Czy wiesz, że wiele osób pyta mnie w czasie konsultacji o „ubezwolnienie czesciowe”? Tymczasem nasze prawo nie zna takiej instytucji jak ubezwolnienie czesciowe – tylko ubezwłasnowolnienie częściowe. Z niniejszego artykułu dowiesz się czym jest ubezwłasnowolnienie częściowe oraz jakie są przesłanki do jego ustanowienia. Zaznajomisz się z procedurą postępowania o ubezwłasnowolnienie oraz poznasz skutki jego orzeczenia.
Miłej lektury i zapraszam do kontaktu:
Ubezwłasnowolnienie KC – rodzaje
Na pewno niejednokrotnie słyszałeś o ubezwłasnowolnieniu. W mowie potocznej przyjęło się właśnie takie ogólne sformułowanie. Musisz jednak wiedzieć, że prawo wyróżnia dwa rodzaje ubezwłasnowolnienia. Może być ono całkowite bądź częściowe. To czy wobec danej osoby orzeczono ubezwłasnowolnienie całkowite, czy też częściowe ma ogromne znaczenie w jej sferze prawnej.
Ubezwłasnowolnienie częściowe a całkowite
Pomiędzy tymi dwiema instytucjami występuje znaczna różnica. Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie ma w ogóle zdolności do czynności prawnych. Oznacza to, że wszystkie dokonane przez nią czynności prawne są nieważne. Nie może ona samodzielnie zawrzeć jakiejkolwiek umowy, nie może również składać żadnych oświadczeń woli.
Osoba ubezwłasnowolniona częściowo ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Ważność zawartych przez nią umów (z pewnymi wyjątkami) zależy od zgody jej przedstawiciela ustawowego.
Może się jednak zdarzyć tak, że na skutek różnych okoliczności osoba ta podpisze umowę bez uprzedniej zgody. Czy będzie ona ważna? Tak, ale tylko jeżeli przedstawiciel ustawowy potwierdzi jej zawarcie. Nie ma to jednak zastosowania do tzw. czynności jednostronnych, jak np. sporządzenie testamentu, udzielenie pełnomocnictwa. W tym przypadku przedstawiciel ustawowy nie udziela żadnej zgody, a dokonana czynność jest nieważna od początku.
Niezależnie jednak od tego, czy dana osoba jest ubezwłasnowolniona całkowicie, czy częściowo może ona zawrzeć umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego. Brzmi zawile ale to tylko prawnicze sformułowanie na zakup przysłowiowej bułki lub inne prostej transakcji.
Ubezwłasnowolnienie częściowe – co to jest?
Ubezwłasnowolnienie częściowe to instytucja pośrednia pomiędzy ubezwłasnowolnieniem całkowitym a pełną zdolnością do czynności prawnych. Ogranicza danej osobie możliwość dokonywania samodzielnie czynności prawnych, pozostawiając przy tym pełną swobodę w innych aktywnościach życiowych.
Ubezwłasnowolnienie częściowe orzekane jest w celu zapewnienia danej osobie pomocy w prowadzeniu jej spraw. Choć niejednokrotnie przez swoje nazewnictwo kojarzy się z czymś niemoralnym i negatywnym, to w rzeczywistości służy wyłącznie dobru osoby, której dotyczy. Przede wszystkim zabezpiecza jej interesy i chroni przed konsekwencjami nieracjonalnych zachowań.
Przesłanki ubezwłasnowolnienia częściowego
Poniżej opiszę przesłanki, jakie muszą wystąpić, aby doszło do orzeczenia ubezwłasnowolnienia częściowego.
Pełnoletniość
Sąd nie orzeknie ubezwłasnowolnienia częściowego jeżeli nie zaistnieją określone prawem przesłanki. Po pierwsze, w przypadku ubezwłasnowolnienia częściowego, osoba, która ma zostać ubezwłasnowolniona musi być pełnoletnia.
Ubezwłasnowolniony częściowo ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Oznacza to, iż w sferze prawnej traktowany jest tak samo jak dziecko w wieku 13-18 lat. Nie można zatem ograniczyć zdolności do czynności prawnych, skoro jest już ona ograniczona z uwagi na wiek. Warto jednak wiedzieć, iż wniosek o ubezwłasnowolnienie można złożyć już na rok przed osiągnięciem pełnoletności osoby, której ma dotyczyć.
Przesłanki medyczne
Po drugie, muszą wystąpić tzw. przesłanki medyczne. Ubezwłasnowolnić można osobę chorą psychicznie, z niedorozwojem psychicznym albo innego rodzaju zaburzeniami psychicznymi, w szczególności w postaci pijaństwa lub narkomanii.
