W czasie mojej praktyki adwokackiej często spotykam się z pytaniami: „jak pozbawić męża majątku po rozwodzie” albo „jak pozbawić żonę majątku po rozwodzie”. Tymczasem w sprawach o podział majątku bardziej liczy się matematyka niż emocje. Poniżej opiszę zasady podziału majątku po rozwodzie, w tym podpowiem, kiedy możesz ugrać coś więcej dla siebie.
Aby uzyskać jak największą część majątku wspólnego po rozwodzie, zwykle stosuje się jedną z następujących taktyk:
- Wykazanie, że aktywa wchodzą do Twojego majątku osobistego lub pochodzą z pieniędzy pochodzących ze zbycia takich aktywów.
- Wykazanie, że aktywa wchodzą do majątku wspólnego małżonków (lustrzane odbicie taktyki nr 1).
- Domaganie się nierównych udziałów – udziału wyższego niż 50%.
- Wykazanie, że ponosiłeś nakłady na majątek ze środków własnych.
Konkurencja też czyta mojego bloga, dlatego nie będę pisała tu wszystkiego. Jeśli potrzebujesz pomocy zapraszam na konsultację. W sprawach o podział majątku po rozwodzie doradzam klientom z całej Polski.
Co podlega podziałowi majątku po rozwodzie?
Po rozwodzie podziałowi podlega majątek wspólny. Zgromadzone w trakcie trwania małżeństwa składniki majątku co do zasady dzielone są po połowie.
Zdarza się jednak, że podział nie następuje pół na pół i jeden z małżonków pozbawiony jest części bądź całości przysługującego majątku.
Sąd może ustalić nierówne udziały w majątku wspólnym.
Podział majątku dotyczy głównie tych małżeństw, które nie podpisały umowy o ustanowieniu rozdzielności majątkowej. Jeżeli nie podpisałeś u notariusza intercyzy, będzie dotyczył Cię problem podziału majątku. Chyba że podpisałeś jedną z mniej popularnych umów majątkowych, w ramach której rozszerzasz wspólność majątkową, albo robisz tzw. „wyrównanie dorobków”. To jednak bardzo rzadkie przypadki.
Jeśli nie macie intercyzy, to z chwilą zawarcia związku małżeńskiego powstała tzw. wspólność ustawowa między Tobą a Twoim współmałżonkiem.
O wspólności ustawowej mówi art. 31 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
„1. Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.”
W Twoim małżeństwie istnieją więc 3 majątki:
- majątek wspólny obojga małżonków,
- majątek osobisty żony,
- majątek osobisty męża.
Ważne! Co do zasady majątek osobisty nie jest objęty wspólnością majątkową małżeńską. W związku z tym Twój majątek osobisty ani majątek osobisty Twojego małżonka nie podlegają podziałowi po rozwodzie.
Podziałowi po rozwodzie podlegają więc tylko składniki wchodzące w skład majątku wspólnego.
Udowodnienie, że aktywa pochodzą z Twojego osobistego majątku
UWAGA: Najpowszechniejszą taktyką aby dostać jak najwięcej majątku po rozwodzie jest udowadnianie, że aktywa należą do Twojego majątku osobistego lub zostały nabyte z tego majątku!
Do majątku osobistego zalicza się między innymi:
- przedmioty majątkowe nabyte przed ślubem,
- przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie lub w drodze darowizny,
- przedmioty majątkowe służące do zaspokajania własnych potrzeb (np. odzież),
- prawa autorskie.
Przykład:
Anna i Tomek są małżeństwem. Anna otrzymała w darowiźnie od swoich rodziców mieszkanie. Stanowi ono jej majątek osobisty.
Zobacz także: Ile kosztuje podział majątku po rozwodzie?
Udowodnienie, że aktywa wchodzą do Waszego wspólnego majątku
Czasami model działa jednak w drugą stronę i małżonkowi zależy, aby wykazać, że aktywa wchodzą do majątku wspólnego. Im więcej aktywów w majątku wspólnym, tym więcej małżonek uzyska w ramach podziału majątku
Zgodnie z art. 31 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
„§ 2. Do majątku wspólnego należą w szczególności:
1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.”
