Zakaz konkurencji między przedsiębiorcami, czyli w relacjach B2B, to bardzo szerokie pojęcie. W każdej umowie może być zupełnie inaczej sformułowany i określać inne obowiązki w zależności od charakteru współpracy. W przeciwieństwie do zakazu konkurencji pracownika względem pracodawcy, zakaz konkurencji B2B to bardzo elastyczna materia. Warto więc wiedzieć, jak skutecznie uregulować tę kwestię. Z artykułu „Zakaz konkurencji B2B” dowiesz się, jak umownie wprowadzić zakaz konkurencji w relacjach między przedsiębiorcami i zabezpieczyć się przed działaniem współpracowników na Twoją niekorzyść.
Jeśli potrzebujesz pomocy w zw. z ustanowieniem zakazu konkurencji B2B lub chciałbyś skutecznie ochronić się przed nieuczciwą konkurencją Twoich współpracowników, to jestem w stanie Ci pomóc. Udzielam konsultacji dla klientów z całej Polski, w tym także online i telefonicznie. Zapraszam do zapoznania się z ofertą mojej Kancelarii (Obsługa Prawna Firm) oraz do kontaktu.
Na czym polega zakaz konkurencji B2B
Zakaz konkurencji między przedsiębiorcami powinien wynikać z kontraktu B2B. Żadne przepisy nie precyzują zasad ustanawiania zakazu konkurencji we współpracy opartej o B2B. Planując podpisanie umowy o zakazie konkurencji, kieruj się zatem zasadą, zgodnie z którą można umówić się na wszystko, ale bez przesady.
„Bez przesady” oznacza, że zbyt daleko idące obowiązki mogą zostać uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego albo naruszające granice swobody umów, a wtedy umowa będzie nieważna. Wówczas będziesz pozbawiony realnej ochrony przed działaniem współpracowników w sposób niekorzystny dla Twoich interesów zarobkowych.
Wyjaśnijmy, co może obejmować zakres konkurencji i kogo powinien dotyczyć, a także jak ustalić jego granice, aby nie można było podważyć jego ważności.
Co może obejmować zakaz konkurencji
Jeżeli chcesz podpisać umowę z innym przedsiębiorcą, możesz nałożyć na drugą stronę zakaz konkurencji B2B – o ile będzie obejmował taką działalność, która jest rzeczywiście dla Ciebie konkurencyjna.
Zastanówmy się więc, co oznacza konkurencja.
Działalność konkurencyjna to po prostu przedsięwzięcie o zakresie przedmiotowym pokrywającym się z działalnością innego podmiotu, które obejmuje grono tych samych odbiorców.
Krótko mówiąc, handel tymi samymi produktami stanowi działalność konkurencyjną, ponieważ może prowadzić do utraty klientów na rzecz innego sprzedawcy. Jeżeli więc Twój klient może zastąpić Twój produkt bądź usługę, produktem lub usługą firmy „X”, to „X” jest Twoim konkurentem.
Częstym błędem jest zakazywanie świadczenia jakichkolwiek usług na rzecz konkurentów danego przedsiębiorcy. Nie możesz jednak zabronić firmie sprzątającej zawierania z Twoją konkurencją jakichkolwiek umów. Świadczenie takich usług na rzecz Twojej konkurencji w żaden sposób nie będzie Ci zagrażać, ponieważ firma sprzątająca z zasady nie ma dostępu do know-how danego przedsiębiorcy.
Pamiętaj, że zakaz konkurencji nie może prowadzić do zupełnego zaprzestania wykonywania zawodu przez współpracownika tylko po to, by sprostać wymogom umownym. W związku z tym zakaz konkurencji zawsze musi być ograniczony w czasie. Nie możesz też zakazać kontrahentom wykonywania działalności, którą się nie zajmujesz.
Przeczytaj także: Odwołanie członka zarządu spółki zoo
Jak określić przedmiot zakazu konkurencji
Działalność konkurencyjną możesz w umowie o współpracy B2B opisać na różne sposoby np.:
- wskazując określone kody PKD (jest to ryzykowne w przypadku, gdy konkurent nie zaktualizuje swojego kodu działalności w rejestrze),
- podając nazwy konkretnych podmiotów, z którymi zabrania się współpracy w ramach zakazu konkurencji,
- opisując dokładne czynności składające się na wykonywanie konkurencyjnych usług.
W razie wątpliwości, w jaki sposób określić zakaz konkurencji w kontrakcie B2B, zwróć się po poradę do adwokata lub radcy prawnego, którzy pomogą Ci odpowiednio opisać działalność konkurencyjną w stosunku do Twojego przedsiębiorstwa.
