Darowizna dla wnuka to ciekawy sposób, aby ominąć ustawową kolejność dziedziczenia. W niektórych sytuacjach wnuk będzie jednak musiał podzielić się darowizną wypłacając zachowek. Czasami jednak uda mu się nie płacić nic. W artykule „Darowizna dla wnuka a zachowek” wyjaśnię, jaki wpływ na wysokość zachowku mają darowizny przekazane wnukom.
Masz problem ze sprawą o zachowek? Możesz skorzystać z moich usług. Posiadam bogate doświadczenie w sprawach spadkowych. Udzielam porad prawnych dla klientów z całej Polski, w tym także online i przez telefon. Zapraszam do zapoznania się z moją ofertą (Adwokat Prawo Spadkowe Poznań) oraz do kontaktu.
Darowizny doliczane przy obliczaniu zachowku
Zacznijmy od podstaw, a więc od ustalenia, jakie darowizny w ogóle bierze się pod uwagę. Otóż przy obliczaniu zachowku bierze się pod uwagę jedynie darowizny o znacznej wartości.
Nie możemy rozliczać spadkodawcy z każdego podarowanego przez niego prezentu. Innymi słowy do zachowku nie będą doliczane podarowane w prezencie urodzinowym bądź bożonarodzeniowym zegarki, kolczyki, czy też perfumy. Chyba, że spadkodawca był bardzo szczodrym człowiekiem i darował samochód albo gotówkę znacznej wartości.
Obliczając zachowek nie możemy brać pod uwagę również darowizn dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty (licząc wstecz od śmierci spadkodawcy) na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku.
Przykład nr 1
Jeżeli spadkodawca 11 lat przed śmiercią podarował przyjacielowi samochód, to na potrzeby zachowku należy o tej darowiźnie zapomnieć.
Przykład nr 2
Ale jeśli 11 lat przed śmiercią samochód został podarowany osobie uprawnionej do zachowku, to taka darowizna się liczy. Wówczas wartość samochodu pomniejsza wartość zachowku.
Jeżeli zatem darowizna zostanie dokonana na rzecz spadkobiercy albo osoby uprawnionej do zachowku, wówczas nie ma żadnych ograniczeń czasowych. Nieważne, czy została dokonana 20 czy 5 lat temu, będzie ona brana pod uwagę przy obliczaniu zachowku.
Przeczytaj również – Dziedziczenie po mężu a jego majątek osobisty
Darowizna na rzecz osób najbliższych a zachowek
W przypadku osób niespokrewnionych ze spadkodawcą bardzo łatwo jest ocenić, czy darowizna podlega zaliczeniu na zachowek. Wystarczy powziąć informację, w jakim czasie od śmierci darczyńcy została ona dokonana. W przypadku darowizn dokonywanych na rzecz członków rodziny trzeba wziąć jednak pod uwagę dodatkowy aspekt – czy osoba obdarowana jest spadkobiercą, albo osobą uprawnioną do zachowku.
Krąg osób uprawnionych do dochodzenia zapłaty zachowku jest ściśle określony. Prawo do zachowku przysługuje:
- zstępnym (dzieciom, wnukom, prawnukom),
- małżonkowi
- oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy.
Ważne jednak, iż wymienieni członkowie rodziny nie mogą domagać się zachowku równocześnie. O tym kto może żądać zapłaty decyduje kolejność dziedziczenia.
Przykład nr 3
Jeżeli spadkodawca miał dzieci oraz żonę to jego rodzice nie będą uprawnionymi do otrzymania zachowku. Zgodnie z ustawową kolejnością dziedziczenia w pierwszej kolejności spadkobiercami będą dzieci oraz małżonek.
Sprawdź także – Ile wynosi zachowek – przykłady
Darowizna na rzecz wnuka a zachowek
Co ważne niejednokrotnie może się okazać, iż w chwili dokonywania darowizny osoba obdarowywana nie jest potencjalnym spadkobiercą, ani uprawnionym do zachowku. Taka sytuacja może najczęściej wystąpić, gdy spadkodawca dokonuje darowizny na rzecz swojego wnuka.
Wnuk nie jest członkiem rodziny, który dziedziczy w pierwszej kolejności. Pierwszeństwo przed nim ma jego rodzic – syn albo córka spadkodawcy. Dopiero w sytuacji, gdy spadkodawca przeżyje swoje dziecko, wnuk będzie jego spadkobiercą.
