W mojej praktyce adwokackiej często mam do czynienia z rozwodzącymi się przedsiębiorcami. Wówczas powstaje pytanie: Jak podzielić firmę po rozwodzie? To trudne sprawy, ponieważ w ramach podziału majątku często należy dokonać także podziału przedsiębiorstwa. W takich sprawach jest wiele zawiłości i pułapek. Nie sposób działać rutynowo. Trzeba być sprytnym i kreatywnym, aby podział majątku nie wpłynął negatywnie na biznes, ale też by nie dać się wykorzystać drugiemu małżonkowi lub wspólnikowi. Zapraszam do artykułu „Podział majątku po rozwodzie a firma”.
Jeśli potrzebujesz pomocy adwokata w sprawie o rozwód lub o podział majątku, to możesz skorzystać z moich usług. Posiadam bogate doświadczenie w sprawach o rozwód i podział majątku, w którego skład wchodzą firmy. Udzielam porad prawnych dla klientów z całej Polski, w tym także online i przez telefon. Zapraszam do zapoznania się z moją ofertą (Adwokat Rozwodowy Poznań) oraz do kontaktu.
Podział majątku po rozwodzie a firma – główne wnioski
- Na ewentualny podział firmy po rozwodzie ma wpływ okoliczność, kiedy ją założono – przed zawarciem małżeństwa, czy też po tym fakcie.
- Na możliwość podziału ma wpływ także forma prowadzonej działalności gospodarczej.
- Kluczową rolę odgrywa wycena firmy dokonana przez biegłego. Nierzadko można jednak znaleźć wiele przestrzeni dla kreatywności.
Czy firma wchodzi do majątku wspólnego?
Często spotykam się z pytaniem, czy firma wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków. Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna. Zależy ona bowiem od:
- momentu rozpoczęcia działalności
- tego, jaki ustrój majątkowy panuje między Wami,
- oraz od tego, w jakiej formie prawnej powadzisz biznes (JDG, spółka osobowa, spółka kapitałowa).
Poniżej opiszę to szczegółowo.
Podział majątku a data założenia firmy
W kontekście podziału majątku, w skład którego wchodzi firma, należy zwrócić uwagę na datę jej założenia. Z perspektywy prawa ma bowiem znaczenie, czy firma została założona przed ślubem czy już po nim.
Firma założona przed ślubem
Jeżeli firma została założona przed ślubem i następnie była rozwijana po zawarciu małżeństwa, wówczas wchodzi ona w skład majątku osobistego małżonka, który ją założył. Co więcej, wszelkie przedmioty nabywane w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą wchodzą w skład tej samej masy majątkowej co dane przedsiębiorstwo.
Natomiast gdy na rozwój firmy poczynione zostały nakłady z majątku wspólnego małżonków, połowa tych środków powinna zostać zwrócona drugiemu małżonkowi.
Firma założona po ślubie
W przypadku firmy, która została założona po ślubie, zasadniczo wchodzi ona do majątku wspólnego. Co ważne, bez znaczenia jest fakt, kto prowadzi działalność i jak drugi małżonek się w nią angażuje. Również nakłady czynione na rozwój firmy pochodzą z majątku wspólnego, podobnie jak zyski, które przynosi działalność.
Powyższy stan rzeczy może jednak zostać zmieniony poprzez zawarcie małżeńskiej umowy majątkowej. Wówczas w dokumencie tym uregulowane są wszelkie kwestie związane ze sprawami majątkowymi w danym małżeństwie.
Podział przedsiębiorstwa a ustrój majątkowy małżonków
Jak już wspomniałam, niebagatelne znaczenie ma także ustrój majątkowy panujący między małżonkami. Istotne jest, czy były zawierana intercyza, jakiego rodzaju ona była, a także kiedy była zawierana. Poniżej opiszę tę kwestię w odniesieniu do poszczególnych ustrojów majątkowych.
Wspólność majątkowa
Wspólność majątkowa to podstawowy model ustroju majątkowego małżonków. Powstaje on z mocy prawa z chwilą zawarcia małżeństwa, chyba że wcześniej małżonkowie zawarli małżeńską umowę majątkową, czyli inaczej mówiąc intercyzę. Jeśli nie macie intercyzy, to łączy Was wspólność majątkowa.
Zgodnie z art. 31 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (KRiO):
z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
Jaki to ma wpływ na podział firmy po rozwodzie? Oznacza to mniej więcej tyle, że:
- Jeśli firma powstała po ślubie, to wchodzi do majątku wspólnego. Będzie podlegała podziałowi.
