Nie powinno budzić większych kontrowersji stwierdzenie, że nawet starannie przygotowany plan obejmujący kwestię sposobu opieki nad wspólnymi małoletnimi dziećmi nie zawsze przynosi rezultaty. Często zdarza się, że małżonkowie w trakcie rozwodu toczą ,,wojnę o dziecko’’. Nieraz prowadzi to do ostateczności – uprowadzenia, czy też porwania rodzicielskiego. W poniższym artykule dowiesz się na czym polega uprowadzenie rodzicielskie, a na czym porwanie rodzicielskie. Idąc dalej, w artykule omówię nie tylko kwestię przestępstwa porwania rodzicielskiego oraz odpowiedzialności karnej, ale uzmysłowię Ci także co należy zrobić oraz gdzie zgłosić porwanie dziecka przez rodzica. Zapraszam do lektury!
Jeśli potrzebujesz pomocy adwokata w sprawie o rozwód kontakty z dziećmi lub w sprawach karnych, to możesz skorzystać z moich usług. Posiadam bogate doświadczenie w sprawach o dzieci. Udzielam porad prawnych dla klientów z całej Polski, w tym także online i przez telefon. Zapraszam do zapoznania się z moją ofertą (Adwokat Kontakty z Dziećmi Poznań) oraz do kontaktu.
Na czym polega uprowadzenie małoletniego – art. 211 KK
UWAGA: Przeczytaj cały artykuł! W pierwszej części artykułu opisuję uprowadzenie dziecka, które jest przestępstwem. Może być popełnione nawet przez zupełnie obcą osobę. Te sytuacje występują rzadziej. W drugiej części opisuję porwania rodzicielskie – to nie przestępstwo. Jednak bardzo często ma miejsce, jeśli rodzice nie mogą porozumieć się co do kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. Dopiero przeczytanie całego artykułu pozwoli Ci dobrze zrozumieć temat!
Uprowadzenie małoletniego jest przestępstwem uregulowanym w art. 211 Kodeksu karnego. Przepis ten ma następujące brzmienie:
Kto, wbrew woli osoby powołanej do opieki lub nadzoru, uprowadza lub zatrzymuje małoletniego poniżej lat 15 albo osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Zastanówmy się o jakich dwóch sytuacjach mówi przepis. Mianowicie, mowa o:
- uprowadzeniu małoletniego lub osoby nieporadnej – zwanym inaczej kidnapingiem
- zatrzymaniu małoletniego albo osoby nieporadnej (niewydanie dziecka).
Zauważ, że są to dwa odrębne zachowania. Przejdźmy do omówienia każdego z nich.
Przeczytaj również: Utrudnianie kontaktów z dzieckiem
Kidnaping
Czym jest uprowadzenie? Otóż jest to zabieranie – w tym przypadku małoletniego albo osoby nieporadnej, z aktualnego miejsca pobytu w inne. Jest to przestępstwo skutkowe – osoba uprowadzona zmienia miejscu pobytu. Działanie te jest wbrew woli rodzica, czy też osoby powołanej do opieki lub nadzoru.
Przykład uprowadzenia przez osobę trzecią (nie będącą rodzicem):
Uprowadzający Krystian K. (niebędący rodzicem ani osobą powołaną do opieki lub nadzoru) zabrał 5 letnią Amelkę z przedszkola (placówki wychowawczej) oraz przewiózł autem do swojego domku letniskowego nad jeziorem. Zrobił to wbrew woli rodziców, jednocześnie uniemożliwiając opiekę nad Amelką.
Warto również zwrócić uwagę, że uprowadzenie dotyczy sytuacji, kiedy zabranie małoletniego albo osoby nieporadnej nastąpiło za jej zgodą. Co więcej, kidnaping nie zawsze jest powiązany z początkiem sprawowania ,,władzy’’ nad osobą uprowadzoną.
Przykład uprowadzenia:
Adam Z. zabrał małoletniego Krzysia, wykorzystując nieuwagę matki dziecka z placu zabaw do swojego mieszkania, pod pozorem wspólnej zabawy. Uprowadzający dokonał tego wbrew woli rodziców małoletniego, jednocześnie uniemożliwiając opiekę nad nim. Adam Z. następnie porzucił Krzysia.
Zatrzymanie dziecka
Czym jest natomiast zatrzymanie? Tego typu sytuacja ma miejsce, kiedy uprowadzający skłania lub zmusza małoletniego lub osobę nieporadną do pozostania w aktualnym miejscu pobytu wbrew woli rodzica, czy też osoby powołanej do opieki lub nadzoru.