Przykład nr 4
Spadkodawca miał dwie córki. Przy czym w testamencie zapisał wszystko tylko jednej z nich. Córka pominięta w testamencie zmarła, ale osierociła syna (wnuka spadkodawcy). W takiej sytuacji prawo do zachowku przechodzi na wnuka. Gdyby córka nie zmarła, to właśnie ona, a nie wnuk, byłaby uprawniona do zachowku.
Jeżeli darowizna na rzecz wnuka zostanie dokonana w chwili, gdy córka/syn spadkodawcy żyje, to na tamtą chwilę darowizna nie jest dokonywana na rzecz spadkobiercy albo uprawnionego do zachowku. Jeżeli jednak później rodzic obdarowanego wnuka, czyli dziecko spadkodawcy umiera przed spadkodawcą, wówczas dochodzi do zmiany sytuacji prawnej osoby obdarowanej. Po śmierci spadkodawcy wnuk jest jego spadkobiercą ustawowym, zatem w przypadku dochodzenia zapłaty zachowku darowizna będzie podlegać doliczeniu bez względu na czas jej dokonania.
Zobacz także: Jak długo ważny jest testament własnoręczny?
Darowizna dla wnuka a zachowek – przykłady
Zobrazujmy jeszcze tę sytuację na przykładach.
Przykład nr 5
Pani Janina ma dwie córki Krystynę i Mariolę oraz wnuka Adama, syna Krystyny. W 2010 r. pani Janina podarowała wnukowi swoje mieszkanie. Zmarła 12 lat po dokonaniu darowizny. Mieszkanie stanowiło jej jedyny majątek, co oznacza, iż córki nie otrzymały ze spadku nic. Czy mogą skierować roszczenie o zachowek do wnuka? Nie, ponieważ darowizna została dokonana przed więcej niż 10 laty od śmierci pani Janiny, a wnuk nie jest spadkobiercą ustawowym ani uprawnionym do zachowku. W pierwszej kolejności spadkobierczyniami są córki pani Janiny.
Przykład nr 6
Natomiast jeżeli córka Krystyna (czyli matka wnuka) zmarłaby 10 lat po dokonaniu darowizny, zaś pani Janina (spadkodawca) zmarłaby 2 lata później, czy wówczas córka Mariola mogłaby uwzględnić dokonaną na rzecz Adama darowiznę? Tak, ponieważ w takiej sytuacji spadkobiercami pani Janiny są córka Mariola oraz wnuk Adam, więc czas dokonania darowizny nie podlega żadnym ograniczeniom.
Jak widzisz, to nie jest aż tak skomplikowane. 😊
Odrzucenie spadku przez dziecko a darowizna dla wnuka
Niekoniecznie musi być jednak tak, iż dziecko spadkodawcy musi umrzeć przed spadkodawcą, aby wnuk był spadkobiercą albo uprawnionym do zachowku. Wystarczy, że jego rodzic, czyli dziecko spadkodawcy odrzuci spadek po swoim rodzicu. Wówczas przypadający mu udział w spadku przechodzi na jego dziecko, czyli wnuka spadkodawcy.
Przykład nr 7
Wracając do przykładu pani Janiny, która podarowała mieszkanie wnukowi Adamowi. Jeżeli po śmierci pani Janiny jej córka Krystyna (matka wnuka) odrzuciłaby spadek, wówczas spadkobiercą ustawowym zostaje Adam. Zatem córka Mariola, która ze spadku nie otrzymała nic, będzie miała prawo dochodzić zapłaty zachowku od swojego siostrzeńca, gdyż darowizna w takiej sytuacji została dokonana na rzecz spadkobiercy.
Zobacz także: Odrzucenie spadku
Powołanie wnuka w testamencie a darowizna dla wnuka
Przyszły spadkodawca może jednak rozporządzić swoim majątkiem w wybrany przez siebie sposób i zaburzyć ustawową kolejność dziedziczenia. Sposób jest prosty, wystarczy sporządzić testament.
W testamencie można powołać do spadku dowolnie wybraną przez siebie osobę. Nie ma zatem żadnych przeszkód ku temu, aby spadkodawca powołał do spadku swojego wnuka.
Spadkodawca może być jednak na tyle hojny, iż dokona na rzecz wnuka darowizny, a następnie stwierdzi, iż przekazana darowizna to za mało, i wnukowi należy się cały spadek. Jak wówczas należy potraktować darowiznę, w sytuacji gdy pozostali członkowie rodziny będą domagać się zapłaty zachowku?
Otóż, darowiznę będzie trzeba uwzględnić przy obliczaniu zachowku. Na mocy testamentu wnuk jest spadkobiercą, i nie ma znaczenia, czy w sytuacji gdyby testament nie został sporządzony, wnuk odziedziczyłby spadek z mocy ustawy.
