Ubezwłasnowolnienie częściowe – na czym polega? ⚖️

Ubezwłasnowolnienie częściowe choć niejednokrotnie przez swoje nazewnictwo kojarzy się z czymś niemoralnym i negatywnym, to w rzeczywistości służy wyłącznie dobru osoby, której dotyczy. Przede wszystkim zabezpiecza jej interesy i chroni przed konsekwencjami nieracjonalnych zachowań.

Spis treści ukryj

1 Co to ubezwłasnowolnienie częściowe?

2 Ubezwłasnowolnienie częściowe przesłanki

3 Kogo można częściowo ubezwłasnowolnić?

4 Ubezwłasnowolnienie częściowe – procedura

5 Czym się różni ubezwłasnowolnienie całkowite a częściowe? – 2 różnice!

6 Ubezwłasnowolnienie częściowe skutki

7 Co może robić osoba częściowo ubezwłasnowolniona?

8 Czy osoba ubezwłasnowolniona częściowo może mieszkać sama?

9 Czy osoba częściowo ubezwłasnowolniona może podpisywać dokumenty?

10 Ubezwłasnowolnienie częściowe a pobyt w szpitalu

11 Orzeczenie ubezwłasnowolnienia częściowego przez sąd – podsumowanie

Co to ubezwłasnowolnienie częściowe?

Ubezwłasnowolnienie częściowe to instytucja pośrednia pomiędzy ubezwłasnowolnieniem całkowitym a pełną zdolnością do czynności prawnych. Ogranicza danej osobie możliwość dokonywania samodzielnie czynności prawnych, pozostawiając przy tym pełną swobodę w innych aktywnościach życiowych.

Z praktyki ⚖️

Ubezwłasnowolnienie częściowe orzekane jest w celu zapewnienia danej osobie pomocy w prowadzeniu jej spraw.

Ubezwłasnowolnienie częściowe przesłanki

Oto przesłanki, jakie muszą wystąpić, aby doszło do orzeczenia ubezwłasnowolnienia częściowego:

🔞 Pełnoletniość – osoba, która ma zostać ubezwłasnowolniona częściowo musi być pełnoletnia.
🩺 Przesłanki medyczne – zgodnie z art. 16 Kodeksu Cywilnego, ubezwłasnowolnić można osobę cierpiąca na chorobę psychiczną, z niedorozwojem psychicznym albo innego rodzaju zaburzeniami psychicznymi, w szczególności w postaci pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw.

💡Przykład:

Jeżeli potrzeba pomocy w prowadzeniu spraw wynika z innej przyczyny, przykładowo 👉 wyjście z więzienia po długim osadzeniu, nie ma podstaw do ubezwłasnowolnienia.

Kogo można częściowo ubezwłasnowolnić?

Poniżej opiszę 4 najczęściej spotykane przypadki osób, w stosunku do których orzeka się ubezwłasnowolnienie częściowe:

♿ Ubezwłasnowolnienie osoby niepełnosprawnej – będzie ono możliwe dopiero wtedy, gdy osoba niepełnosprawna nie będzie w stanie dostatecznie rozumować znaczenia swoich działań. W przeciwnym wypadku prawnie będzie można jej pomóc w inny sposób – poprzez ustanowienie kuratora.
👵🧓Ubezwłasnowolnienie osoby starszej – osoby starsze mogą zostać ubezwłasnowolnione częściowo z powodu chorób demencyjnych bądź choroby Alzhaimera.
🤪💸 Ubezwłasnowolnienie osoby chorej psychicznie, której choroba przejawia się w postaci nagminnego zaciągania pożyczek i kredytów – ubezwłasnowolnienie może temu zaradzić – samodzielne zawarcie umowy pożyczki przez osobę ubezwłasnowolnią będzie nieważne.
💊 Ubezwłasnowolnienie narkomana – aby ubezwłasnowolnić osobę uzależnioną od narkotyków, uzależnienie musi mieć postać zaburzenia psychicznego.

