Składanie fałszywych zeznań jest poważnym problemem, a zarazem przestępstwem. Żeby jednak można było mówić o krzywoprzysięstwie w rozumieniu prawa karnego, muszą zostać spełnione warunki przewidziane w art. 233 Kodeksu karnego. O co dokładnie chodzi? Na czym polega przestępstwo składania fałszywych zeznań? Odpowiem na te pytania w moim kolejnym artykule – „Składanie fałszywych zeznań – art. 233 KK”. Zapraszam do przeczytania.
Potrzebujesz pomocy adwokata? A może chcesz pomóc bliskiej Ci osobie? Zapraszam do zapoznania się z ofertą mojej Kancelarii Adwokackiej (Adwokat Sprawy Karne). W trudnych sprawach reprezentuję klientów z całej Polski. Zapraszam do kontaktu.
Składanie fałszywych zeznań – główne wnioski
- Składanie fałszywych zeznań stanowi przestępstwo na gruncie prawa karnego.
- Czyn ten należy jednak odróżnić od zatajenia prawdy.
- Zarówno podejrzany, jak i oskarżony nie mogą dopuścić się składania fałszywych zeznań, ponieważ składają oni wyjaśnienia.
- Przestępstwo składania fałszywych zeznań zagrożone jest karą pozbawienia wolności.
- Mogą się go dopuścić również biegły, rzeczoznawca oraz tłumacz, którzy w toku postępowania składają opinię, ekspertyzę lub tłumaczenie.
- Przestępstwo polegające na składaniu fałszywych zeznań ma charakter publicznoskargowy.
Krzywoprzysięstwo, czyli składanie fałszywych zeznań – przestępstwo z art. 233 KK
Przestępstwo składania fałszywych zeznań zostało ujęte w art. 233 Kodeksu karnego (KK). Przepis ten ma następujące brzmienie:
1. Kto, składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę,
podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
1a. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu lub jego najbliższym, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
2. Warunkiem odpowiedzialności jest, aby przyjmujący zeznanie, działając w zakresie swoich uprawnień, uprzedził zeznającego o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznanie lub odebrał od niego przyrzeczenie.
3. Nie podlega karze za czyn określony w § 1a, kto składa fałszywe zeznanie, nie wiedząc o prawie odmowy zeznania lub odpowiedzi na pytania.
4. Kto, jako biegły, rzeczoznawca lub tłumacz, przedstawia fałszywą opinię, ekspertyzę lub tłumaczenie mające służyć za dowód w postępowaniu określonym w § 1, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
4a. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 4 działa nieumyślnie, narażając na istotną szkodę interes publiczny, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
5. Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia, jeżeli:
1) fałszywe zeznanie, opinia, ekspertyza lub tłumaczenie dotyczy okoliczności niemogących mieć wpływu na rozstrzygnięcie sprawy,
2) sprawca dobrowolnie sprostuje fałszywe zeznanie, opinię, ekspertyzę lub tłumaczenie, zanim nastąpi, chociażby nieprawomocne, rozstrzygnięcie sprawy.
6. Przepisy § 1-3 oraz 5 stosuje się odpowiednio do osoby, która składa fałszywe oświadczenie, jeżeli przepis ustawy przewiduje możliwość odebrania oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej.
W dalszej części artykułu wyjaśnię jak należy rozumieć powyższy przepis. Zastanówmy się teraz, jak do składania fałszywych zeznań ma się zatajenie prawdy oraz zmiana zeznań.
Krzywoprzysięstwo a zatajenie prawdy
Zatajenie prawdy może stanowić jedną z form składania fałszywych zeznań. Z taką sytuacją mamy do czynienia, jeśli zeznający ma świadomość jak rzeczywiście miały się opisywane okoliczności sprawy, a mimo to postanawia te okoliczności przemilczeć.
Aby można było mówić o odpowiedzialności za krzywoprzysięstwo koniecznym jest uprzedzenie odbierającego zeznania o odpowiedzialności karnej. Jeżeli do niego nie doszło, wówczas nie można mówić o przestępstwie.
W tym miejscu warto jednak zwrócić uwagę na uchwałę Sądu Najwyższego w składzie siedmiu sędziów z dnia 9 listopada 2021 roku (sygn. akt KZP 5/21). Otóż stwierdzono w niej, że nie popełnia przestępstwa z art. 233 par. 1a kodeksu karnego świadek składający fałszywe zeznanie z obawy przed grożącą mu odpowiedzialnością karną, jeśli realizując prawo do obrony — zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, nie wyczerpując jednocześnie swoim zachowaniem znamion czynu zabronionego określonego w innym przepisie ustawy.
To potężne orzeczenie, które z pewnością będzie respektowane przez sądy karne w całej Polsce.