Kogo powinien dotyczyć zakaz konkurencji
Zakaz konkurencji może dotyczyć każdego przedsiębiorcy, z którym współpracujesz i któremu udostępniasz:
- know-how,
- ważne kontakty handlowe/biznesowe,
- bądź bazę klientów.
Niezależnie od tego, co jest podstawą Waszej współpracy – umowa agencyjna, inna umowa cywilnoprawna (np. umowa zlecenie) czy kontrakt menedżerski, w wiążącej Was umowie możecie zawrzeć stosowną klauzulę zakazu konkurencji bądź podpisać odrębne porozumienie w tym przedmiocie.
Już na etapie negocjacji o zasadach współpracy warto poruszyć ten temat z potencjalnym współpracownikiem. Weź pod uwagę, że narzucenie zakazu konkurencji bez konsultacji z drugą stroną może być podstawą do uznania, że umowa jest sprzeczna z zasadą swobody umów, a w efekcie nieważna.
Zakaz konkurencji powinien być fair dla obu stron umowy. Z jednej strony powinieneś należycie zabezpieczyć się przed naruszeniem Twoich interesów, ale z drugiej strony Twój kontrahent powinien zrozumieć istotę zakazu i jego obowiązki w tym zakresie. W przeciwnym wypadku klauzula wprowadzająca zakaz konkurencji może spotkać się ze sprzeciwem ze strony potencjalnego współpracownika.
Zobacz także: Due dilligence – co to jest i czemu służy
Granice zakazu konkurencji B2B
Treść zakazu konkurencji nie może budzić żadnych wątpliwości. Przedsiębiorca, którego dotyczy zakaz konkurencji B2B, musi dokładnie wiedzieć, czego ma się wystrzegać. Poza tym zbyt szeroko ujęty zakaz konkurencji może naruszać zasady współżycia społecznego i w razie sporu sąd uzna, że jest on nieważny.
Klauzula zakazu konkurencji powinna więc określać przynajmniej takie kwestie jak:
- czas obowiązywania zakazu,
- granice geograficzne zakazu konkurencji,
- formy prowadzenia działalności objęte zakazem.
Pamiętaj, że nie możesz zakazać współpracownikowi działania na rynkach, na których sam nie świadczysz żadnych usług. Jako przykład niech posłuży nam prowadzenie działalności tylko na terenie Polski. W takim przypadku nie możesz nałożyć na innego przedsiębiorcę zakazu świadczenia usług w innych krajach. Podobnie jeżeli działasz tylko w Europie, to zakaz konkurencji nie może dotyczyć działalności w Azji.
W klauzuli zakazu konkurencji należy także sprecyzować, jakie formy prowadzenia działalności konkurencyjnej są zabronione, np.:
- świadczenie pracy,
- wykonywanie usług w relacji B2B,
- prowadzenie działalności gospodarczej na własny rachunek,
- uczestniczenie w spółkach w charakterze wspólnika bądź pełnienie funkcji członka zarządu.
Przeczytaj także: Działalność nierejestrowana
Czy musisz podpisać klauzulę o zakazie konkurencji?
Niezależnie od zakazu konkurencji B2B wyrażonego w umowie, wszyscy przedsiębiorcy zobowiązani są konkurować ze sobą w uczciwy sposób. Dotyczy to wszystkich konkurentów na rynku – niezależnie od tego, czy dani przedsiębiorcy kiedykolwiek ze sobą współpracowali.
Istnieje ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, w której zamieszczono następujący przepis (art. 3):
czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta
W tym akcie znajdują się także przykłady czynów nieuczciwej konkurencji, a wśród nich:
- naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa,
- naśladownictwo produktów,
- nieuczciwa lub zakazana reklama.
Brak zakazu konkurencji w umowie nie oznacza jeszcze, że można konkurować w dowolny sposób. Każdy przedsiębiorca ponosi odpowiedzialność za czyny nieuczciwej konkurencji. Jeżeli więc nie podpisałeś ze współpracownikiem klauzuli o zakazie konkurencji, a Twój współpracownik działa na Twoją szkodę i wykorzystuje poufne informacje, wciąż możesz pociągnąć do odpowiedzialności. Zwróć się do adwokata lub radcy prawnego, którzy wskażą, jakie kroki powinieneś podjąć.