Niezwykle istotną kwestią jest fakt, że przestępstwo polegające na zatrzymaniu ma charakter materialny. Oznacza to, że do przestępstwa dochodzi wyłącznie wówczas, gdy ma miejsce skutek – pozostanie osoby uprowadzonej w aktualnym miejscu pobytu (w którym znalazła się na początku legalnie). Co jednak istotne, zarówno przestępstwo uprowadzenia jak i zatrzymania jest nierozłącznie połączone z uniemożliwieniem wykonywania opieki (przez rodzica) albo nadzoru przez osoby do tego uprawnione.
Przykład zatrzymania:
Magdalena M. rozwiodła się z Danielem Z. Są oni rodzicami 7 letniego Adriana. Magdalena zgodnie z wyrokiem rozwodowym sprawuje stałą opiekę nad małoletnim Adrianem. Daniel samowolnie uniemożliwił Adrianowi, (przebywającemu czasowo u ojca) powrót do mieszkania Magdaleny.
Uprawnienie do decydowania o pobycie dziecka
Wiesz już, że przestępstwo uprowadzenia albo zatrzymania zachodzi wbrew woli osoby, która jest uprawniona do opieki lub nadzoru. Z czego wynika uprawnienie do decydowania o pobycie dziecka? Otóż obowiązek opieki albo nadzoru może wynikać z:
- z kodeksu rodzinnego (jeśli nie zachodzą żadnego szczególne okoliczności)
- orzeczenia sądu – jeśli wyrokiem sąd ograniczył jednemu z rodziców władzę rodzicielską.
To ważne, ponieważ przestępstwa uprowadzenia małoletniego albo osoby nieporadnej nie może popełnić osoba uprawniona do opieki i nadzoru. Jaki płynie z tego wniosek? Oznacza to, że rodzice małoletniego, posiadający pełną władzę rodzicielską, nie ponoszą odpowiedzialności karnej z art. 211 Kodeksu karnego.
Uwaga! Zauważ, że odpowiedzialność karną za przestępstwo uprowadzenia małoletniego może ponieść rodzic, który został:
- zawieszony w wykonywaniu władzy rodzicielskiej;
- ograniczony w wykonywaniu władzy rodzicielskiej;
- pozbawiony władzy rodzicielskiej.
Warto również zwrócić uwagę na orzecznictwo. Otóż przyjmuje się, że rodzice (lub jeden z nich), dopóki przysługuje im pełnia władzy rodzicielskiej, nie mogą być podmiotami przestępstwa z art. 211 k.k., a mogą stać się nimi dopiero wówczas, gdy zostaną tej władzy pozbawieni lub zostanie ona im ograniczona, czy też zawieszona. (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 września 2019 r., sygn. akt I KZP 7/19 ).
Przeczytaj również – Uzasadnienie pozwu o alimenty – na co zwrócić uwagę?
Uprowadzenie rodzicielskie – przykłady z praktyki
W praktyce, wśród częstych przypadków możemy wyróżnić:
- uprowadzenie dziecka przez rodzica.
Przykład uprowadzenia dziecka przez rodzica:
Julia T. rozwiodła się z Filipem Z. Są oni rodzicami 3 letniego Arnolda. Julia zgodnie z wyrokiem rozwodowym sprawuje stałą opiekę nad małoletnim Arnoldem, natomiast Filip został ograniczony w sprawowaniu władzy rodzicielskiej do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do dziecka w stopniu niepozwalającym mu na decydowanie o miejscu pobytu dziecka. Filip zabrał syna z placówki wychowawczej (wbrew orzeczeniu) oraz przewiózł pociągiem w inne miejsce, uniemożliwiając Julii opiekę nad małoletnim.
- uprowadzenie dziecka przez dziadków.
Przykład uprowadzenia dziecka przez dziadków:
Oliwka R. i Adam N. są małżeństwem oraz wychowują małoletniego Krzysia. Obojgu małżonkom przysługuje pełna władza rodzicielska. Babcia małoletniego Krzysia, która nie zgadzała się z zasadami wychowania małoletniego wnuka, wbrew woli rodziców zabrała dziecko ze szkoły i przewiozła w inne miejsce, uniemożliwiając rodzicom opiekę nad Krzysiem.
Przeczytaj również: Wniosek do komornika o alimenty
Uprowadzenie dziecka a porwanie rodzicielskie
Wiesz już na czym polega przestępstwo uprowadzenia. Co jednak istotne, uprowadzenie (kidnaping) nie może być utożsamiany z porwaniem rodzicielskim. Sprawdźmy teraz jaka jest różnica pomiędzy uprowadzeniem dziecka, a porwaniem dziecka przez rodzica, ponieważ przestępstwa te są notorycznie mylone.