Zobacz także: Skutki prawne potrącenia na pasach
Składanie fałszywych zeznań a zmiana zeznań
Zmiana zeznań nie jest traktowana jako składanie fałszywych zeznań, jeżeli jest ona formą realizowania prawa do obrony oskarżonego. Oskarżony może więc zmieniać zeznania w trakcie postępowania. Natomiast świadek, który zmienia zeznania, może narazić się na odpowiedzialność karną z tego powodu. Oczywiście, o ile zmiana zeznań nie jest konsekwencją pewnych logicznych wydarzeń, które miały miejsce w toku postępowania.
W tym kontekście ciekawi jawi się kwestia precyzowania zeznań. Świadek ma bowiem możliwość precyzowania okoliczności, które w uprzednio słabo pamiętał. Należy jednak mieć na uwadze, że sąd może poddać w wątpliwość przydatność tak zebranego materiału dowodowego, uznając świadka za osobę niewiarygodną.
Kto może zostać skazany za składanie fałszywych zeznań?
W podstawowym typie przestępstwa określonego w art. 233 KK nie ma szczegółowych regulacji dotyczących jego sprawcy. Oznacza więc to, że czyn ten może popełnić każdy. Aczkolwiek należy zwrócić uwagę na szczególny status podejrzanego i oskarżonego oraz ich prawo do obrony.
Z kolei biegły, rzeczoznawca lub tłumacz może narazić się na odpowiedzialność karną poprzez przedstawienie fałszywej opinii, ekspertyzy lub tłumaczenia. Tego typu okoliczności są szczególnie surowo karane przez prawodawcę.
Składanie fałszywych zeznań przez podejrzanego
Osoba, która ma status podejrzanego, nie ponosi odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań. W ten sposób ma ona zagwarantowane prawo do obrony.
Zwróć uwagę, że w toku postępowania podejrzany nie składa „zeznań”. Podejrzany składa „wyjaśnienia”. To niby tylko gra słów, ale to właśnie ona sprawia, że przestępstwo składania fałszywych zeznań nie dotyczy podejrzanego. Co więcej, podejrzany może zmieniać złożone wcześniej wyjaśnienia i również nie będzie to wiązało się z odpowiedzialnością karną. Warto jednak pamiętać, że podejrzany, który często zmienia wyjaśnienia może nie być wiarygodny w oczach sądu karnego.
Składanie fałszywych zeznań przez oskarżonego
Podobnie wygląda kwestia zeznań składanych przez oskarżonego. W tym przypadku zresztą również chodzi o wyjaśnienia, a nie o zeznania. Takie rozwiązanie jest także formą realizacji prawa do obrony.
Zobacz także: Stan wyższej konieczności jako obrona w procesie karnym
Składanie fałszywych zeznań przez świadka
Świadek jak najbardziej może dopuścić się popełnienia przestępstwa składania fałszywych zeznań.
Składanie fałszywych zeznań przez świadka polega na świadomym utrzymaniu przez świadka w tajemnicy okoliczności mogącej mieć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, zarówno w fazie swobodnej relacji, jak i w fazie odpowiedzi na pytania (art. 171 § 1 KPK), przy czym bez znaczenia pozostaje, że o tę okoliczność świadek nie został zapytany w toku przesłuchania (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 października 2014 r., sygn. akt IV KK 82/14). Zwróć uwagę, że tak szerokie zdefiniowanie możliwości składania fałszywych zeznań przez świadka jest bardzo niebezpieczne. Idąc tym tropem należy przyjąć, że świadek w toku przesłuchania powinien powiedzieć wszystko co wie o sprawie. W przeciwnym wypadku będzie mógł zostać oskarżony o zatajenie prawdy.
W praktyce nie jest aż tak źle.
Poza tym świadek musi zostać uprzedzony o karalności składania fałszywych zeznań. Co więcej, niekiedy strony postępowania wnoszą o złożenie przez świadka przyrzeczenia, aby nadać jego przesłuchaniu bardziej doniosły charakter i jeszcze mocniej uświadomić mu powagę sytuacji.
Rodzina podejrzanego lub oskarżonego
Członkowie rodziny podejrzanego lub oskarżonego mają ustawowe prawo do odmowy składania zeznań. Niemniej jeżeli już decydują się na ich złożenie, muszą liczyć się z koniecznością mówienia prawdy. W przeciwnym razie mogą dopuścić się przestępstwa, a co za tym idzie, zostać ukarani.
W praktyce to właśnie w ten sposób najłatwiej jest dopuścić się przestępstwa składania fałszywych zeznań. Zdarza się, że rodzina chce pomóc oskarżonemu i nagina rzeczywistość w toku przesłuchania. Niestety to prosta droga do odpowiedzialności karnej.
Sprawdźmy, jakie kary grożą za składanie fałszywych zeznań.