W skład majątku wspólnego wejdą te prawa oraz przedmioty majątkowe, które zostały nabyte w trakcie małżeństwa za wspólne środki małżonków.
Zobacz także: Podział majątku a spłata małżonka
Majątek wspólny czy majątek osobisty? Przykłady
W sprawach o podział majątek bardzo często oś sporu dotyczy tego, czy dane składniki wchodzą do majątku wspólnego czy osobistego. Poniżej zamieszczam przykłady, które dość często spotykam w tego typu sprawach.
- Do majątku wspólnego wchodzi pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków – w tym także renta z powodu utraty zdolności do pracy, emerytura, dochody z działalności gospodarczej;
Przykład:
Jeden z małżonków pobiera wynagrodzenie za pracę z umowy zlecenia i prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą. Otrzymywane przez niego wynagrodzenie z umowy i dochód z działalności gospodarczej stanowią majątek wspólny.
Ważne! Dopóki wynagrodzenie (emerytura, renta) nie zostaną faktycznie wypłacone małżonkowi, wchodzą do jego majątku osobistego jako przysługująca mu wierzytelność.
Przykład:
Jeden z małżonków nie otrzymał od pracodawcy wynagrodzenia za trzy miesiące. Należne mu za ten czas wynagrodzenie stanowi jego wierzytelność i wchodzi do jego majątku osobistego. Środki te nie podlegają podziałowi między małżonków.
- Do majątku wspólnego wchodzą dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
Przykład:
Jeden z małżonków posiada mieszkanie, które dostał w spadku po babci. Do majątku wspólnego zalicza się czynsz najmu z mieszkania.
- Do majątku wspólnego wchodzą także środki zgromadzone na rachunku otwartego funduszu emerytalnego (OFE) każdego z małżonków.
A co z meblami, sprzętem i wyposażeniem domu? Otóż zgodnie art. 34 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zgodnie z którym:
„Przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków są objęte wspólnością ustawową także w wypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.”
Przykład:
Anna i Tomek są małżeństwem. Anna otrzymała w darowiźnie od swoich rodziców garnki. Stanowią one majątek wspólny Anny i Tomka, mimo że pochodzą z darowizny.
Jak sąd dzieli majątek wspólny małżonków?
W trakcie postępowania sąd najpierw ustali składniki majątku wspólnego małżonków.
Sąd zbada:
- co należy do majątku wspólnego,
- co należy do majątku osobistego każdego małżonka.
Następnie sąd zniesie współwłasność majątkową, wybierając jeden z trzech sposobów:
- zarządzi podział w naturze, czyli podzieli majątek na części i przyzna je małżonkom z ewentualnymi dopłatami,
Przykład:
Sąd przyznał Kasi Z. samochód o wartości 20 000 zł, a Adamowi Z. samochód o wartości 30 000 zł. Sąd dodatkowo zasądził od Adama Z. na rzecz Kasi Z. kwotę 5 000 zł tytułem dopłaty.
- przyzna jednemu z małżonków składniki majątkowe na wyłączną własność z obowiązkiem spłaty drugiego małżonka,
Przykład:
Sąd przyznał Kasi Z. mieszkanie o 200 000 zł na wyłączną własność oraz zasądził od Kasi kwotę 100 000 zł tytułem spłaty na rzecz Adriana Z.
- zarządzi podział cywilny, czyli sprzedaż majątku w drodze licytacji i podział uzyskanych środków pomiędzy małżonków.
Sąd decydując o podziale, weźmie pod uwagę:
- stopień zużycia majątku,
- zmianę wartości poszczególnych składników
– w okresie od ustania wspólności (rozwodu) do wydania postanowienia o podziale.
Jak bowiem orzekł Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 23 lutego 2018 roku (III CZP 103/17):
„W sprawie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami skład majątku wspólnego ustala się według chwili ustania wspólności majątkowej, a jego wartość według stanu tego majątku oraz cen w chwili dokonywania podziału.”
