Możesz uniknąć zapłaty zachowku po otrzymaniu darowizny na kilka sposobów. W artykule omawiam każdy z nich. Pomagałam już wielu klientom, zgłaszającym się z pytaniem jak nie płacić zachowku po otrzymaniu darowizny. Zapraszam do przeczytania wpisu, w którym opiszę:
- Kiedy należy płacić zachowek po otrzymaniu darowizny?
- Kto jest obowiązany do wypłacenia zachowku?
- Czy po upływie 10 lat od darowizny musisz płacić zachowek?
- Sposoby uniknięcia zachowku po otrzymaniu darowizny.
Jeśli zastanawiasz się jak nie płacić zachowku po otrzymaniu darowizny, to być może będę w stanie Ci pomóc. Posiadam doświadczenie w prowadzeniu trudnych spraw spadkowych. Doradzam klientom z całej Polski, w tym także online oraz przez telefon. Zapraszam do zapoznania się z moją ofertą (Adwokat – Prawo Spadkowe) oraz do kontaktu.
Jak nie płacić zachowku po otrzymaniu od spadkodawcy darowizny – sposoby uniknięcia zachowku
Na uniknięcie zapłaty zachowku po otrzymaniu darowizny istnieje kilka sposobów:
- Upewnij się, czy roszczenie o zachowek nie uległo przedawnieniu.
Zachowek przedawnia się z upływem 5 lat od dnia ogłoszenia testamentu. Jeżeli testamentu nie było, to z upływem 5 lat od śmierci spadkodawcy.
- Naruszenie zasad współżycia społecznego
Jeżeli roszczenie o zachowek jeszcze się nie przedawniło Twoim kołem ratunkowym mogą być tzw. zasady współżycia społecznego. Twoim zadaniem będzie udowodnienie przed sądem, że zasądzenie zachowku jest niesprawiedliwe i sprzeczne z ogólnie przyjętymi zasadami słuszności. Wówczas sąd może zasądzić zachowek w niższej wysokości.
- Możesz próbować atakować osobę uprawnioną do zachowku poprzez instytucje niegodności dziedziczenia lub wydziedziczenia.
W ten sposób można podważyć prawo do zachowku osobę, która Cię pozwała. To trudne procesy, ale czasami się udają.
- Rozważ, czy zamiast umowy darowizny nie lepiej zawrzeć umowę dożywocia, która całkowicie wyeliminuje roszczenie o zachowek.
Jeżeli spadkodawca jeszcze żyje Twoja sytuacja jest o wiele lepsza! Oznacza to, że w porę uświadomiłeś sobie problem, jaki Cię dotyczy. W takim przypadku można jeszcze spróbować odwrócić skutki prawne darowizny i w taki sposób przepisać na Ciebie majątek spadkodawcy, aby nie doszło do pojawienia się obowiązku zapłaty zachowku.
A teraz rozwinę ten temat i omówię każdy sposób.
Przeczytaj także: Jak sporządzić testament żeby był ważny?
Przedawnienie roszczeń z zachowku
Po upływnie 5 letniego terminu możesz skutecznie obronić się przed zapłatą zachowku podnosząc przed sądem zarzut przedawnienia.
Termin przedawnienia roszczeń z zachowku wynika wprost z art. 1007 Kodeksu Cywilnego:
Art. 1007 § 1 – Roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń przedawniają się z upływem lat 5 od ogłoszenia testamentu.
2 – Roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny przedawnia się z upływem lat 5 od otwarcia spadku.
Zobacz także: Odrzucenie spadku
Zasady współżycia społecznego
W toku postępowania sądowego możesz również podnieść zarzutu sprzeczności roszczenia o zachowek z zasadami współżycia społecznego.
Na zasady współżycia społecznego możesz powołać się szczególnie wówczas, gdy:
- z perspektywy społecznej, w danej sytuacji faktycznej, zasądzenie zachowku byłoby niesprawiedliwe, niesłuszne i niezgodne z ogólnie akceptowanymi normami moralnymi – ze względu na naganny sposób zachowania uprawnionego, który jednak nie uzasadnia uznania go za niegodnego lub wydziedziczenia go.