Identyczne przesłanki medyczne występują w przypadku ubezwłasnowolnienia całkowitego. Jaka jest zatem różnica? Przy ubezwłasnowolnieniu częściowym objawy choroby są mniej intensywne. Osoba ta jest w stanie kierować swoim postępowaniem, potrzebuje jedynie pomocy w prowadzeniu swoich spraw. Silniejsze objawy choroby, które całkowicie usamodzielniają daną osobę, stanowią już podstawę do ubezwłasnowolnienia całkowitego.
Oczywiście rodzaj i stopień nasilenia choroby mają duże znaczenie, jednak pod uwagę trzeba wziąć również sytuację życiową osoby, która ma zostać ubezwłasnowolniona częściowo. W szczególności należy przypatrzyć się temu, jak daje sobie radę w zwykłych sprawach życia codziennego.
Pamiętaj, że przyczyna niesamodzielności musi wynikać z choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego zaburzenia psychicznego. Jeżeli potrzeba pomocy w prowadzeniu spraw wynika z innej przyczyny (np. wyjście z więzienia po długim osadzeniu) nie ma podstaw do ubezwłasnowolnienia.
Kogo można ubezwłasnowolnić:
Poniżej opiszę najczęstsze spotykane w praktyce przypadki osób, w stosunki do których orzeka się ubezwłasnowolnienie częściowe.
Ubezwłasnowolnienie osoby niepełnosprawnej
Osoby niepełnosprawne niewątpliwie potrzebują pomocy drugiej osoby. Nie oznacza to jednak automatycznego przyzwolenia na ich ubezwłasnowolnienie. Osoba niepełnosprawna ruchowo jest świadoma swojego postępowania i zdolna do podejmowania samodzielnych decyzji. Co natomiast w przypadku osób z niepełnosprawnościami intelektualnymi?
Niepełnosprawność intelektualna nie zawsze wyklucza świadomość swojego postępowania. Ubezwłasnowolnienie osoby niepełnosprawnej będzie możliwe dopiero wtedy, gdy nie będzie ona w stanie dostatecznie rozumować znaczenia swoich działań. W przeciwnym wypadku prawnie będzie można jej pomóc w inny sposób – poprzez ustanowienie kuratora dla osoby niepełnosprawnej. Taki kurator nie podejmuje decyzji za osobę niepełnosprawną ale niesie faktyczną pomoc przy załatwieniu sprawy (np. tłumacząc niezrozumiałe warunki umowy).
Ubezwłasnowolnienie osoby starszej
Często osoby starsze z powodu chorób demencyjnych bądź choroby Alzhaimera nie są w stanie należycie zająć się swoimi sprawami. Zaawansowane problemy z pamięcią przyczyniają się do tego, iż zapominają opłacić rachunki, pobrać emeryturę bądź nie pamiętają, że podpisały jakąś umowę.
Są oni również łatwym celem dla wyłudzaczy pieniędzy. Bardzo łatwo ich namówić na zaciągnięcie pożyczki bądź zakupienie czegoś po horrendalnej cenie. Nietrudno zaś sobie wyobrazić jakie są konsekwencje nieracjonalnego zarządzania finansami.
W takich sytuacjach ubezwłasnowolnienie osoby starszej będzie stanowiło ochronę jej interesów. Nawet jeżeli osoba starsza po raz kolejny da się zwieść konsultantowi nieuczciwej firmy to zawarta przez nią umowa będzie nieważna. To samo będzie dotyczyło sytuacji, gdy osoba starsza podpisze kolejną umowę bo wskutek zaburzeń pamięci nie przypomni sobie, iż w tym miesiącu zawarła już 5 innych umów.
Ubezwłasnowolnienie a długi
Choroba psychiczna bądź różnego rodzaju zaburzenia psychiczne mogą również przejawiać się w postaci nagminnego zaciągania pożyczek i kredytów. Wizyty w różnych bankach i parabankach stają się codziennością. Listonosz co chwilę przynosi wezwania do zapłaty, a komornik dokonuje kolejnych zajęć egzekucyjnych.
Osoba chora nie rozumie powagi sytuacji i zadłuża się jeszcze bardziej. Ubezwłasnowolnienie może temu zaradzić – samodzielne zawarcie umowy pożyczki przez osobę ubezwłasnowolnią będzie nieważne. Pamiętaj tylko, że szkodliwe zaciąganie kredytów i pożyczek musi wynikać z choroby psychicznej, a nie ze zwykłej niegospodarności.
Ubezwłasnowolnienie częściowe a przymusowe leczenie
Poddanie osoby chorej psychicznie badaniu i leczeniu przez lekarza psychiatrę wymaga jej zgody. Niejednokrotnie zdarza się jednak, iż dana osoba stawia opory i odmawia leczenia. Czy ustanowienie ubezwłasnowolnienia może zaradzić temu problemowi? Otóż nie.