Zobacz także: Podział majątku po rozwodzie a dzieci
Co wpływa na decyzję, jakie składniki majątku wspólnego otrzymasz?
W toku postępowania małżonkowie powołują się na swój:
- wiek,
- zawód,
- stan rodzinny,
- dane co do swoich zarobków i majątku.
Powinni też wyjaśnić, w jaki sposób korzystali z majątku wspólnego dotychczas.
Powyższe okoliczności mają wpływ na rozstrzygnięcie. Sąd na tej podstawie zadecyduje, co każdy z małżonków powinien otrzymać z majątku wspólnego.
Przykład:
Adam Z. i Kasia Z. mają wspólne mieszkanie. Adam Z. prowadzi własną działalność gospodarczą (jest programistą) i osiąga bardzo wysokie dochody. Kasia Z. jest nauczycielką i pracuje na pół etatu. Nie ma oszczędności, aby spłacić Adama Z., gdyby przejęła ich wspólne mieszkanie. Sąd przyzna mieszkanie na wyłączną własność Adama Z. i zasądzi spłatę połowy jego wartości na rzecz Kasi Z.
Podstawą rozstrzygnięcia o podziale majątku, jest również wysokość udziałów w majątku wspólnym.
Zgodnie z art. 43 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
„Oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym”.
Każdy z małżonków powinien otrzymać po 50% wartości majątku wspólnego, chyba że sąd ustali nierówne udziały w majątku wspólnym.
Zobacz także: Ile trwa sprawa o podział majątku po rozwodzie?
Ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym – tzw. ważne powody
Zgodnie z art. 43 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
„Jednakże z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku.”
Istnieje możliwość ustalenia nierównych udziałów w całym majątku wspólnym, powołując się na ważne powody.
Sąd może ustalić udziały w majątku wspólnym w dowolnej proporcji, także 100:0. W ten sposób możesz pozbawić byłego małżonka majątku.
Ważne powody nie zostały wymienione w żadnych przepisach. Najczęściej jednak jest to:
- hazard;
- przegrana znacznej części majątku w grach losowych;
- defraudacja części majątku;
- rażąca niegospodarność;
- wyprzedawanie składników majątku na alkohol bądź narkotyki.
Sąd Najwyższy (postanowienie z dnia 28 czerwca 2018 roku, IV CSK 90/18) wskazał, że:
„Ocena ważnych powodów ma nie tylko aspekt majątkowy, ale również etyczny, co wyraża się w postulacie dokonywania ich oceny przy uwzględnieniu zasad współżycia społecznego. Należy mieć na względzie całokształt postępowania małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej w zakresie wykonywania ciążących na nich obowiązków względem rodziny, którą przez swój związek założy.”
Ważne! Przy ustalaniu nierównych udziałów, sąd bada sposób przyczynienia się do powstania majątku wspólnego. Sprawowanie codziennej opieki nad dziećmi i prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego to również sposób przyczyniania się do powstania majątku.
Przykład:
Adam Z. i Kasia Z. byli małżeństwem. Adam Z. żąda ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym w proporcji 80:20 na jego korzyść i wskazuje, że Kasia Z. przez 10 lat trwania małżeństwa nie pracowała. W tym czasie Kasia Z. prowadziła dom i opiekowała się trójką dzieci. Brak jest podstaw do ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym.
Zobacz także: Jak podzielić kredyt hipoteczny po rozwodzie?
Jak udowodnić konieczność zasądzenia nierównych udziałów?
Jeżeli żądasz nierównych udziałów w Waszym majątku wspólnym, musisz poprzeć swoje żądanie dowodami.
Za dowód na wystąpienie ważnych powodów mogą posłużyć:
- zeznania świadków (w tym rodzina, przyjaciele, sąsiedzi, znajomi),
- przesłuchanie małżonków,
- opinia biegłych,
- bilingi rozmów telefonicznych,
- wyciągi z kont bankowych,
- zdjęcia,
- nagrania,
- materiały publikowane w mediach społecznościowych,
- zaświadczenia z interwencji policji,
- skierowanie małżonka na leczenie odwykowe,
- opinie lekarskie i inna dokumentacja medyczna,
- materiał dostarczony z agencji detektywistycznych.
