecznego
Pojęcie zasad współżycia społecznego pojawia się dość często w Kodeksie cywilnym, jednakże w żadnym miejscu nie zostało ono zdefiniowane. Przyjmuje się, że są to powszechnie akceptowane reguły, którymi kierują się ludzie w swoim codziennym życiu.
Zobacz także: Art. 5 Kodeksu cywilnego – zasady współżycia społecznego
Jaki wpływ mają zasady życia społecznego na możliwość odwołania darowizny? Otóż zgodnie z art. 902 KC:
Przepisów o odwołaniu darowizny nie stosuje się, gdy darowizna czyni zadość obowiązkowi wynikającemu z zasad współżycia społecznego.
Oznacza to, że w pewnych sytuacjach darowizna może być zgodna z regułami sprawiedliwości, z normami o charakterze moralnym.
Aby było łatwiej powyższe wyjaśnię na następującym przykładzie:
Przez długie lata ojciec nie utrzymuje kontaktu ze swoją córką oraz nie łoży na jej wychowanie. Kiedy jednak postanawia odbudować relację, ofiarowuje jej działkę. Córka przyjmuje darowiznę, aczkolwiek nie jest zainteresowana nawiązaniem bliższych kontaktów z ojcem po latach. W takiej sytuacji odwołanie darowizny byłoby niemożliwe. Czyni ona bowiem zadość obowiązkom ojca wynikającym z zasad współżycia społecznego.
Logiczne, prawda? 😊
Zobacz także: Przepisanie majątku za życia na jedno z dzieci
Ubezwłasnowolnienie darczyńcy
Zgodnie z art. 901 § 1 KC darowizny nie może dokonać osoba, która została ubezwłasnowolniona zarówno całkowicie, jak i częściowo. Gdyby jednak dokonała tego rodzaju czynności, jej przedstawiciel może odwołać darowiznę. Co ważne, takiego odwołania można dokonać jeszcze zanim darczyńca został ubezwłasnowolniony, gdy świadczenie to jest nieuzasadnione lub jego wartość jest nadmierna. Trzeba jednak pamiętać, że również w tym przypadku istnieje ograniczenie czasowe. Mianowicie darowizna nie może zostać odwołana po upływie dwóch lat od jej wykonania (art. 901 § 2 KC).
W kontekście powyższego należy zwrócić uwagę na jeszcze jedną niezwykle istotną kwestię. Otóż regulacja zawarta w art. 901 § 1 KC odnosi się do darowizn wykonanych pomimo okoliczności takich jak sprzeczność danej czynności z ustawą albo obejście obowiązujących przepisów, a także dokonania darowizny przez osobę, która znajduje się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Chodzi tutaj o takie przypadki jak choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy albo inny, nawet przemijający, a także zaburzenia czynności psychicznych. Nie można jednak na podstawie art. 901 § 1 KC odwołać darowizny, która jest nieważna z mocy samego prawa. Nie oznacza to jednak, że w wyżej wymienionych okolicznościach darowizna będzie niemożliwa do wykonania. Wręcz przeciwnie – będzie ona nieważna na mocy innych przepisów kodeksu.
Zastanówmy się jeszcze nad pojęciem przedstawiciela, a więc osoby, która najczęściej będzie inicjować odwołanie darowizny osoby ubezwłasnowolnionej.
Otóż w przypadku osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie będzie to jej opiekun (art. 13 § 2 KC w zw. z art. 175 KC), z kolei dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo – kurator (art. 16 § 2 KC). Co więcej, odwołania darowizny może dokonać również doradca tymczasowy, a więc osoba, która została ustanowiona w toku postępowania o ubezwłasnowolnienie, pod warunkiem, że tak postanowi sąd i powoła daną osobę do reprezentowania i zarządu majątkiem osoby, wobec której toczy się postępowanie. Ponadto z powództwem o odwołanie darowizny może wystąpić również prokurator (art. 7 Kodeksu postępowania cywilnego).
Odwołanie darowizny – termin
Jak już wcześniej wspomnieliśmy, możliwość odwołania darowizny ograniczona jest ustawowym terminem. Otóż w przypadku rażącej niewdzięczności obdarowanego wynosi on rok od dnia, w którym darczyńca się o niej dowiedział. Wyjątkiem jest sytuacja, w której darczyńca przebaczył obdarowanemu, wówczas odwołanie darowizny staje się niemożliwe. Natomiast, jeżeli darowizny dokonała osoba ubezwłasnowolniona, wówczas jest dwa lata na jej odwołanie przez przedstawiciela tej osoby.