Osoba ubezwłasnowolniona ma prawo wyrazić sprzeciw co do udzielenia jej świadczenia zdrowotnego. Jej prawo wynika z ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.
Art. 17 ust. 3 – Pacjent małoletni, który ukończył 16 lat, osoba ubezwłasnowolniona albo pacjent chory psychicznie lub upośledzony umysłowo, lecz dysponujący dostatecznym rozeznaniem, ma prawo do wyrażenia sprzeciwu co do udzielenia świadczenia zdrowotnego, pomimo zgody przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego. W takim przypadku wymagane jest zezwolenie sądu opiekuńczego.
Ubezwłasnowolnienie narkomana
Osoba uzależniona od narkotyków może zostać ubezwłasnowolniona. Musisz jednak wiedzieć, iż sam nałóg narkotykowy oraz odmowa poddania się leczeniu odwykowemu nie stanowią przesłanki do ubezwłasnowolnienia. Uzależnienie musi mieć postać zaburzenia psychicznego.
Ubezwłasnowolnienie narkomana w głównej mierze ochrania go przed konsekwencjami czynności prawnych, których dokonuje w celu zakupu kolejnej dawki narkotyku (np. zaciąganie pożyczek).
Postępowanie o ubezwłasnowolnienie częściowe
Znasz już przyczyny ubezwłasnowolnienia częściowego, pora zatem przejść do kwestii formalnych. Poniżej opiszę podstawowe zasady, jakie wiążą się z postępowaniem o ubezwłasnowolnienie.
Kto może złożyć wniosek o ubezwłasnowolnienie częściowe
Na początku musisz ustalić, czy jesteś w ogóle osobą uprawnioną do złożenia wniosku o ubezwłasnowolnienie częściowe. Taki wniosek może złożyć wyłącznie:
- małżonek osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie,
- jej krewny w linii prostej (wnuk, dziecko, rodzic) albo siostra/brat,
- jej przedstawiciel ustawowy (jego obecność wyłącza możliwość złożenia wniosku przez krewnych).
Jeżeli nie należysz do kręgu tych osób, nie masz prawa wnosić o ubezwłasnowolnienie danej osoby.
Gdzie złożyć wniosek o ubezwłasnowolnienie częściowe
W dalszej kolejności musisz wiedzieć gdzie taki wniosek złożyć. Wniosek o ubezwłasnowolnienie składasz w sądzie okręgowym, który jest właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby, która ma zostać ubezwłasnowolniona. Pamiętaj, że we wniosku musisz wykazać zaistnienie przesłanek do ubezwłasnowolnienia częściowego.
Postępowanie o ubezwłasnowolnienie częściowe: posiedzenie sądu
Złożyłeś wniosek, i co dalej? Na wstępnym etapie postępowania Sąd wysłucha osobę, której wniosek dotyczy. Odbędzie się to w obecności biegłego psychologa oraz w zależności od stanu zdrowia tej osoby – biegłego lekarza psychiatry lub neurologa. Następnie biegli sporządzą opinię na temat jej stanu zdrowia i ocenią zakres jej zdolności do samodzielnego kierowania swoim postępowaniem i prowadzenia swoich spraw.
Jeżeli biegli przychylą się do Twojego stanowiska i uznają, że ze względu na stan zdrowia dana osoba potrzebuje pomocy w prowadzeniu jej spraw, Sąd orzeknie ubezwłasnowolnienie częściowe.
Ubezwłasnowolnienie dokumenty
Złożenie wniosku o ubezwłasnowolnienie wiąże się ze zgromadzeniem stosownej dokumentacji. Przygotuj się, że w sądzie będziesz musiał przedłożyć:
- akt urodzenia osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie,
- dokumenty z urzędu stanu cywilnego, potwierdzające, że jesteś osobą uprawnioną do złożenia wniosku, np. akt małżeństwa,
- świadectwo lekarskie wydane przez lekarza psychiatrę o stanie psychicznym osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie lub opinię psychologa o stopniu niepełnosprawności umysłowej tej osoby,
- zaświadczenie poradni przeciwalkoholowej, jeżeli ubezwłasnowolnienie ma nastąpić z powodu pijaństwa,
- zaświadczenie z poradni leczenia uzależnień, jeżeli ubezwłasnowolnienie ma nastąpić z powodu narkomanii.
Ubezwłasnowolnienie koszty
Przejdźmy teraz do kwestii finansowych. Wniosek o ubezwłasnowolnienie częściowe podlega opłacie sądowej w kwocie 100 zł. Do kosztów postępowania musisz jeszcze doliczyć koszty zaliczki na opinię biegłego, które kształtują się w granicach 400 zł – 800 zł.