Sprawdź również: Tworzenie fałszywych dowodów – art. 235 KK
Kara za składanie fałszywych zeznań
Zasadniczo przestępstwo składania fałszywych zeznań jest zagrożone karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Chodzi tutaj o zeznanie nieprawdy lub zatajenie prawdy w czasie składania zeznań mających służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy. Jest to tzw. typ podstawowy przestępstwa składania fałszywych zeznań.
Jednak to przestępstwo występuje także w typie uprzywilejowanym. Mowa o art. 233 § 1a KK, w którym postanowiono, iż jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu lub jego najbliższym, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Zwróć uwagę, że w tym przypadku kodeks przewiduje łagodniejszą karę niż w typie podstawowym.
Z surowszą karą należy się liczyć w razie składania fałszywych zeznań przez biegłego, rzeczoznawcę lub tłumacza. Osoby te z racji pełnionych funkcji powinny wykonywać swoje obowiązki ze szczególną starannością, tym bardziej że nierzadko od ich pracy zależy treść orzeczenia sądu.
W takim przypadku zagrożenie karą pozbawienia wolności wynosi aż do lat 10. Jeżeli jednak biegły, rzeczoznawca lub tłumacz działa w sposób nieumyślny, narażając na istotną szkodę interes publiczny, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Warto zwrócić uwagę na jeszcze jedną rzecz. Mianowicie zgodnie z art. 233 § 5 KK sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia, jeżeli: 1) fałszywe zeznanie, opinia, ekspertyza lub tłumaczenie dotyczy okoliczności niemogących mieć wpływu na rozstrzygnięcie sprawy, 2) sprawca dobrowolnie sprostuje fałszywe zeznanie, opinię, ekspertyzę lub tłumaczenie, zanim nastąpi, chociażby nieprawomocne, rozstrzygnięcie sprawy.
Być może zastanawiasz się teraz, czy potrzebny jest wniosek o ukaranie osoby, która dopuściła się składania fałszywych zeznań.
Wniosek o ukaranie za składanie fałszywych zeznań
Przestępstwo składania fałszywych zeznań ma charakter publicznoskargowy. Oznacza to, że wystarczy, iż zawiadomisz o możliwości popełnienia takiego czynu policję lub prokuraturę. Następnie organy te podejmą odpowiednie czynności, których celem jest wyjaśnienie okoliczności danej sprawy. Nie będziesz musiał przygotowywać prywatnego aktu oskarżenia, ani dowodzić, że doszło do krzywoprzysięstwa. Jest to zadanie policji i prokuratury.
A jak można udowodnić składanie fałszywych zeznań?
Jak udowodnić składanie fałszywych zeznań?
Otóż fakt, że dana osoba dopuściła się składania fałszywych zeznań, może zostać udowodniony przede wszystkim poprzez zeznania innych osób, które brały udział w danym postępowaniu. Innym, znacznie silniejszym środkiem dowodowym, są dokumenty. Może z nich bowiem wynikać wprost, że dana osoba zeznała nieprawdę.
Czy składanie fałszywych zeznań może być popełnione nieumyślnie?
Co do zasady nie ma takiej możliwości. Otóż przestępstwo składania fałszywych zeznań może być popełnione jedynie umyślnie. Czyli może być popełnione wówczas, gdy sprawca miał wiedzę o tym, że składa fałszywe zeznania (lub zataja prawdę) i co najmniej liczył się z możliwością popełnienia przestępstwa. Dotyczy to większości osób mogących odpowiadać za fałszywe zeznania. A więc za nieumyślne składanie fałszywych zeznań nie będzie można pociągnąć do odpowiedzialności karnej świadków w sprawie czy rodziny oskarżonego.
Wyjątek dotyczy biegłych, rzeczoznawców i tłumaczy. W tym przypadku karane jest także nieumyślne przedstawianie przez nich fałszywych opinii, tłumaczeń i ekspertyz. Warto dodać, że jest to nowość w polskim prawie (nowelizacja z 2016 r.). Konieczność karania tego typu okoliczności wynikała z praktyki nadużywania nierzetelnych prywatnych ekspertyz i opinii.
A jak w praktyce wyglądają postępowania karne osób, które dopuściły się składania fałszywych zeznań? Czy często zapadają wyroki skazujące?
Wyroki za składanie fałszywych zeznań
Otóż corocznie wszczyna się coraz mniej postępowań w sprawach o składanie fałszywych zeznań. Podobnie, stwierdza się coraz mniej tego typu przestępstw. Jeszcze w 2006 roku stwierdzono ponad 8.000 takich przestępstw. Tymczasem w 2020 r. liczba stwierdzonych krzywoprzysięstw nieznacznie przekroczyła 2.000. Oznacza to, że rośnie świadomość karalności za fałszywe zeznania.