- Jeśli firma powstała przed ślubem, to nie wchodzi do majątku wspólnego. Co do zasady nie będzie podlegała podziałowi…
… jest jednak pewne „ale”.
Otóż jeśli firma wypracowała zysk, to wchodzi on do majątku wspólnego. Taki zysk będzie podlegał podziałowi na zasadach ogólnych. A jeśli wypłacony zysk został następnie reinwestowany, to jako nakład wspólny może podlegać podziałowi. To szalenie niebezpieczne dla małżonka będącego przedsiębiorcą.
Rozdzielność majątkowa
Rozdzielność majątkowa polega na tym, że każde z małżonków ma swój osobisty majątek. Tym samym nie mają oni majątku wspólnego. Rozdzielność majątkową ustanawia się na podstawie małżeńskiej umowy majątkowej – tzw. intercyzy.
Jeżeli zatem małżonkowie mają dwa odrębne majątki (każdy swój), to firma prowadzona przez jednego z nich także wchodzi w skład majątku osobistego. Innymi słowy, w razie rozwodu nie dochodzi do podziału majątku wspólnego (w tym również firmy), ponieważ go nie ma.
Natomiast może pojawić się problem rozliczania nakładów poniesionych przez jednego małżonka na firmę drugiego.
Przykład:
Żona pracowała jako lekarz, a mąż rozwijał firmę IT. Posiadali intercyzę. W pierwszym okresie dochody żony były wyższe niż męża. Pomagała mu rozwijać firmę i przekazywała na nią pieniądze. Po rozwodzie żona będzie mogła domagać się odpowiedniego rozliczenia nakładów.
Zauważ, że w powyższym przykładzie żona ma prawo do rozliczenia nakładów, a nie do 50% wartości firmy. Widzisz różnicę, prawda? 😊
Rozdzielność z wyrównaniem dorobków
Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków to ustrój podobny do omówionej powyżej rozdzielności majątkowej. Różnica pomiędzy tymi dwoma modelami polega na wyrównaniu dorobków, czyli wzrostu wartości majątków osobistych, jaki miał miejsce po zawarciu umowy majątkowej.
W tym przypadku firma również nie podlega podziałowi w razie rozwodu. Natomiast z majątku małżonka bardziej zamożnego zostanie wyrównany dorobek małżonka mniej zamożnego.
Przykład:
Wróćmy do przykładu z żoną – lekarzem i mężem – informatykiem. Jeśli firma męża odniesie sukces i wypracowany przez niego majątek osobisty istotnie przewyższy majątek żony, to nadwyżka wartości majątku męża nad wartością majątku żony będzie podlegać podziałowi.
Czy firma męża podlega podziałowi majątku?
A teraz skupmy się na wpływie formy prowadzenia działalności na podział majątku po rozwodzie.
Zgodnie z polskim prawem istnieją różne formy prowadzenia działalności gospodarczej. To, którą z nich wybierze dany przedsiębiorca, ma następnie wpływ na ewentualny podział majątku w razie rozwodu. Przyjrzyjmy się teraz najpopularniejszym formom prowadzenia działalności gospodarczej.
Jednoosobowa działalność gospodarcza
Jednoosobowa działalność gospodarcza to najprostsza forma prowadzenia firmy. W tym przypadku w skład majątku wspólnego małżonków (o ile nie ustanowiono intercyzy) wchodzi całe przedsiębiorstwo
Musisz wiedzieć, że prawnicy rozumieją pojęcie przedsiębiorstwa zgodnie z art. 55[1] Kodeksu cywilnego. Przepis ten stanowi, że przedsiębiorstwem jest zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej. Obejmuje ono w szczególności:
- Nazwę przedsiębiorstwa;
- Własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe;
- Prawa wynikające z umów najmu, dzierżawy i podobnych umów;
- Wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;
- Koncesje, licencje i zezwolenia;
- Patenty itp.;
- Majątkowe prawa autorskie;
- Tajemnicę przedsiębiorstwa;
- Księgi i dokumenty zw. z prowadzeniem działalności
Wszystkie te elementy składają się na wartość firmy i będą uwzględniane w wycenie firmy.