Czas trwania zakazu konkurencji b2b
Dla skuteczności wprowadzenia zakazu konkurencji kluczowe jest ustalenie granic czasowych jego obowiązywania. Do wyboru są trzy podstawowe opcje:
- zakaz konkurencji przed nawiązaniem współpracy,
- w trakcie współpracy,
- zakaz konkurencji B2B po ustaniu współpracy.
Zakaz konkurencji w czasie negocjacji
Przed nawiązaniem współpracy trudno jest wymagać od innego przedsiębiorcy, by nie prowadził on działalności konkurencyjnej. W trakcie negocjacji treści umowy B2B nie można skutecznie nałożyć na potencjalnego współpracownika zakazu konkurencji. Sąd uznałby to za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i w efekcie niewiążące.
Dobrą praktyką jest jednak podpisywanie umów o zachowaniu poufności (tzw. umów NDA). Wówczas wszelkie informacje otrzymane w trakcie negocjacji stanowią tajemnicą, a ich ujawnienie przez drugą stronę powinno skutkować koniecznością zapłaty kary umownej.
Zakaz konkurencji w czasie trwania współpracy
Natomiast zakaz konkurencji w czasie współpracy jest dopuszczalny i jego zasadność nie budzi wątpliwości. Warto też dodać, że w relacjach B2B zakaz konkurencji jest najczęściej nieodpłatny. Co do zasady korzyści, jakie przedsiębiorca czerpie ze współpracy, w tym umówione wynagrodzenie, rekompensują mu niedogodności wynikające z zakazu prowadzenia działalności konkurencyjnej.
Zakaz konkurencji po ustaniu umowy
Sprawa bardziej komplikuje się w przypadku zakazu konkurencji po ustaniu współpracy między przedsiębiorcami. Zakaz konkurencji obowiązujący dłużej niż umowa o współpracy B2B jest dopuszczalny, ale dużo łatwiej go zakwestionować.
Ustalając treść klauzuli o zakazie konkurencji trzeba wziąć pod uwagę przede wszystkim dwa aspekty:
- czas trwania zakazu,
- odpłatność zakazu konkurencji.
Po pierwsze, okres obowiązywania zakazu konkurencji nie może być zbyt długi. Nie może prowadzić do paraliżu działalności innego przedsiębiorcy. Nie ma gotowego rozwiązania w zakresie maksymalnej długości zakazu konkurencji. W zależności od charakteru współpracy 6 miesięcy po zakończeniu współpracy będzie w pełni uzasadnione, w innym będzie to rok lub dwa miesiące. Kryterium może być użyteczność know-how bądź informacji, które w czasie współpracy uzyskał Twój współpracownik.
Po drugie, przepisy nie nakładają obowiązku zapłaty wynagrodzenia na rzecz przedsiębiorcy w czasie trwania zakazu konkurencji (tak jak ma to miejsce w relacji pracodawca – pracownik). W relacjach B2B współpracownicy to równe sobie podmioty, więc generalnie nie istnieje prawnie narzucony obowiązek wynagradzania jednego z nich za okres, w którym jest on zobowiązany do niepodejmowania działalności konkurencyjnej. Jeżeli jednak zakaz konkurencji będzie zbyt daleko idący tj. ustanowiony na stanowczo za długi okres i to bez żadnej rekompensaty finansowej, może być uznany za sprzeczny z zasadą swobody umów.
Ustanawiając zakaz konkurencji po ustaniu umowy, trzeba więc mieć się na baczności. Zakaz, który nakłada niewspółmierne obowiązki na drugą stronę w relacji B2B może być uznany za nieważny. Nie będziesz wówczas mógł żądać rekompensaty za prowadzenia działalności konkurencyjnej przez byłego współpracownika.
Skutki złamania zakazu konkurencji
Wiesz już, jak określić przedmiot i granice zakazu konkurencji. Niezwykle istotna kwestia to skutki jego złamania. Opcji jest wiele, ponieważ umówić możecie się na wszystko, ale – jak już wspominaliśmy – w granicach rozsądku. Wśród najczęściej stosowanych sankcji za naruszenie zakazu konkurencji można wymienić:
- konieczność uiszczenia kary umownej,
- zapłata odszkodowania,
- zwolnienie z pracy.
Opiszę je poniżej.
Kara umowna
Najprostszą do wyegzekwowania sankcją za złamanie zakazu konkurencji jest konieczność zapłaty kary umownej.
Zasady nakładania kary umownej na przedsiębiorcę należy ustalić w umowie o zakazie konkurencji B2B. Trzeba dokładnie opisać, w jakich okolicznościach przedsiębiorca jest zobowiązany do uiszczenia kary umownej oraz jaka będzie jej wysokość.