Ubezwłasnowolnienie częściowe – procedura

Po złożeniu wniosku o ubezwłasnowolnienie, na wstępnym etapie postępowania o ubezwłasnowolnienie, sąd wysłucha osobę, której wniosek dotyczy. Odbędzie się to w obecności biegłego psychologa oraz w zależności od stanu zdrowia tej osoby – biegłego lekarza psychiatry lub neurologa.

Następnie biegli sporządzą opinię na temat jej stanu zdrowia i ocenią zakres jej zdolności do samodzielnego kierowania swoim postępowaniem i prowadzenia swoich spraw.

Jeżeli biegli przychylą się do Twojego stanowiska i uznają, że ze względu na stan zdrowia dana osoba potrzebuje pomocy w prowadzeniu jej spraw, sąd orzeknie ubezwłasnowolnienie częściowe.

👀 Częściowe ubezwłasnowolnienie wniosek! Sprawdź 👉 Wniosek o ubezwłasnowolnienie – wzór, omówienie, opłata

Czym się różni ubezwłasnowolnienie całkowite a częściowe? – 2 różnice!

Istnieją znaczne różnice pomiędzy ubezwłasnowolnieniem częściowym a całkowitym! Oto 2 z nich:

1️⃣ Po pierwsze, osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie ma w ogóle zdolności do czynności prawnych. Oznacza to, że wszystkie dokonane przez nią czynności prawne są nieważne. Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie może:

📄 samodzielnie zawrzeć jakiejkolwiek umowy,
✍️ składać żadnych oświadczeń woli.

Natomiast osoba ubezwłasnowolniona częściowo ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Ważność zawartych przez nią umów (z pewnymi wyjątkami) zależy od zgody jej przedstawiciela ustawowego.

2️⃣ Po drugie, przy ubezwłasnowolnieniu częściowym objawy choroby są mniej intensywne, niż w przypadku ubezwłasnowolnienia całkowitego. Osoba ta jest w stanie kierować swoim postępowaniem! Jedynie potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw. Zgodnie z art. 13 KC, silniejsze objawy choroby, które całkowicie usamodzielniają daną osobę, stanowią już podstawę do ubezwłasnowolnienia całkowitego.

👀 Jeżeli chcesz wiedzieć więcej o ubezwłasnowolnieniu całkowitym, sprawdź 👉 Ubezwłasnowolnienie – rodzaje, przesłanki, procedura

Ubezwłasnowolnienie częściowe skutki

Jakie skutki wiążą się z ubezwłasnowolnieniem częściowym? Otóż, dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratora, który pomaga w prowadzeniu jej spraw.

Z praktyki 🙌

Najczęściej takim kuratorem zostaje osoba bliska dla ubezwłasnowolnionego, przykładowo 👉 małżonek, rodzic, dziecko.

Kurator jest uprawniony do reprezentowania podopiecznego i zarządzania jego majątkiem tylko, jeżeli sąd opiekuńczy tak postanowi. Inaczej pełni on rolę doradcy i wyraża jedynie zgodę na dokonanie czynności prawnej.

Co może robić osoba częściowo ubezwłasnowolniona?

Osoba ubezwłasnowolniona częściowo może:

🍓🥐 kupić artykuły podstawowej potrzeby, przykładowo 👉 jedzenie, kosmetyki;
💸 rozporządzać swoim zarobkiem;
💁 samodzielnie dokonywać czynności dotyczących przedmiotów oddanych jej przez przedstawiciela ustawowego do swobodnego użytku, przykładowo 👉 oddanie laptopa do swobodnego użytku oznacza, iż osoba ubezwłasnowolniona częściowo może go sprzedać bez zgody kuratora.

Z praktyki 🙌

Jak wygląda kwestia ubezwłasnowolnienia częściowego a pracy? Otóż, osoba ubezwłasnowolniona może pracować! W tym przypadku, umowę o pracę zawiera się z jej kuratorem.

