Wnuki mogą liczyć na udział w spadku po dziadkach, jeśli ich rodzic (dziecko dziadków) zmarł przed otwarciem spadku lub został prawnie wyłączony z dziedziczenia (np. z powodu odrzucenia spadku). W takiej sytuacji, wchodzą w miejsce zmarłego rodzica i mogą dochodzić zachowku, o ile nie zostały wprost wydziedziczone. Wysokość należnej kwoty zależy od wartości całego spadku, prawdopodobnego udziału przypadającego rodzicowi oraz od tego, czy wnuki są małoletnie lub trwale niezdolne do pracy.
Kiedy wnuk może się ubiegać o zachowek? – 2 sytuacje!
Zgodnie z prawem spadkowym, wnuk może ubiegać się o zachowek, jeśli jego rodzic (dziecko spadkodawcy):
- nie żyje, a wnuk został pominięty w testamencie lub on albo jego rodzic nie otrzymał należnego mu zachowku w postaci uczynionych za życia spadkodawcy darowizn;
- został wydziedziczony – wydziedziczenie nie przechodzi bowiem na wnuka;
Kiedy wnukom należy się spadek po dziadkach?
Dziedziczenie ustawowe w linii prostej najczęściej rozstrzyga się między dziećmi zmarłego, czyli między rodzicami wnuków. Jednak Kodeks cywilny wprowadza zasadę reprezentacji, zgodnie z którą wnuki mogą wstąpić w miejsce zmarłego rodzica i dziedziczyć jego udział. Zgodnie z art. 931 § 2 KC dzieje się to z urzędu, gdy dziecko spadkodawcy nie dożyje otwarcia spadku.
Jeśli zatem rodzic wnuka (a jednocześnie dziecko zmarłego dziadka lub babci) nie żyje, to uprawnienie do udziału w spadku może przejść na wnuka. W efekcie, wnuki dziedziczą z ustawy w takiej części, jaka należałaby się ich rodzicowi.
Kiedy wnuki mają prawo do zachowku po dziadkach?
Wnuki stają się uprawnione do zachowku, gdy ich rodzic (dziecko spadkodawcy) zmarł przed otwarciem spadku, czyli przed śmiercią dziadka lub babci. W takiej sytuacji wchodzą w miejsce swojego zmarłego rodzica jako zstępni dalszego stopnia. Oznacza to, że jeśli dziadek lub babcia w testamencie:
- nie uwzględnili swojego zmarłego dziecka,
- nie zapisali nic wnukom
to wnukom przysługuje roszczenie o zachowek wobec spadkobierców powołanych do spadku.
Jeżeli jednak dziadek lub babcia nie sporządzili testamentu to zachowek przysługuje wtedy , gdy on albo jego rodzic nie otrzymał należnego mu zachowku w postaci uczynionych za życia spadkodawcy darowizn.
Wydziedziczenie dziecka, a zachowek dla wnuka
Wydziedziczenie to pozbawienie w testamencie prawa do zachowku konkretnej osoby. Wnuki z reguły zachowują uprawnienia do zachowku, jeśli nie zostały wydziedziczone wprost. Jeżeli więc dziadek wydziedziczył swoje dziecko (np. ze względu na uporczywe nie dopełnienie względem niego obowiązków rodzinnych.), to wnuk może nadal dochodzić zachowku, jeżeli spełnia ustawowe warunki – czyli wchodzi w miejsce swojego rodzica jako zstępny dalszego stopnia.
Przy wydziedziczeniu musi wystąpić jedna z przesłanek wskazanych w art. 1008 KC, np. uporczywe postępowanie wbrew woli spadkodawcy w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Jeśli zatem wnuk nie został wydziedziczony i nie występują wobec niego żadne negatywne przesłanki, zachowuje on prawo do dochodzenia zachowku – nawet jeśli jego rodzic został w testamencie wyraźnie pozbawiony tych uprawnień.
Kiedy wnuk nie może ubiegać się o zachowek?
Zgodnie z przepisami prawa, wnuk nie może ubiegać się o zachowek, jeśli:
❌ jego rodzic (dziecko spadkodawcy) żyje i nie został wydziedziczony;
❌ został on wydziedziczony w testamencie;
❌ sam odrzuci spadek.
Tym samym, prawo do zachowku nie pojawia się, gdy wnuki spadkodawcy zostały wprost wydziedziczone w testamencie (spełnione zostały przy tym warunki ustawowe) bądź gdy zachowek przysługiwałby innej grupie uprawnionych, a zstępni dalszego stopnia nie wchodzą do dziedziczenia (np. jeśli rodzic wnuków żyje i sam jest uprawniony do zachowku).
Jaka jest wysokość zachowku po dziadkach?
Zgodnie z art. 991 KC, zachowek wynosi:
- 1/2 wartości udziału spadkowego, który przypadłby osobie uprawnionej z ustawy,
- 2/3, jeżeli wnuk (czy inny zstępny) jest małoletni albo trwale niezdolny do pracy.