Bez znaczenia jest kto faktycznie prowadził działalność – jeden czy obydwoje małżonkowie. Warto bowiem dodać, iż przyjmuje się, że środki na założenie firmy pochodzą z majątku wspólnego, do którego wchodzą czerpane zyski. Podobnie wygląda kwestia przedmiotów zakupionych za środki pochodzące z działalności gospodarczej prowadzonej przez jednego małżonka. Otóż wchodzą one w skład majątku wspólnego. Również to, co zostało zakupione w związku z prowadzeniem firmy, jest wspólną własnością małżonków.
Jak widzisz, to że firma działa „pod Twoim nazwiskiem” nie oznacza, że żona nie ma do niej prawa. Otóż ma prawo do połowy firmy. Jednak fakt, że to Ty prowadzisz formę powinien być decydującym argumentem, przemawiającym za tym, że to właśnie Tobie przypadnie ona po rozwodzie. Będziesz jednak musiał spłacić żonę.
Podział majątku po rozwodzie a firma w formie spółki cywilnej
Jeśli zamierzasz się rozwieść i prowadzisz biznes w formie spółki cywilnej, to można rzecz, że masz szczęście. Już tłumaczę dlaczego.
Spółka cywilna ma swój majątek, który stanowią nie tylko zgromadzone środki pieniężne, ale i wszystko, co zostało wytworzone przez spółkę, a także wszystko, co zostało wniesione jako wkład. Jeśli w ramach spółki cywilnej prowadzone jest zorganizowane przedsiębiorstwo, to takie przedsiębiorstwo też może podlegać wycenie na zasadach ogólnych.
Jednakże małżonek, który nie jest wspólnikiem w spółce cywilnej, nie ma prawa do żadnego składnika firmowego majątku aż do czasu jej rozwiązania.
Wynika to z tego, że majątek spółki cywilnej wchodzi w skład majątku osobistego małżonka, który ją prowadzi. Nie wierzysz? Podstawą prawną tej zasady jest art. 33 § 3 KRiO, który stanowi że:
Do majątku osobistego każdego z małżonków należą prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegające odrębnym przepisom.
A tak się właśnie składa, że umowa spółki cywilnej powoduje powstanie między wspólnikami wspólności łącznej. W takiej sytuacji nie występują udziały wspólników, które można by wyodrębnić w czasie jej trwania. Żona nie będzie mieć wierzytelności o wypłacenie wartości udziału w spółce.
Nieco bardziej skomplikowane zasady wiążą się z rozliczaniem wkładów oraz nakładów. W szczególności, jeśli spółka osiąga zyski, które trafiają „do kieszeni” wspólników, a następnie są reinwestowane w ramach spółki. W takiej sytuacji żona (co do zasady) będzie mogła domagać się spłaty na zasadach ogólnych.
Podział majątku po rozwodzie a firma w formie spółki jawnej
Majątek spółki jawnej stanowi odrębny byt w stosunku do majątków jej wspólników. Mają oni jedynie udział kapitałowy w spółce adekwatny do wysokości wniesionych wkładów.
W skład majątku spółki jawnej wchodzą środki pieniężne, które zostały zgromadzone przez spółkę, a także wszystko to, co w czasie istnienia spółki zostało do niej wniesione jako wkład albo zostało przez spółkę nabyte lub wytworzone.
Zanim dojdzie do podziału majątku spółki pomiędzy jej wspólników, małżonek wspólnika nie ma prawa do żadnego składnika majątku spółki. Kiedy ten podział zostanie już dokonany, składniki firmowego majątku, które przypadną danemu wspólnikowi, wejdą w skład majątku wspólnego jego i jego małżonka. Chyba że zawarli oni umowę majątkową, w której postanowiono inaczej.
Wkłady poczynione przez danego wspólnika są z nim powiązane, stąd też powinny one wchodzić do jego majątku osobistego. Gdyby jednak dany wkład był dokonany z majątku wspólnego, wówczas małżonek wspólnika mógłby domagać się zwrotu połowy jego wartości.
UWAGA: Pamiętaj, że niezależnie od powyższego można rozliczać nakłady czynione na spółkę jawną z majątku osobistego żony lub z Waszego majątku wspólnego.
Podział majątku po rozwodzie a firma w formie spółki z o. o. lub spółki akcyjnej
W tym przypadku majątek spółki ma również charakter odrębny względem majątku wspólników. Oznacza to, że w jego skład wchodzą zgromadzone przez spółkę środki pieniężne, a ponadto wszystko, co w czasie jej istnienia zostało wniesione jako wkład bądź zostało przez spółkę nabyte lub wytworzone.