Wobec wielu osób, które dopuściły się składania fałszywych zeznań, zainicjowane zostały postępowania karne. W wielu przypadkach skutkiem było wydanie wyroków skazujących. Wysokość kary zależy od indywidualnych cech danej sprawy.
Warto jednak zwrócić uwagę na inne kwestie, które stały się przedmiotem zainteresowania orzecznictwa, a mianowicie:
- immanentną cechą czynów z art. 233, 234 i 238 KK jest świadomość sprawcy, że zafałszowuje obraz rzeczywistości. Przekonanie sprawcy o prawdziwości jego zeznań lub zawiadomień wyklucza postawienie mu zarzutu pomawiania czy celowego wprowadzania organów ścigania w błąd. I nie ma tu znaczenia przyczyna, dla której tkwił on w nieprawdziwym przekonaniu (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 2021 r., sygn. akt IV KK 586/19);
- możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności karnej na podstawie art. 233 § 1a KK dotyczyć może osoby przesłuchiwanej w charakterze świadka, która z obawy o narażenie samego siebie na odpowiedzialność karną, zeznaje nieprawdę w odniesieniu do tych okoliczności, których treść nie jest związana ze sprawstwem czynu i potencjalną własną odpowiedzialnością karną przesłuchiwanego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2021 r. sygn. akt IV KK 287/20);
- dowód w rozumieniu art. 233 § 1 KK to m.in. środek dowodowy w postaci zeznań świadka, a warunkiem odpowiedzialności za przestępstwo z art. 233 § 1 KK jest, aby zeznanie, miało służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy oraz żeby było ono złożone przed organem, który jest uprawniony do ich przyjęcia z uprzedzeniem o odpowiedzialności karnej lub odebraniem przyrzeczenia (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 października 2020 r. sygn. akt II KK 265/20);
- zgodnie z art. 233 § 6 KK, przepisy o fałszywych zeznaniach stosuje się odpowiednio do fałszywych oświadczeń złożonych w postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, jeżeli przepis ustawowy dotyczący tego postępowania wyraźnie przewiduje odebranie oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej. Upoważnienie do uprzedzenia o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia, o którym mowa w art. 233 § 6, musi wynikać z ustawy, na podstawie której prowadzone jest postępowanie. Takiego upoważnienia nie może kreować akt rangi podustawowej (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z dnia 12 czerwca 2019 r. sygn. akt I SA/Bd 156/19);
Czy Ty lub Twój bliski potrzebujesz pomocy adwokata?
Jeśli chciałbyś skorzystać z mojej pomocy, zapraszam do kontaktu. Działam na terenie takich miast jak: Poznań, Luboń, Gniezno, Śrem, Środa Wielkopolska, Grodzisk Wielkopolski, Swarzędz, Leszno, Piła, Kościan, Jarocin, Września oraz Wolsztyn. Posiadam także oddział w Świeciu, pracując w takich miejscowościach jak Grudziądz, Chełmno i Tuchola.
W trudnych sprawach działam w CAŁEJ POLSCE!
Umów się na konsultację!
Adwokat
Marlena Słupińska-Strysik
e-mail: biuro@slupinska.eu
tel. 61 646 00 40
tel. 68 419 00 45
tel. 52 511 00 65
UWAGA! W powyższy artykuł nie stanowi porady prawnej ani jej substytutu. Nie może też stanowić inspiracji do obrony w procesie karnym. Jeśli jesteś oskarżony w sprawie karnej koniecznie skontaktuj się z adwokatem!
Adwokat w Poznaniu. Specjalistka od spraw rodzinnych i spadkowych. Posiada bogatą praktykę w sprawach o rozwód, podział majątku, kontakty z dziećmi, władzę rodzicielską i opiekę nad dziećmi.
Specjalizuje się zwłaszcza w trudnych rozwodach – gdy w grę wchodzi podział majątku firmowego, walka o winę lub o dzieci. Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a także
podyplomowe studia z zakresu rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Następnie ukończyła aplikację radcowską i zdała egzamin radcowski. Wykonywała zawód radcy prawnego. Obecnie wykonuje zawód adwokata. Prowadzi praktykę adwokacką w Poznaniu,
Wolsztynie oraz w Świeciu. W trudnych sprawach o rozwód oraz o podział majątku wspólnego reprezentuje klientów w całej Polsce.
Autorka licznych publikacji z zakresu prawa rodzinnego i cywilnego.
e-mail: biuro@slupinska.eu
Nie widzę w tym art. okoliczności świadczenia nieprawdy w postępowaniu cywilnym, przez stronę wnoszącą pozew. Czy fałszywie przedstawione w pozwie okoliczności wyczerpują znamiona falszywych zeznań?