Możesz też posiłkować dowodami zgromadzonymi na wykazanie w postępowaniu rozwodowym wyłącznej winy małżonka za rozkład pożycia. Wina małżonka i ważne powody ustalenia nierównych udziałów mogą się pokrywać.
Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 10 stycznia 2019 roku (II CSK 337/18) uznał bowiem, że:
„Pojęcie „ważne powody” dotyczy przyczyn natury niemajątkowej. Wykłada się je jako okoliczności, które oceniane z punktu widzenia zasad współżycia społecznego sprzeciwiają się przyznaniu jednemu z małżonków korzyści z tej części majątku wspólnego, do której powstania się on nie przyczynił. Z oczywistych względów wprawdzie mogą się one pokrywać z przesłankami uzasadniającymi ustanowienie rozdzielności majątkowej (art. 52 § 1 KRO), pozbawienia małżonka samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym (art. 40 KRO) czy przyczynami orzeczenia winy rozkładu pożycia (art. 57 KRO), ale nie są z nimi tożsame.”
Przykład:
Adam Z. i Kasia Z. byli małżeństwem. Adam Z. był alkoholikiem, rzucił pracę, po czym trwonił majątek, nie interesował się rodziną. Został uznany wyłącznie winnym rozkładu pożycia. Z uwagi na niski stopień przyczynienia się do powstania majątku wspólnego, udziały Adama Z. zostały ustalone na 20%.
Rozliczenie nakładów z majątków osobistych
Przy podziale majątku małżonkowie dokonują też rozliczeń wydatków oraz nakładów:
- dokonanych z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego małżonka,
- dokonanych z majątku osobistego małżonka na rzecz majątku wspólnego.
Przykład:
Adam Z. nabył nieruchomość przed zawarciem związku małżeńskiego z Kasią Z. Kasi Z. przysługuje roszczenie o zwrot nakładów i wydatków poczynionych ze wspólnych pieniędzy na remont nieruchomości stanowiącej majątek osobisty Adama Z.
Ważne! Nie wszystkie wydatki oraz nakłady podlegają rozliczeniu.
Zgodnie z art. 45. § 1. Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
„Każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności.”
Po pierwsze, obowiązek zwrotu nie dotyczy wydatków oraz nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód.
Przykład:
Jeden z małżonków posiada mieszkanie, które należy wyłącznie do niego. Mieszkanie jest wynajmowane. Nakłady dokonane na mieszkanie (tj. remont umożliwiający dalszy najem) z majątku wspólnego nie podlegają zwrotowi, bo wygenerowały dochód wchodzący w skład majątku wspólnego,
Po drugie, nie należy się zwrot wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny.
Przykład:
Adam Z. otrzymał pieniądze w spadku po dziadku. Z tych środków wyremontował zniszczoną kuchnię w mieszkaniu kupionym w trakcie trwania małżeństwa z Kasią Z. Remont kuchni to nakład dokonany w celu zaspokojenia potrzeb rodziny. Nie podlega rozliczeniu.
Podział majątku wspólnego małżonków a przedawnienie
Uprawnienie do żądania podziału majątku wspólnego nie przedawnia się. Żaden z małżonków nie może się również go zrzec.
Pamiętaj, że upływ czasu może mieć wpływ na ostateczne rozliczenia małżonków, z uwagi na wahania cen i bieżące zużycie majątku.
Im dalej od rozwodu, tym trudniej również zebrać materiał dowodowy chociażby na ustalenie składu majątku, czy wystąpienia ważnych powodów ustalenia nierównych udziałów.
Zobacz także: Podział firmy po rozwodzie
Jak dokonać podziału majątku wspólnego po rozwodzie?
Podziału majątku wspólnego po rozwodzie możesz dokonać:
- w sądzie,
- przez zawarcie umowy.