Współmałżonek wspólnika albo akcjonariusza nie ma prawa do składników firmowego majątku aż do chwili podziału spółki pomiędzy jej wspólników albo akcjonariuszy. Jeżeli nie została podpisana małżeńska umowa majątkowa, składniki te wejdą do majątku wspólnego małżonków.
Nabycie udziałów albo akcji za pieniądze pochodzące z majątku wspólnego nie powoduje, że stają się one współwłasnością małżonków. Ich właścicielem jest osoba, do której są one przypisane. Możliwe jest jednak ich rozliczenie poczynionych nakładów. Co ważne, istnieje możliwość podziału udziałów albo akcji, które zostały nabyte po zawarciu małżeństwa za środki pochodzące z majątku wspólnego. W ten sposób dana spółka może zyskać nowego wspólnika albo akcjonariusza. Umowa albo statut mogą jednak wykluczać taką sytuację.
W jaki sposób można dokonać podziału udziałów albo akcji nabytych z majątku wspólnego? Otóż istnieją tutaj trzy możliwości:
- podział fizyczny, a więc przyznanie części udziałów albo akcji jednemu małżonkowi, o ile wyrazi na to zgodę i jest to możliwe w kontekście zapisów umowy albo statutu;
- przyznanie udziałów albo akcji jednemu małżonkowi i zobowiązanie go do równowartości należnej mu części;
- sprzedaż udziałów albo akcji, a następnie podział uzyskanych w ten sposób środków pomiędzy rozwiedzionych małżonków.
Podział majątku wymaga często dokonania wyceny przedsiębiorstwa. Co warto wiedzieć na ten temat?
Wycena przedsiębiorstwa przy podziale majątku
Przeprowadzenie wyceny przedsiębiorstwa praktycznie jest niezbędne do dokonania jej podziału. Dzięki niej możliwe jest sprawiedliwe podzielenie składników majątkowych stanowiących wspólność majątkową.
Wycena może zostać dokonana przy wykorzystaniu różnych metod. Przykładowo wskażę na 2 popularne spośród nich.
Pierwszą jest metoda majątkowa. Polega ona na przyjęciu założenia, że przedsiębiorstwo jest składnikiem majątku, który jest wart tyle, ile wynosi jego majątek po odliczeniu zobowiązań. W praktyce metoda ta jest wykorzystywana w przypadku niewielkich spółek. Z kolei drugą metodą jest metoda dochodowa. Uwzględnia ona przyszłe dochody osiągane przez firmę. Zazwyczaj wykorzystuje się ją w odniesieniu do dużych przedsiębiorstw.
Decydując się na dokonanie wyceny przedsiębiorstwa, warto skorzystać z pomocy profesjonalnego rzeczoznawcy. Rozwiązanie to pozwoli uniknąć wielu błędów, które mogą być kosztowne podczas dzielenia majątku.
Zastanówmy się teraz nad podziałami przedsiębiorstwa. Okazuje się bowiem, że jest kilka możliwości.
Sposoby podziału przedsiębiorstwa po rozwodzie
Zgodnie z prawem istnieją trzy sposoby podziału przedsiębiorstwa po rozwodzie. Omówię je pokrótce poniżej.
Przekazanie firmy jednemu z małżonków i spłata
Pierwszym ze wspomnianych sposobów jest przekazanie firmy jednemu z małżonków z obowiązkiem spłaty drugiego. W takim przypadku przydatne jest sporządzenie wyceny przedsiębiorstwa, na podstawie której zostanie ustalona kwota należna do spłaty. Najlepiej, jeżeli sporządzi ją profesjonalny rzeczoznawca, który uwzględni wszystkie istotne elementy.
Co ważne, podział polegający na przekazaniu firmy jednemu z małżonków z obowiązkiem spłaty drugiego może zostać dokonany w postępowaniu sądowym, jak i w drodze ugody bądź umowy zawartej przez byłych małżonków.
Sprzedaż firmy
Sprzedaż firmy może się wydawać na pierwszy rzut oka najprostszym rozwiązaniem. Uzyskane w ten sposób pieniądze można podzielić pomiędzy byłych małżonków, po czym mogą oni swobodnie dysponować swoimi środkami.
Jest tutaj jednak pewien problem zupełnie innej natury. Otóż firma ma dla wielu osób wartość niematerialną (sentymentalną), to często lata ciężkiej pracy i wyrzeczeń podejmowanych, aby odnieść sukces. Z tego względu nie każdy zgadza się na sprzedaż założonego przez siebie przedsiębiorstwa. Poza tym, o problemach osobistych często wie rynek. Konkurencja może spróbować wykorzystać spór między małżonkami, aby przejąć biznes po zdyskontowej cenie.