Kara umowna może być określona kwotowo (np. 100.000 zł za każdy przypadek złamania zakazu konkurencji), ale jej możesz także określić sposób jej obliczenia w zależności od przyjętych w umowie czynników. Mechanizm można przyjąć dowolnie np. wysokość kary umownej może być uzależniona od spadku obrotów występującego na skutek złamania zakazu konkurencji. Pamiętaj, że zapisy dotyczące sposobu obliczania wysokości kary umownej muszą być transparentne dla drugiej strony.
Odszkodowanie za złamanie zakazu konkurencji B2B
Dobrym pytaniem jest, co w sytuacji, gdy szkody w wyniku naruszenia zakazu konkurencji są tak wysokie, że kara umowna w ustalonej wysokości ich nie pokrywa. Na taką okoliczność możesz zabezpieczyć się, zastrzegając w umowie, że będziesz miał możliwość dochodzenia od współpracownika odszkodowania przewyższającego wysokość kary umownej.
Pamiętaj, że bez takiego zastrzeżenia, będziesz mógł żądać zapłaty tylko i wyłącznie kary umownej – niezależnie od wysokości poniesionych strat. Zadbaj więc o to już na etapie projektowania umowy o zakazie konkurencji.
Zwolnienie z pracy
W przypadku relacji B2B, w których jedna ze stron jest tzw. samozatrudnionym przedsiębiorcą, sankcją za złamanie zakazu konkurencji może być rozwiązanie umowy o współpracy ze skutkiem natychmiastowym. Jest to bardzo podobne do rozwiązania umowy z pracownikiem bez wypowiedzenia, czyli samozatrudniony zostaje zwolniony z obowiązków przewidzianych w kontrakcie B2B, czyli de facto – zwolniony z pracy.
Szczególne rodzaje zakazów konkurencji
W obrocie wiele przedsiębiorców posługuje się klauzulami o zakazie konkurencji. W przypadku pewnych grup zawodowych mają one szczególne znaczenie i są pewnym standardem rynkowym. Dla przykładu wskażmy zakaz konkurencji wiążący programistów, lekarzy, menedżerów oraz pracowników działów sprzedaży.
Programiści
Bez wątpienia programiści to osoby, które czerpią bardzo wiele know-how od przedsiębiorcy, na rzecz którego świadczą usługi. Mają oni bowiem wgląd do wszelkich zasobów systemowych i serwerowych.
W relacjach B2B z programistami firmy informatyczne bardzo często stosują zakaz konkurencji, który polega przede wszystkim na zakazie nawiązywania stosunków gospodarczych z innymi wiodącymi podmiotami w branży. W przeciwnym wypadku cenna wiedza na temat funkcjonowania systemów mogłaby zostać wykorzystana u konkurencji.
Lekarze
Przez wiele lat mówiło się, że nie jest możliwe zastrzeżenie zakazu konkurencji lekarza pozostającego w stosunku pracy ani w relacjach B2B. Przyjmuje się jednak, że jest to jak najbardziej możliwe i nie pozostaje w sprzeczności z charakterem zawodu lekarza. Wobec lekarza świadczącego usługi na rzecz jednej przychodni czy szpitala, może więc zastrzec zakaz wykonywania takich czynności na rzecz innych podmiotów leczniczych.
Menadżerowie (członkowie zarządu)
Niezwykle istotny jest zakaz konkurencji menedżerów, czyli osób zarządzających spółkami w charakterze członków zarządu. Menedżerowie mają dostęp do wszelkich poufnych informacji danego przedsiębiorstwa, doskonale znają bazę jego klientów, biznesplan oraz całe zgromadzone know-how.
W związku z tym większość spółek w relacjach B2B z zarządcami decyduje się na wprowadzenie zakazu konkurencji. Obejmować on powinien zakaz prowadzenia konkurencyjnej działalności gospodarczej na swój rachunek, a także zarządzania przedsiębiorstwem o zbliżonym przedmiocie działalności. W pełni uzasadnione jest rozszerzenie zakazu konkurencji również na okres po zakończeniu pełnienia funkcji przez danego członka zarządu. W przeciwnym wypadku konkurenci mogliby nawiązać współpracę z takim menedżerem krótko po jego odejściu z danej spółki i wykorzystać posiadaną przez niego wiedzę na swoją korzyść.