- z okoliczności wynika, że uprawniony został pozbawiony prawa do zachowku poprzez wydziedziczenie, ale z poważnych i istotnych powodów spadkodawca nie był w stanie lub nie zdążył pozbawić tego prawa osobę przed śmiercią;
- z uzasadnionych powodów, nikt w odpowiednim czasie nie zgłosił żądania uznania osoby uprawnionej do zachowku za niegodną dziedziczenia, mimo że zostały spełnione przesłanki określone w art. 928 § 1 KC (niegodność dziedziczenia).
W praktyce powoływanie się na zasady współżycia społecznego (art. 5 KC) jest bardzo trudne. Sądy bardzo niechętnie opierają się na tym przepisie.
Wydziedziczenie uprawnionego do zachowku
Wydziedziczenie to kolejny metoda na uniknięcie zapłaty zachowku po otrzymaniu darowizny.
Mówiąc krótko, spadkodawca może pozbawić w testamencie uprawnionego małżonka, zstępnego spadkodawcy lub jego rodziców prawa do zachowku, jeżeli:
- uprawniony do zachowku wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego
Przykład:
Uprawniony do zachowku prowadzi przestępczy tryb życia – czyni źródło dochodu z kradzieży, czy też dopuszcza się innych czynów, które spotykają się z negatywną oceną moralną – np. nadużywa alkoholu, narkotyków, dopalaczy.
- uprawniony do zachowku dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
- uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych – zarówno majątkowych, jak i niemajątkowych.
Uwaga! Przyczyna wydziedziczenia musi wynikać z testamentu! Testator musi bowiem wskazać osobę, którą wydziedzicza oraz precyzyjnie określić zachowanie stanowiące podstawę wydziedziczenia.
Przykład:
Pan Jan był w podeszłym wieku. Jego syn pan Bartosz zerwał z nim wszelkie kontakty – nie odwiedzał ojca i nie utrzymywał z nim kontaktów telefonicznych. Nie interesował się także sytuacją materialną pana Jana, ani stanem jego zdrowia. Co więcej odmówił on pomocy w transporcie ojca do szpitala. Mając na uwadze powyższe, pan Jan podjął decyzję o wydziedziczeniu syna w testamencie.
Umowa dożywocia
Unikniesz konieczności zapłaty zachowku zawierając umowę dożywocia zamiast umowy darowizny.
Na mocy tej umowy dożywotnik przenosi własność oznaczonej nieruchomości (budynku, lokalu stanowiącego odrębny przedmiot własności, czy też użytkowanie wieczyste) w zamian za zobowiązanie do dożywotniego sprawowania nad nim opieki.
- Z praktycznego punktu widzenia, po zawarciu umowy dożywocia nadal możecie prowadzić razem gospodarstwo domowe. Dożywotnik zobowiązuje się jednak do wydania nieruchomości, a nabywca do zapewnienia zbywcy dożywotniego utrzymania.
- Z prawnego puntu widzenia, własność nie została przeniesiona w drodze darowizny. A zatem, nie można żądać od jej wartości zachowku!
Jak stwierdził SN w postanowieniu z dnia 20 listopada 2013 roku, sygn. akt I CSK 218/13:
Umowa dożywocia jest umową odpłatną, i choćby z tego powodu nie może być uznana za formę darowizny.
Przykład:
Pani Joanna była w podeszłym wieku. Nie potrafiła bez pomocy drugiej osoby załatwić czynności życia codziennego. W tej sytuacji przekazała mieszkanie na własność córce Kasi. Córka zobowiązała się, że zapewni matce dożywotnie utrzymanie.
Jeżeli umowa nie określa szczegółowo obowiązków pani Kasi córka obowiązana jest przyjąć panią Joannę jako domownika, dostarczać jej wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.
Ważne! Umowa o dożywocie powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.
Niegodność dziedziczenia
Spadkobierca ustawowy lub testamentowy, który zostanie sądowo uznany za niegodnego utraci prawo do zachowku! Przesłanki uznania spadkobiercy za niegodnego wynikają wprost z art. 928 § 1 Kodeksu Cywilnego:
Art. 928 § 1 KC – Spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli:
1) dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
2) podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;
3) umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.
Pamiętaj, że o uznaniu spadkobiercy za niegodnego decyduje sąd w trybie procesowym!
Z powództwem może wystąpić każdy, kto ma w tym interes prawny. Możliwość ta jest jednak ograniczona terminem 1 roku od dnia, w którym dowiedziałeś się o przyczynie niegodności i nie później niż przed upływem 3 lat od otwarcia spadku.