Przy sprzedaży firmy również przydatna staje się wycena dokonana przez rzeczoznawcę. Dzięki niej można ustalić rynkową wartość przedsiębiorstwa i ustalić satysfakcjonującą cenę.
Sprzedaż firmy może być również wynikiem rozstrzygnięcia sądu, zawartej ugody lub umowy.
Podział firmy
Podział firmy jest operacją o skomplikowanym charakterze. Zgodnie z przepisami Kodeksu spółek handlowych (KSH) może on przybrać jedną z dwóch form – podział albo wydzielenie. Pierwsza z nich polega na podziale całej firmy, a powstałe wskutek podziału części można zakwalifikować jako nowe spółki, całkowicie od siebie niezależne. Z kolei wydzielenie wiąże się z wydzieleniem pewnej części majątku firmy, która pozwoli na utworzenie nowej spółki.
Szczególne kwestie związane z podziałem majątku przedsiębiorców
Z podziałem majątku przedsiębiorców wiąże się wiele kwestii dodatkowych. Wynikają one ze specyfiki danej firmy i tego, w jaki sposób jest ona prowadzona. O co dokładnie chodzi? Zaraz wszystkiego się dowiesz.
Długi firmy a podział majątku
Długi wchodzą w skład majątku firmy. W związku z tym są one uwzględniane podczas podziału majątku byłych małżonków. Oznacza to, że obojgu małżonkom przypadnie część długów, które będą musieli spłacić.
Oczywiście powyższa reguła nie dotyczy spółek kapitałowych.
Samochód firmowy a rozwód – jednoosobowa działalność
W skład majątku firmy nierzadko wchodzi również samochód (a czasami nawet cała flota). Bardzo często jest on finansowany w ramach umowy leasingu.
Jeżeli umowa leasingu została zawarta przez jednego z małżonków, który prowadzi działalność gospodarczą, już po ślubie, jej przedmiot wchodzi w skład majątku wspólnego. Warunkiem jest tutaj brak zawarcia intercyzy. Oczywiście, to czy auto będzie podlegało rozliczeniu zależy od tego, czy będzie wykupione. Do momentu wykupu stanowi raczej koszt niż rzecz, którą można się dzielić przy rozwodzie.
Jeżeli auto było kupione za gotówkę i jest amortyzowane, to sytuacja jest jeszcze prostsza. Otóż taki samochód wchodzi w skład majątku wspólnego i podlega rozliczeniu przy rozwodzie.
Nakłady na firmę męża
Wszelkie nakłady poczynione przez jednego małżonka na firmę drugiego wchodzą w skład majątku wspólnego, jeżeli zostały dokonane po zawarciu małżeństwa i nie ustanowiono intercyzy. Stąd też wydatki te będą podlegały rozliczeniu, a nabyte za nie przedmioty i prawa podzieleniu.
Bez znaczenia jest tutaj forma prowadzenia działalności.
Nakłady rozlicza się według stanu z dnia orzeczenia rozwodu, natomiast ich wartość z dnia orzekania o podziale majątku.
Potrzebujesz pomocy adwokata? Chcesz podzielić majątek?
Jeśli chciałbyś skorzystać z mojej pomocy, zapraszam do kontaktu. Działam na terenie takich miast jak: Poznań, Luboń, Gniezno, Śrem, Środa Wielkopolska, Grodzisk Wielkopolski, Swarzędz, Leszno, Piła, Kościan, Jarocin, Września oraz Wolsztyn. Posiadam także oddział w Świeciu, pracując w takich miejscowościach jak Grudziądz, Chełmno i Tuchola.
W trudnych sprawach o podział majątku działam w CAŁEJ POLSCE!
Udzielam także konsultacji telefonicznych oraz konsultacji online. Pamiętaj, że rozwód to poważna sprawa, dlatego warto skorzystać z pomocy adwokata lub radcy prawnego.
Masz pytania? Napisz! Zadzwoń!
Adwokat
Marlena Słupińska-Strysik
e-mail: biuro@slupinska.eu
tel. 61 646 00 40
tel. 68 419 00 45
tel. 52 511 00 65
Dziękuję za przeczytanie artykułu „Podział majątku po rozwodzie a firma„. Być może zainteresują Cię także inne wpisy na moim blogu.
Dodaj komentarz