Pracownicy działów sprzedaży
Z punktu widzenia przychodów przedsiębiorców i bazy odbiorców kluczowe jest zawarcie umów o zakazie konkurencji z osobami wchodzącymi w skład działów sprzedaży. Takie osoby mają bowiem bezpośrednie relacje z klientami i nierzadko próbują działać na własny rachunek bądź przejść do konkurencji ze zgromadzoną bazą klientów.
Również w tym przypadku dobrze jest objąć zakazem konkurencji cały okres współpracy oraz określony czas po jej zakończeniu. Zabezpieczy to Twoje przedsiębiorstwo przed utratą klientów na rzecz Twojego współpracownika.
Czy można obejść zakaz konkurencji B2B?
Pamiętaj, że Twoi kontrahenci będą próbować uchylić się od obowiązującego ich zakazu konkurencji. Najprostszym sposobem jest podważenie jego skuteczności i podnoszenie, że jest on nieważny.
Aby tego uniknąć, klauzula zakazu konkurencji bądź umowa zawarta w tym przedmiocie musi być bardzo precyzyjnie spisana. Miej na uwadze, że zbyt szerokie określenie zakazu bądź jego granic może zostać uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Nieważność zakazu konkurencji powoduje także nieważność zapisów dotyczących kary umownej bądź dochodzenia odszkodowania przenoszącego jej wartość. Dlatego tak istotne jest prawidłowe uregulowanie zakazu konkurencji. W razie sporu będziesz musiał wykazać zatem, że zakaz konkurencji w przyjętym brzmieniu jest kluczowy dla interesów Twojego przedsiębiorstwa. Aby być do tego przygotowanym, treść umowy skonsultuj z profesjonalnym pełnomocnikiem na etapie jej projektowania.
Adwokat lud radca prawny wskażą, jak należy sformułować zakaz konkurencji, by nie został on podważony przez Twoich współpracowników, a Twoje interesy były jak najlepiej zabezpieczone.
Potrzebujesz pomocy adwokata?
Jeśli chciałbyś skorzystać z mojej pomocy, zapraszam do kontaktu. Działam na terenie takich miast jak: Poznań, Luboń, Gniezno, Śrem, Środa Wielkopolska, Grodzisk Wielkopolski, Swarzędz, Leszno, Piła, Kościan, Jarocin, Września oraz Wolsztyn. Posiadam także oddział w Świeciu, pracując w takich miejscowościach jak Grudziądz, Chełmno i Tuchola.
W trudnych sprawach gospodarczych działam w CAŁEJ POLSCE!
Udzielam także konsultacji telefonicznych oraz konsultacji online. Pamiętaj, że zakaz konkurencji B2B to poważna sprawa, dlatego warto skorzystać z pomocy adwokata lub radcy prawnego.
Masz pytania? Napisz! Zadzwoń!
Adwokat
Marlena Słupińska-Strysik
e-mail: biuro@slupinska.eu
tel. 61 646 00 40
tel. 68 419 00 45
tel. 52 511 00 65
Adwokat w Poznaniu. Specjalistka od spraw rodzinnych i spadkowych.Posiada bogatą praktykę w sprawach o rozwód, podział majątku, kontakty z dziećmi, władzę rodzicielską i opiekę nad dziećmi.
Specjalizuje się zwłaszcza w trudnych rozwodach – gdy w grę wchodzi podział majątku firmowego, walka o winę lub o dzieci. Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a także
podyplomowe studia z zakresu rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Następnie ukończyła aplikację radcowską i zdała egzamin radcowski. Wykonywała zawód radcy prawnego. Obecnie wykonuje zawód adwokata. Prowadzi praktykę adwokacką w Poznaniu,
Wolsztynie oraz w Świeciu. W trudnych sprawach o rozwód oraz o podział majątku wspólnego reprezentuje klientów w całej Polsce.
Autorka licznych publikacji z zakresu prawa rodzinnego i cywilnego.
e-mail: biuro@slupinska.eu
A jak wygląda sprawa zakazu konkurencji B2B w sytuacji bezpośredniego kontaktu z klientem zlecającym usługę (pominięcie pośrednika), gdzie w jednorazowym zleceniu jest całkowity zakaz nawiązywania kontaktu powiedzmy na 2 czy 3 lata zarówno przez bezpośredniego wykonawcę czy podmioty powiązane (osobowo/kapitałowo). A kark umowna za załamanie zakazu jest powiedzmy na poziomie 30-50 tyś. PLN czy nawet EURO, a wartość zlecenia opiewa na kwotę 1000 PLN. Co jest częste w branży transportowej, a zlecenia są brane od kilku 'niezależnych’ pośredników a usługa wykonywana jest na rzecz tego samego zleceniodawcy.