Skoro już mowa o pieniądzach to przestrzegam Cię przed lekkomyślnym składaniem wniosku o ubezwłasnowolnienie. Skutkuje ono nałożeniem grzywny w kwocie do 3000 zł. To samo dotyczy sytuacji składania wniosku w złej wierze (np. celowe wprowadzanie sądu w błąd co do zaistnienia przesłanek ubezwłasnowolnienia).
Ubezwłasnowolnienie częściowe i jego skutki
Zakończyły się już kwestie formalne, przechodzimy teraz do etapu kiedy najbliższa Tobie osoba zostaje ubezwłasnowolniona. Jakie są tego skutki?
Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratora. Pomaga on osobie ubezwłasnowolnionej w prowadzeniu jej spraw. Najczęściej takim kuratorem zostaje osoba bliska dla ubezwłasnowolnionego, np. małżonek, rodzic, dziecko.
Jak już wiesz osoba ubezwłasnowolniona częściowo ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Zawarta przez nią umowa jest ważna tylko wtedy, gdy kurator wyraził zgodę na jej zawarcie. Co jeżeli umowa zostanie zawarta bez tej zgody? Istnieje jeszcze szansa, że kurator ją potwierdzi. W kwestii przypomnienia: jednostronne czynności prawne, jak sporządzenie testamentu są nieważne od początku.
Nie jest jednak też tak, że osoba ubezwłasnowolniona częściowo zawsze musi pytać o zgodę. Co może zrobić samodzielnie?
- kupić artykuły podstawowej potrzeby (np. jedzenie, kosmetyki),
- rozporządzać swoim zarobkiem,
- dokonywać czynności dotyczących przedmiotów oddanych jej przez przedstawiciela ustawowego do swobodnego użytku (np. oddanie laptopa do swobodnego użytku oznacza, iż osoba ubezwłasnowolniona częściowo może go sprzedać bez zgody kuratora).
Musisz jeszcze wiedzieć, że kurator jest uprawniony do reprezentowania podopiecznego i zarządzania jego majątkiem tylko, jeżeli sąd opiekuńczy tak postanowi. Inaczej pełni on rolę doradcy i wyraża jedynie zgodę na dokonanie czynności prawnej.
Czy opiekun prawny odpowiada za długi osoby ubezwłasnowolnionej
Osoba ubezwłasnowolniona częściowo nie może wziąć pożyczki bez zgody kuratora. Co jednak w sytuacji, gdy zadłużyła się jeszcze przed ubezwłasnowolnieniem? Czy kurator odpowiada za te długi? Absolutnie nie!
Wierzyciele ubezwłasnowolnionego nie mają żadnej podstawy prawnej, aby dochodzić spłaty długów od kuratora osoby ubezwłasnowolnionej. Powinien on w miarę możliwości spłacić długi osoby ubezwłasnowolnionej (jeżeli jest uprawniony do zarządu majątkiem), jednak z majątku ubezwłasnowolnionego, a nie swojego.
Co natomiast w sytuacji, gdy bank udzieli kredytu już osobie ubezwłasnowolnionej? Nie jest przecież prowadzony żaden rejestr osób ubezwłasnowolnionych, z którego bank mógłby powziąć informację, czy dana osoba może samodzielnie dokonać czynności prawnej. Otóż, zawarta umowa będzie nieważna, a kwotę pożyczki będzie trzeba zwrócić, ale bez naliczenia odsetek, prowizji, czy też kar umownych.
Potrzebujesz pomocy radcy prawnego? Masz trudną sprawę?
Jeśli chciałbyś skorzystać z mojej pomocy zapraszam do kontaktu. Działam na terenie takich miast jak: Poznań, Luboń, Gniezno, Śrem, Środa Wielkopolska, Grodzisk Wielkopolski, Swarzędz, Leszno, Piła, Kościan, Jarocin, Września oraz Wolsztyn. Posiadam także oddział w Świeciu, pracując w takich miejscowościach jak Grudziądz, Chełmno i Tuchola.
W trudnych sprawach o ubezwłasnowolnienie działam w CAŁEJ POLSCE!
Udzielam także konsultacji telefonicznych oraz konsultacji online. Pamiętaj, że ubezwłasnowolnienie częściowe to poważna sprawa, dlatego warto skorzystać z pomocy radcy prawnego lub adwokata.
Masz pytania? Napisz! Zadzwoń!
Adwokat
Marlena Słupińska-Strysik
e-mail: biuro@slupinska.eu
tel. 61 646 00 40
tel. 68 419 00 45
tel. 52 511 00 65
Dodaj komentarz