Uprowadzenie małoletniego jest przestępstwem uregulowanym w art. 211 Kodeksu karnego. O ile zatem przestępstwo uprowadzenia może zostać dokonane przez rodzica, który został zawieszony w wykonywaniu władzy rodzicielskiej, ograniczony w wykonywaniu władzy rodzicielskiej lub jej pozbawiony, o tyle porwanie rodzicielskie może zostać dokonane przez rodzica, który posiada pełną władzę rodzicielską.
Co ciekawe, porwanie rodzicielskie nie ma definicji ustawowej. Tym samym z pomocą przychodzi zarządzenie Nr 48 Komendanta Głównego Policji w sprawie prowadzenia przez Policję poszukiwania osoby zaginionej oraz postępowania w przypadku ujawnienia osoby o nieustalonej tożsamości lub znalezienia nieznanych zwłok oraz szczątków ludzkich. Sprawdźmy co się kryje pod pojęciem porwania rodzicielskiego. Otóż zgodnie z zarządzeniem porwanie rodzicielskie to sytuacja, w której:
- jeden z rodziców, który posiada pełną władzę rodzicielską bez woli i wiedzy drugiego z rodziców, wywozi albo zatrzymuje dziecko na stałe;
- sytuacja ma miejsce pod pretekstem krótkotrwałego pobytu;
- zdarzenie pozbawia jednocześnie drugiego rodzica (który również posiada pełną władzę rodzicielską) możliwości utrzymywania kontaktu z dzieckiem.
Przykład bezprawnego przetrzymywania dziecka przez ojca:
Olga H. i Kamil J. są po rozwodzie. Przysługuje im równa opieka rodzicielska. Kamil nie stosując się do orzeczeń sądu zabrał ich córkę małoletnią Nel na ferie zimowe w góry. Po tygodniu córka nie wróciła do domu. Kamil przetrzymał Nel wbrew woli Olgi i postanowieniu sądu. Jednocześnie Kamil uniemożliwił Oldze kontakt z córką w przysługującym zakresie. Z łatwością możesz zauważyć, ze Kamil przetrzymał dziecko pod pretekstem krótkiego wyjazdu. Nel została zabrana przez Kamila spod opieki i bez zgody Olgi.
Jak zachowuje się Policja w przypadku porwania rodzicielskiego?
Jak już pisałam, porwanie rodzicielskie nie jest przestępstwem. Nie oznacza to jednak, że ujdzie rodzicowi „na sucho”. Otóż z zgodnie z przytoczonym wyżej zarządzeniem KGP:
W przypadku uzyskania informacji na temat porwania rodzicielskiego, policjant przyjmujący sporządza notatkę urzędową dotyczącą zaistniałego zdarzenia, którą przekazuje do właściwego sądu opiekuńczego.
Niesie to za sobą negatywne konsekwencje dla „porywacza”. Otóż notatka policyjna jest dowodem na nadużywanie władzy rodzicielskiej i może być argumentem przemawiającym za jej ograniczeniem. Będzie to jednak wymagało założenia sprawy o ograniczenie lub pozbawienie władzy rodzicielskiej (o ile taka sprawa właśnie się nie toczy).
Ponadto policjant ma obowiązek poinformować zawiadamiającego (zwykle pokrzywdzonego rodzica) o konieczności zwrócenia się do sądu rodzinnego, w celu wszczęcia postępowania w sprawie porwania rodzicielskiego.
Uprowadzenie rodzicielskie a rozwód lub separacja
Zwróć uwagę, że w przypadku rozwodu lub separacji opieka rodzicielska nie często przyznawana jest na równi jednemu i drugiemu rodzicowi. Co istotne, kluczowe jest porozumienie dotyczące sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej obejmujące sposób opieki, które może w przyszłości zapobiec porwaniu rodzicielskiemu.
W praktyce nie jest to łatwe do osiągnięcia. Nie jest to jednak niemożliwe. Wówczas, nie ma mowy o uprowadzeniu dziecka w przypadku, w gdzie jeden i drugi rodzic posiada takie samo prawo decydowania o miejscu pobytu małoletniego, a ojciec decyduje, aby np. zabrać dziecko na ferie zimowe.
Zauważ, że uprowadzeniem dziecka będzie także zabranie małoletniego spod opieki rodzica, który otrzymał zabezpieczenie miejsca pobytu dziecka u siebie.
Co grozi za porwanie dziecka?