Odwołanie darowizny po 10 latach
Jeśli przyjrzysz się powyższym terminom, to z pewnością zauważysz, że możliwe jest odwołanie darowizny nawet po 10 latach (i nawet więcej!). Dzieje się tak, ponieważ nie jest istotne, ile czasu minęło od dokonania darowizny. Liczy się głównie moment, w którym darczyńca dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego.
Odwołanie darowizny po śmierci darczyńcy
Odwołanie darowizny możliwe jest także po śmierci darczyńcy przez jego spadkobierców. Muszą jednak zostać spełnione pewne warunki.
Otóż powodem takiego odwołania może być wyłącznie rażąca niewdzięczność obdarowanego wobec darczyńcy. Ponadto darczyńca musi być uprawniony do odwołania darowizny w chwili śmierci albo gdy obdarowany umyślnie pozbawił darczyńcę życia lub umyślnie wywołał rozstrój zdrowia, którego skutkiem była śmierć darczyńcy.
Odwołanie darowizny a podatek
Dokonanie darowizny pociąga za sobą konsekwencje natury podatkowej. Otóż zgodnie z ustawą o podatku od spadków i darowizn, nabycie własności rzeczy w drodze darowizny wiąże się z koniecznością uiszczenia podatku przez obdarowanego. Obowiązek ten powstaje z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia woli w formie aktu notarialnego albo w momencie spełnienia świadczenia, jeżeli nie istniała konieczność zachowania formy aktu notarialnego.
Odwołanie darowizny nie ma jednak wpływu na obowiązek zapłaty podatku. Innymi słowy, obdarowany nie otrzyma zwrotu podatku, jeżeli darczyńca odwołał darowiznę.
Zwróćmy jeszcze uwagę na sytuację podatkową darczyńcy, który odwołał wykonaną uprzednio darowiznę. Otóż odwołanie darowizny nie podlega obowiązkowi podatkowemu. Na skutek odwołania darowizny dochodzi bowiem do powrotu sytuacji majątkowej darczyńcy do stanu pierwotnego.
Potrzebujesz pomocy adwokata?
Jeśli chciałbyś skorzystać z mojej pomocy, zapraszam do kontaktu. Działam na terenie takich miast jak: Poznań, Luboń, Gniezno, Śrem, Środa Wielkopolska, Grodzisk Wielkopolski, Swarzędz, Leszno, Piła, Kościan, Jarocin, Września oraz Wolsztyn. Posiadam także oddział w Świeciu, pracując w takich miejscowościach jak Grudziądz, Chełmno i Tuchola.
W trudnych sprawach o darowizny działam w CAŁEJ POLSCE!
Udzielam także konsultacji telefonicznych oraz konsultacji online. Pamiętaj, że odwołanie darowizny to poważna sprawa, dlatego warto skorzystać z pomocy adwokata lub radcy prawnego.
Masz pytania? Napisz! Zadzwoń!
Adwokat
Marlena Słupińska-Strysik
e-mail: biuro@slupinska.eu
tel. 61 646 00 40
tel. 68 419 00 45
tel. 52 511 00 65
Adwokat w Poznaniu. Specjalistka od spraw rodzinnych i spadkowych. Posiada bogatą praktykę w sprawach o rozwód, podział majątku, kontakty z dziećmi, władzę rodzicielską i opiekę nad dziećmi.
Specjalizuje się zwłaszcza w trudnych rozwodach – gdy w grę wchodzi podział majątku firmowego, walka o winę lub o dzieci. Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a także
podyplomowe studia z zakresu rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Następnie ukończyła aplikację radcowską i zdała egzamin radcowski. Wykonywała zawód radcy prawnego. Obecnie wykonuje zawód adwokata. Prowadzi praktykę adwokacką w Poznaniu,
Wolsztynie oraz w Świeciu. W trudnych sprawach o rozwód oraz o podział majątku wspólnego reprezentuje klientów w całej Polsce.
Autorka licznych publikacji z zakresu prawa rodzinnego i cywilnego.
e-mail: biuro@slupinska.eu
Dodaj komentarz