Odrzucenie spadku przez wnuka a darowizna dla wnuka
Sytuacja prawna wnuka, jak i też dokonanej na jego rzecz darowizny może jednak ulec zmianie. Wnuk ma bowiem prawo spadku nie przyjąć. Wystarczy, że spadek odrzuci, aby doszło do małej rewolucji w kwestiach spadkowych.
Mianowicie spadkobierca, który spadek odrzuca nie jest już ani spadkobiercą, ani uprawnionym do zachowku. Oczywiście odrzucenie spadku nie wpływa na sam fakt dokonania darowizny, ale ma znaczenie w kwestii ustalenia, czy darowizna podlega zaliczeniu przy obliczaniu zachowku. Jeżeli została dokonana przed więcej niż dziesięciu laty od śmierci spadkodawcy nie można jej uwzględnić.
Przykład nr 8
Sytuację ponownie pomoże zobrazować pani Janina wraz z córkami i wnukiem. W 2010 r. pani Janina podarowała wnukowi mieszkanie. Następnie nie wiedząc, czy jeszcze przed śmiercią uda jej się zgromadzić jakiś majątek, postanowiła, że sporządzi testament, w którym cały spadek przepisze na wnuka. Pani Janina zmarła po 12 latach od dokonania darowizny, ale przez ten czas nie dorobiła się majątku, który wchodziłby do spadku. Pozostawiła za to trochę długów. De facto wnuczek został spadkobiercą testamentowym choć w spadku babcia nie zostawiła nic. Córka Mariola po śmierci pani Janiny postanowiła wystąpić z roszczeniem o zapłatę zachowku. Adam jest spadkobiercą testamentowym, zatem darowiznę mieszkania sprzed 12 lat należy uwzględnić przy obliczaniu zachowku.
Jeżeli jednak Adam w terminie 6 miesięcy od momentu, w którym dowiedział się, iż został powołany do spadku, spadek odrzuci, wówczas pozbawi swoją ciocię możliwości żądania od niego jakiejkolwiek zapłaty. Nie będzie już bowiem spadkobiercą – jedyny spadkobierca testamentowy odrzuca spadek, więc dochodzi do dziedziczenia ustawowego – spadkobiercami są córki pani Janiny. Z racji tego, że darowizna została dokonana 12 lat temu na rzecz osoby nie będącej spadkobiercą, ani uprawnionym do zachowku nie podlega zaliczeniu.
Dziękuję za przeczytanie artykułu „Darowizna dla wnuka a zachowek„. Być może zainteresują Cię także inne wpisy na moim blogu!
Potrzebujesz pomocy adwokata?
Jeśli chciałbyś skorzystać z mojej pomocy, zapraszam do kontaktu. Działam na terenie takich miast jak: Poznań, Luboń, Gniezno, Śrem, Środa Wielkopolska, Grodzisk Wielkopolski, Swarzędz, Leszno, Piła, Kościan, Jarocin, Września oraz Wolsztyn. Posiadam także oddział w Świeciu, pracując w takich miejscowościach jak Grudziądz, Chełmno i Tuchola.
W trudnych sprawach spadkowych działam w CAŁEJ POLSCE!
Udzielam także konsultacji telefonicznych oraz konsultacji online. Pamiętaj, że walka o spadek to poważna sprawa, dlatego warto skorzystać z pomocy adwokata lub radcy prawnego.
Masz pytania? Napisz! Zadzwoń!
Adwokat
Marlena Słupińska-Strysik
e-mail: biuro@slupinska.eu
tel. 61 646 00 40
tel. 68 419 00 45
tel. 52 511 00 65
Adwokat w Poznaniu. Specjalistka od spraw rodzinnych i spadkowych. Posiada bogatą praktykę w sprawach o rozwód, podział majątku, kontakty z dziećmi, władzę rodzicielską i opiekę nad dziećmi.
Specjalizuje się zwłaszcza w trudnych rozwodach – gdy w grę wchodzi podział majątku firmowego, walka o winę lub o dzieci. Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a także
podyplomowe studia z zakresu rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Następnie ukończyła aplikację radcowską i zdała egzamin radcowski. Wykonywała zawód radcy prawnego. Obecnie wykonuje zawód adwokata. Prowadzi praktykę adwokacką w Poznaniu,
Wolsztynie oraz w Świeciu. W trudnych sprawach o rozwód oraz o podział majątku wspólnego reprezentuje klientów w całej Polsce.
Autorka licznych publikacji z zakresu prawa rodzinnego i cywilnego.
e-mail: biuro@slupinska.eu