Sądowy podział majątku to rozwiązanie dla małżonków, między którymi brak jest porozumienia co do:
- składników wchodzących do majątku wspólnego,
- sposobu podziału majątku wspólnego,
- rozliczenia poczynionych przez małżonków nakładów,
- wysokości udziałów w majątku wspólnym.
Zgodnie z art. 567 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego:
„1. W postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami sąd rozstrzyga także o żądaniu ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym oraz o tym, jakie wydatki, nakłady i inne świadczenia z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego lub odwrotnie podlegają zwrotowi.”
Po uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego możesz złożyć wniosek o podział majątku do sądu rejonowego. Właściwy jest sąd miejsca położenia majątku.
Jeżeli majątek leży we właściwości kilku sądów rejonowych, to masz prawo wyboru sądu.
Przykład:
Małżonkowie mają wspólną nieruchomość lokalową położoną w Środzie Wielkopolskiej, a także nieruchomość gruntową w Śremie. Wniosek o podział majątku mogą wnieść według własnego wyboru do właściwego sądu rejonowego w Środzie Wielkopolskiej bądź w Śremie.
Opłata od wniosku o podział majątku wspólnego wynosi 1.000 zł.
Uwaga! Jeżeli małżonkowie złożą zgodny wniosek o podział, opłata sądowa wyniesie wówczas 300 zł. Taki wniosek musi być podpisany przez oboje małżonków i zawierać zgodny projekt podziału.
Podział majątku w drodze umowy może nastąpić, kiedy małżonkowie są zgodni zarówno co do listy składników objętych podziałem oraz co do sposobu dokonania podziału. Umowny podział odpowiada zgodnym ustaleniom małżonków i następuje od ręki. Podział majątku jest wówczas skuteczny od chwili zawarcia umowy.
Ważne! Jeżeli w skład majątku wspólnego wchodzi nieruchomość, umowę sporządza się w formie aktu notarialnego u notariusza.
Potrzebujesz pomocy adwokata? Chcesz podzielić majątek?
Jeśli chciałbyś skorzystać z mojej pomocy, zapraszam do kontaktu. Działam na terenie takich miast jak: Poznań, Luboń, Gniezno, Śrem, Środa Wielkopolska, Grodzisk Wielkopolski, Swarzędz, Leszno, Piła, Kościan, Jarocin, Września oraz Wolsztyn. Posiadam także oddział w Świeciu, pracując w takich miejscowościach jak Grudziądz, Chełmno i Tuchola.
W trudnych sprawach o podział majątku działam w CAŁEJ POLSCE!
Udzielam także konsultacji telefonicznych oraz konsultacji online. Pamiętaj, że rozwód to poważna sprawa, dlatego warto skorzystać z pomocy adwokata lub radcy prawnego.
Masz pytania? Napisz! Zadzwoń!
Adwokat
Marlena Słupińska-Strysik
e-mail: biuro@slupinska.eu
tel. 61 646 00 40
tel. 68 419 00 45
tel. 52 511 00 65
Adwokat w Poznaniu. Specjalistka od spraw rodzinnych i spadkowych. Posiada bogatą praktykę w sprawach o rozwód, podział majątku, kontakty z dziećmi, władzę rodzicielską i opiekę nad dziećmi.
Specjalizuje się zwłaszcza w trudnych rozwodach – gdy w grę wchodzi podział majątku firmowego, walka o winę lub o dzieci. Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a także
podyplomowe studia z zakresu rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Następnie ukończyła aplikację radcowską i zdała egzamin radcowski. Wykonywała zawód radcy prawnego. Obecnie wykonuje zawód adwokata. Prowadzi praktykę adwokacką w Poznaniu,
Wolsztynie oraz w Świeciu. W trudnych sprawach o rozwód oraz o podział majątku wspólnego reprezentuje klientów w całej Polsce.
Autorka licznych publikacji z zakresu prawa rodzinnego i cywilnego.
e-mail: biuro@slupinska.eu
Dodaj komentarz