Czy osoba ubezwłasnowolniona częściowo może mieszkać sama?

Osoba ubezwłasnowolniona częściowo może mieszkać sama, jeśli jest w stanie samodzielnie wykonywać codzienne czynności. Mowa m.in. o:

👩‍🍳 gotowaniu,
🛍️ zakupach,
🧹 sprzątaniu.

Wówczas osobie ubezwłasnowolnionej częściowo należy zapewnić właściwe warunki mieszkaniowe. W przeciwnym razie konieczne jest zapewnienie odpowiedniej opieki.

Czy osoba częściowo ubezwłasnowolniona może podpisywać dokumenty?

Może się zdarzyć tak, że na skutek różnych okoliczności osoba ubezwłasnowolniona częściowo podpisze umowę bez uprzedniej zgody przedstawiciela ustawowego. Wówczas, umowa ta będzie ważna, ale tylko jeżeli przedstawiciel ustawowy potwierdzi jej zawarcie.

⚠️Uwaga!

Nie ma to zastosowania do tzw. czynności jednostronnych, przykładowo 👉 sporządzenie testamentu, czy też udzielenie pełnomocnictwa. W tym przypadku przedstawiciel ustawowy nie udziela żadnej zgody, a dokonana czynność jest nieważna od początku.

Ubezwłasnowolnienie częściowe a pobyt w szpitalu

Poddanie osoby chorej psychicznie badaniu i leczeniu przez lekarza psychiatrę wymaga jej zgody. Niejednokrotnie zdarza się jednak, iż dana osoba:

stawia opory,
odmawia leczenia.

Ustanowienie ubezwłasnowolnienia nie zaradzi temu problemowi!

Osoba ubezwłasnowolniona ma prawo wyrazić sprzeciw co do udzielenia jej świadczenia zdrowotnego. Zgodnie bowiem z art. 17 ust. 3 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, osoba ubezwłasnowolniona, lecz dysponująca dostatecznym rozeznaniem, ma prawo do wyrażenia sprzeciwu co do udzielenia świadczenia zdrowotnego, pomimo zgody przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego. W takim przypadku wymagane jest zezwolenie sądu opiekuńczego.

Orzeczenie ubezwłasnowolnienia częściowego przez sąd – podsumowanie

✔️ Osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw.

✔️ Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się natomiast kuratelę.

✔️ Niezależnie od tego, czy dana osoba jest ubezwłasnowolniona całkowicie, czy częściowo może ona zawrzeć umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego.

✔️ W sprawie o ubezwłasnowolnienie wniosek może złożyć: przedstawiciel ustawowy, krewny w linii prostej, rodzeństwo oraz małżonek osoby, której dotyczy wniosek.

✔️ Pismo inicjujące postępowanie należy wnieść do sądu okręgowego.

Źródła:

5/5

Autor

Marlena Słupińska

Adwokat

Adwokat w Poznaniu. Specjalistka od spraw rodzinnych i spadkowych. Posiada bogatą praktykę w sprawach o rozwód, podział majątku, kontakty z dziećmi, władzę rodzicielską i opiekę nad dziećmi.
Specjalizuje się zwłaszcza w trudnych rozwodach – gdy w grę wchodzi podział majątku firmowego, walka o winę lub o dzieci. Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a także
podyplomowe studia z zakresu rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Następnie ukończyła aplikację radcowską i zdała egzamin radcowski. Wykonywała zawód radcy prawnego. Obecnie wykonuje zawód adwokata. Prowadzi praktykę adwokacką w Poznaniu,
Wolsztynie oraz w Świeciu. W trudnych sprawach o rozwód oraz o podział majątku wspólnego reprezentuje klientów w całej Polsce.
Autorka licznych publikacji z zakresu prawa rodzinnego i cywilnego.