Uwaga na orzecznictwo!
,,Dla ustalenia przez sąd cywilny zaistnienia przesłanki niegodności dziedziczenia w postaci dopuszczenia się przez spadkobiercę umyślnego ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy nie jest konieczne zaistnienie prawomocnego skazania tego spadkobiercy w postępowaniu karnym.” (wyrok Sądu Rejonowego w Łodzi z dnia 23.04.2018 roku, sygn. akt I C 638/16).
Czy po upływie 10 lat od darowizny musisz płacić zachowek?
Od zaliczenia na poczet zachowku wyłączone są darowizny dokonane przed więcej niż dziesięciu laty (licząc wstecz od śmierci spadkodawcy), ale tylko na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku.
A zatem.. darowizny dokonane dla spadkobierców i uprawnionych do zachowku podlegają doliczeniu niezależnie od tego kiedy zostały dokonane.
Przykład:
Zmarły pan Jan podarował 13 lat temu swojemu przyjacielowi samochód. Czy przyjaciel pana Jana jako obdarowany będzie zobowiązany do zapłaty zachowku? Nie, ponieważ darowizna została dokonana przed więcej niż 10 laty od śmierci spadkodawcy. A gdyby pan Jan podarował samochód synowi, czy również darowizna nie podlegałaby zaliczeniu? Nie, ponieważ syn ma prawo do zachowku i w jego sytuacji nie ma znaczenia czas, w jakim darowizna została dokonana.
Uwaga! Pamiętaj, że przy obliczaniu zachowku nie dolicza się także drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych.
Przykład:
Obliczając zachowek nie doliczymy podarowanego w prezencie zegarka, czy też kolczyków.
Zobacz także wpis: Ile wynosi zachowek – przykłady.
Czy obdarowany musi zapłacić zachowek, który przewyższa wartość otrzymanej darowizny?
Obdarowany musi zapłacić zachowek tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny.
Przykładowo:
Jeżeli zachowek wynosi kwotę 40.000 zł, zaś darowizna ma wartość 20.000 zł, obdarowany nie będzie zobowiązany do spłacenia całej wysokości zachowku, a jedynie kwoty 20.000 zł.
Przeczytaj także: Odwołanie darowizny – cofnięcie darowizny
Kto jest zobowiązany do wypłacenia zachowku
Podmioty, które są zobowiązane z tytułu zachowku:
- Spadkobiercy
- Zapisobiercy windykacyjni
- Obdarowani
Uwaga! Nie można wybierać osób na podstawie dowolnie określonej przez siebie kolejności!
Na początku z żądaniem zapłaty trzeba zwrócić się do spadkobierców. Dopiero jeżeli od nich nie otrzyma się zachowku w pełnej wysokości, można zgłosić się do osoby na rzecz, której wykonano zapis windykacyjny (zapisanie oznaczonej osobie konkretnego przedmiotu majątkowego w testamencie notarialnym). Jeżeli takiej osoby nie ma lub również nie pokryła ona zachowku w pełnej wysokości, finalnie można skierować swoje roszczenie do osoby obdarowanej.
Zachowek od uprawnionego do zachowku
A co w sytuacji, gdy osoba uprawniona do zachowku nie otrzyma zachowku w pełnej wysokości od spadkobiercy? Jeżeli spadkobierca obowiązany do zapłaty zachowku jest sam uprawniony do zachowku, jego odpowiedzialność ogranicza się tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek.
Zobrazuje Ci to na ciekawym przykładzie:
Pan Jan zapisał swojemu synowi w testamencie majątek o wartości 60.000 zł. W testamencie została pominięta córka pana Jana. Przysługuje jej zatem roszczenie o zachowek, załóżmy w kwocie 40.000 zł. Gdyby sytuacja była odwrotna, syn również byłby osobą uprawnioną do zachowku. Załóżmy, że wysokość jego zachowku również wyniosłaby kwotę 40.000 zł. Syn odpowiada zatem tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek, czyli do kwoty 20.000 zł (wartość otrzymanego spadku pomniejszona o zachowek syna). Córka pana Jana otrzyma od spadkobiercy testamentowego, czyli swojego brata jedynie kwotę 20.000 zł.