Zasadniczo występek uprowadzenia ujęty w art. 211 Kodeksu karnego jest zagrożony karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Co za tym idzie – możliwe jest orzeczenie kar nieizolacyjnych, odstąpienie od wymierzenia kary albo skorzystanie z warunkowego umorzenia postępowania.
Niezwykle istotną kwestią jest fakt, że rodzic ograniczony w wykonywaniu władzy rodzicielskiej, który nie mógł decydować o miejscu pobytu małoletniego i który to dopuścił się przestępstwa uprowadzenia – może zostać całkowicie pozbawiony władzy rodzicielskiej.
Natomiast konsekwencją porwania dziecka przez rodzica z pełnią praw, może być ograniczenie wykonywania władzy rodzicielskiej.
Zgłoszenie porwania dziecka przez rodzica
- Pierwszym etapem jest zgłoszenie porwania na policji.
Uwaga! Porwanie rodzicielskie (popełnione przez rodzica z pełnią praw rodzicielskich) nie stanowi przestępstwa zgodnie z polskimi przepisami prawa. Niemniej, jeśli nie posiadasz wiadomości o aktualnym miejscu pobytu dziecka, zgłoszenie tego faktu policji umożliwi podjęcie adekwatnych kroków.
- Drugim etapem jest wystąpienie do sądu opiekuńczego z wnioskiem o odebranie dziecka, a jeśli miejsce pobytu dziecka jest nieznane o ustalenie miejsca jego pobytu;
Uwaga! Sąd w postanowieniu wyznaczy termin do dobrowolnego oddania dziecka. Po bezskutecznym jego upływie zostanie zlecone przymusowe odebranie dziecka.
- Trzecim etapem może być złożenie wniosku w Wydziale Rodzinnym i Nieletnich Sądu Rejonowego o pozbawienie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej – w uzasadnieniu wniosku dokładnie i szczegółowo nakreśl swój przypadek oraz wskaż okoliczności, które przemawiają za ograniczeniem władzy rodzica, który porwał dziecko.
Porwanie dziecka a Konwencja Haska
Konwencja Haska z 25 października 1980 r. będzie miała zastosowanie w sytuacji uprowadzenia małoletniego za granicę. To ważne, ponieważ umożliwi ona dochodzenie drugiemu rodzicowi powrotu małoletniego do kraju. Istnieją jednak pewne warunki. Otóż wymagane jest, aby państwo uprowadzenia małoletniego i kraj do którego został uprowadzony były stronami Konwencji. Objęta Konwencją jest m.in.:
- Polska
- Niemcy
- Francja
- Wielka Brytania
- Holandia
- Izrael
- Stany Zjednoczone
- Szwajcaria
- Państwa Skandynawskie.
Zauważ że, Konwencja Haska zastrzega, iż:
- dziecko nie może ukończyć 16 roku życia
- uprowadzenie albo porwanie musi zostać dokonane przez drugiego rodzica.
Co jednak istotne, w celu odzyskania małoletniego uprowadzonego za granicę, zasadny będzie wniosek o zwrot dziecka, który należy złożyć do właściwego organu centralnego państwa, gdzie dziecko aktualnie się znajduje lub w Polsce, gdzie organem właściwym jest Ministerstwo Sprawiedliwości. W tym drugim przypadku, wniosek zostanie przekazany do organu centralnego państwa, gdzie aktualnie znajduje się dziecko.
UWAGA: Moja Kancelaria posiada PRAKTYCZNE doświadczenie w postępowaniu o wydanie dziecka na podstawie Konwencji Haskiej!
Czy żona może wyjechać z dzieckiem za granice bez zgody ojca?
Warto zwrócić uwagę w tym wypadku na orzeczenie SN. Otóż uważa się, że:
,,Na wyjazd za granicę na pobyt stały małoletniego wraz z jednym z rodziców, któremu w wyroku rozwodowym powierzono wykonywanie władzy rodzicielskiej, potrzebne jest zezwolenie sądu opiekuńczego, jeżeli drugi z rodziców, któremu powierzono nadzór nad wychowaniem dziecka, nie złożył oświadczenia wyrażającego zgodę na wyjazd dziecka.’’ (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 0.11.1971 r., sygn. akt III CZP 69/71).
Z łatwością możesz zauważyć, że wyjazd małoletniego za granicę należy do ,,istotnych spraw dziecka’’, gdzie wymagana jest zgoda jednego i drugiego rodzica. W przeciwnym wypadku potrzebne jest orzeczenia sądu opiekuńczego.