Podstawą jest ustalenie wartości spadku oraz tego, jaki udział dziedziczyłby rodzic wnuka, gdyby żył. Następnie oblicza się proporcję, która staje się podstawą dochodzenia zachowku.
💡Przykład – obliczanie zachowku:
Wyobraźmy sobie, że dziadek zmarł, pozostawiając w chwili śmierci spadek o wartości 300 000 zł. Gdyby jego córka (a matka wnuka) żyła, odziedziczyłaby z ustawy połowę spadku, czyli 150 000 zł (drugą połowę odziedziczałby np. syn zmarłego). Niestety, córka zmarła kilka lat wcześniej. W jej miejsce wchodzi wnuk, któremu nie przyznano żadnej części spadku w testamencie. Przysługują mu zatem roszczenia o zachowek w wysokości połowy (ew. dwóch trzecich, jeśli jest niepełnoletni albo trwale niezdolny do pracy) udziału przypadającego jego matce. Może więc ubiegać się od powołanych do spadku sumy w granicach 75 000 zł (bądź 100 000 zł), zależnie od konkretnego stanu faktycznego.
🔔🧐 Dowiedz się więcej 👉👉 Ile wynosi zachowek – przykłady
Dziedziczenie po dziadkach a podatek od spadku
Kwestie podatkowe dotyczące spadków i zachowku reguluje ustawa o podatku od spadków i darowizn. Wnuki należą do tzw. grupy zerowej (czyli najbliższej rodziny) w rozumieniu tej ustawy. Oznacza to, że jeżeli dopełnią wymogów formalnych, mogą być całkowicie zwolnione z podatku.
Warunkiem jest zazwyczaj złożenie w urzędzie skarbowym druku SD-Z2 w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia o nabyciu spadku lub od daty zawarcia umowy o dział spadku (ewentualnie uzyskania środków tytułem zachowku). Przy przekroczeniu wskazanego terminu urząd może naliczyć podatek zgodnie z obowiązującą skalą i taryfą.
⚠️ Uwaga
Jeśli wnuki nie złożą na czas właściwej deklaracji podatkowej, mogą stracić uprawnienie do pełnego zwolnienia. W razie wątpliwości co do prawidłowej procedury warto skonsultować się z profesjonalistą – np. z doradcą podatkowym lub prawnikiem zajmującym się prawem spadkowym.
Adwokat od spraw spadkowych – Kancelaria Poznań
W razie złożonych spraw spadkowych lub wątpliwości związanych z zachowkiem najlepiej zasięgnąć indywidualnej porady prawnej, aby zweryfikować:
- w jaki sposób w praktyce dochodzić swoich uprawnień,
- jakie formalności należy spełnić.
Sprawdź 👉 Ureguluj swoje sprawy spadkowe w Polsce
Podsumowanie
✔️ Wnuki mają prawo do zachowku, jeśli ich rodzic (dziecko spadkodawcy) zmarł przed otwarciem spadku. W takiej sytuacji wchodzą w jego miejsce jako zstępni dalszego stopnia i mają prawo do spadku ustawowego. Jeśli dziadek lub babcia pominęli wnuki w testamencie lub przekazali im mniej, niż wynosi należny zachowek, mogą dochodzić swoich praw.
✔️ Jeśli wnuki odrzucą spadek, to nie mają prawa do zachowku.
✔️ W kontekście prawa do zachowku, wydziedziczenie nie przechodzi na wnuki.
✔️ Termin na dochodzenie zachowku wynosi 5 lat od otwarcia spadku (śmierci dziadka lub babci) lub ogłoszenia testamentu.
✔️ Jeżeli ubiegasz się o zachowek przed sądem, zapraszam do kontaktu z moją kancelarią adwokacką w Poznaniu.
Źródło:
- https://arslege.pl/spadkobiercy-ustawowi-powolywani-w-pierwszej-kolejnosci/k9/a6887/
- https://lexlege.pl/kc/art-991/
- https://arslege.pl/przeslanki-wydziedziczenia/k9/a6966/
Adwokat w Poznaniu. Specjalistka od spraw rodzinnych i spadkowych.Posiada bogatą praktykę w sprawach o rozwód, podział majątku, kontakty z dziećmi, władzę rodzicielską i opiekę nad dziećmi.
Specjalizuje się zwłaszcza w trudnych rozwodach – gdy w grę wchodzi podział majątku firmowego, walka o winę lub o dzieci. Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a także
podyplomowe studia z zakresu rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Następnie ukończyła aplikację radcowską i zdała egzamin radcowski. Wykonywała zawód radcy prawnego. Obecnie wykonuje zawód adwokata. Prowadzi praktykę adwokacką w Poznaniu,
Wolsztynie oraz w Świeciu. W trudnych sprawach o rozwód oraz o podział majątku wspólnego reprezentuje klientów w całej Polsce.
Autorka licznych publikacji z zakresu prawa rodzinnego i cywilnego.
e-mail: biuro@slupinska.eu
Dodaj komentarz