Jeżeli pan Jan w testamencie nie zawarł zapisu windykacyjnego, ale 5 lat przed śmiercią podarował swojej siostrze mieszkanie, córka pana Jana może domagać się zapłaty pozostałych 20.000 zł od swojej ciotki, jako osoby obdarowanej przez spadkodawcę. Jeżeli natomiast mieszkanie stanowiło jedyny majątek pana Jana i przed śmiercią podarował je siostrze, nie pozostawiając nic dzieciom, roszczenie o zachowek można kierować bezpośrednio do siostry pana Jana, gdyż nie ma żadnego spadkobiercy ani osoby, na rzecz której został dokonany zapis windykacyjny zobowiązanej do zapłaty zachowku.
Co natomiast w sytuacji, gdy osób obdarowanych przez spadkodawcę jest więcej? Zapłaty zachowku można żądać od wszystkich obdarowanych, czy tylko od jednej z nich? W takiej sytuacji z roszczeniem o zachowek można wystąpić wobec osoby obdarowanej najpóźniej. Dopiero jeżeli nie spłaci ona zachowku w całości, można żądać jego zapłaty w pozostałej wysokości od osoby obdarowanej wcześniej.
Sprawdź również: Odrzucenie spadku a kolejność dziedziczenia
Jak nie płacić zachowku po otrzymaniu darowizny – podsumowanie
- Istnieją sposoby, aby w ogóle nie płacić zachowku.
- Wiele zależy od tego, czy spadkodawca jeszcze żyje.
- Jeśli spadkodawca żyje, masz dużo możliwości, aby nie płacić zachowku po otrzymaniu darowizny.
- Jeśli spadkodawca zmarł, to musisz przygotować się na trudną przeprawę, najpewniej przed sądem.
- Warto o konsekwencjach darowizny pomyśleć zawczasu, jeszcze przed jej przyjęciem.
Potrzebujesz pomocy adwokata? Walczysz o spadek?
Jeśli chciałbyś skorzystać z mojej pomocy, zapraszam do kontaktu. Działam na terenie takich miast jak: Poznań, Luboń, Gniezno, Śrem, Środa Wielkopolska, Grodzisk Wielkopolski, Swarzędz, Leszno, Piła, Kościan, Jarocin, Września oraz Wolsztyn. Posiadam także oddział w Świeciu, pracując w takich miejscowościach jak Grudziądz, Chełmno i Tuchola.
W trudnych sprawach spadkowych działam w CAŁEJ POLSCE!
Udzielam także konsultacji telefonicznych oraz konsultacji online. Pamiętaj, że walka o spadek to poważna sprawa, dlatego warto skorzystać z pomocy adwokata lub radcy prawnego.
Adwokat
Marlena Słupińska-Strysik
e-mail: biuro@slupinska.eu
tel. 61 646 00 40
tel. 68 419 00 45
tel. 52 511 00 65
Źródła:
- https://orzeczenia.waw.sa.gov.pl/content/$N/154500000003003_VI_ACa_000067_2014_Uz_2014-10-31_002 (wyrok SA w Warszawie z 31.10.2014 roku, sygn. akt VI ACa 67/14).
- https://www.saos.org.pl/judgments/345828 (wyrok SR z dnia 23.04.2018 roku, sygn. akt I C 638/16).
- https://www.saos.org.pl/judgments/103577 (SN w postanowieniu z dnia 20 listopada 2013 roku, sygn. akt I CSK 218/13).
- https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19640160093/U/D19640093Lj.pdf (Kodeks Cywilny)
Adwokat w Poznaniu. Specjalistka od spraw rodzinnych i spadkowych. Posiada bogatą praktykę w sprawach o rozwód, podział majątku, kontakty z dziećmi, władzę rodzicielską i opiekę nad dziećmi.
Specjalizuje się zwłaszcza w trudnych rozwodach – gdy w grę wchodzi podział majątku firmowego, walka o winę lub o dzieci. Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a także
podyplomowe studia z zakresu rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Następnie ukończyła aplikację radcowską i zdała egzamin radcowski. Wykonywała zawód radcy prawnego. Obecnie wykonuje zawód adwokata. Prowadzi praktykę adwokacką w Poznaniu,
Wolsztynie oraz w Świeciu. W trudnych sprawach o rozwód oraz o podział majątku wspólnego reprezentuje klientów w całej Polsce.
Autorka licznych publikacji z zakresu prawa rodzinnego i cywilnego.
e-mail: biuro@slupinska.eu
Dodaj komentarz