W świetle powyższego orzeczenia rodzic, któremu nie zostało przyznane współdecydowanie o miejscu zwykłego pobytu dziecka, ma prawo dochodzić powrotu dziecka, kiedy rzeczywiście nie może realizować uprawnień dotyczących kontaktów. Na myśl może przyjść jeszcze jedno pytanie, mianowicie – czy zgoda ojca będzie również wymagana, w przypadku kiedy ma on ograniczone prawa rodzicielskie? Tak, jeśli tylko posiada on uprawnienie do współdecydowania o miejscu pobytu dziecka.
Uwaga! Zgoda ojca nie będzie wymagana w przypadku pozbawienia ojca praw rodzicielskich.
Czy matka ma prawo nie dać dziecka ojcu?
Na wstępie należy zaznaczyć, że zarówno matka jak i ojciec mają równe prawo do wykonywania władzy rodzicielskiej, w takim samym zakresie. Nawet w przypadku ograniczenia, czy też pozbawienia władzy rodzicielskiej, ojciec ma prawo do kontaktu z dzieckiem.
Kontakty są bowiem niezależne od władzy rodzicielskiej. Należy mieć na uwadze, że ze względu na dobro dziecka kontakty mogą być ograniczone jak i zakazane. Niemniej, w przeważającej liczbie przypadków rodzice oraz dzieci powinni mieć ze sobą kontakt osobisty, względnie telefoniczny, czy też korespondencyjny.
W sytuacji kiedy został wydany właściwy wyrok, który reguluje kontakt obojga rodziców z dziećmi, a matka nie chce wydać ojcu dziecka, wówczas zasadny jest wniosek o egzekucję kontaktów. Co ważne, zostanie wówczas wszczęte postępowanie, które grozi nakazem zapłaty (sankcją finansową) za każde naruszenie.
Jak zapobiec porwaniu rodzicielskiemu?
Porwaniu rodzicielskiemu w praktyce nie da się zapobiec. Jeśli rodzic będzie chciał uprowadzić lub przetrzymać dziecko, to zrobi to. Niestety, takie są fakty.
To co możesz zrobić, to szybko i sprawnie zareagować na takie zachowanie. Wezwać funkcjonariuszy policji i świadków, dopilnować, aby policjanci opisali zdarzenie w notatce. A następnie reagować na poziomie sprawy o ograniczenie władzy rodzicielskiej w sądzie rodzinnym.
W przypadku porwania dziecka za granicę, należy możliwie szybko uruchomić narzędzia z Konwencji Haskiej.
W przeciwnym wypadku dziecko zacznie tracić z Tobą kontakt. Będzie naszczute na Ciebie. Istnieje ryzyko, że nieodwracalnie oddalicie się od siebie.
Potrzebujesz pomocy adwokata? Matka porwała dziecko?
Jeśli chciałbyś skorzystać z mojej pomocy, zapraszam do kontaktu. Działam na terenie takich miast jak: Poznań, Luboń, Gniezno, Śrem, Środa Wielkopolska, Grodzisk Wielkopolski, Swarzędz, Leszno, Piła, Kościan, Jarocin, Września oraz Wolsztyn. Posiadam także oddział w Świeciu, pracując w takich miejscowościach jak Grudziądz, Chełmno i Tuchola.
W trudnych sprawach o dzieci i porwanie rodzicielskie działam w CAŁEJ POLSCE!
Udzielam także konsultacji telefonicznych oraz konsultacji online. Pamiętaj, że walka o dzieci to poważna sprawa, dlatego warto skorzystać z pomocy adwokata lub radcy prawnego.
Masz pytania? Napisz! Zadzwoń!
Adwokat
Marlena Słupińska-Strysik
e-mail: biuro@slupinska.eu
tel. 61 646 00 40
tel. 68 419 00 45
tel. 52 511 00 65
Adwokat w Poznaniu. Specjalistka od spraw rodzinnych i spadkowych. Posiada bogatą praktykę w sprawach o rozwód, podział majątku, kontakty z dziećmi, władzę rodzicielską i opiekę nad dziećmi.
Specjalizuje się zwłaszcza w trudnych rozwodach – gdy w grę wchodzi podział majątku firmowego, walka o winę lub o dzieci. Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a także
podyplomowe studia z zakresu rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Następnie ukończyła aplikację radcowską i zdała egzamin radcowski. Wykonywała zawód radcy prawnego. Obecnie wykonuje zawód adwokata. Prowadzi praktykę adwokacką w Poznaniu,
Wolsztynie oraz w Świeciu. W trudnych sprawach o rozwód oraz o podział majątku wspólnego reprezentuje klientów w całej Polsce.
Autorka licznych publikacji z zakresu prawa rodzinnego i cywilnego.
e-mail: biuro@slupinska.eu
Dodaj komentarz