Wyłudzenie kredytu to przestępstwo, którego może dopuścić się zarówno „profesjonalista” jak i normalny człowiek znajdujący się w trudnym położeniu. Czasami sprawca oszustwa kredytowego działa wręcz w nieświadomości skali problemów, jakie mogą wystąpić. W poniższym artykule nie tylko dowiesz się czym jest oszustwo kredytowe, co grozi za wyłudzenie kredytu i kiedy bank je zgłasza, ale także zobrazujesz sobie różne przykłady oszustw kredytowych oraz uzyskasz odpowiedź na pytanie – co zrobić w przypadku oszustwa kredytowego? Zapraszam do lektury!
Potrzebujesz pomocy adwokata? A może chcesz pomóc bliskiej Ci osobie? Zapraszam do zapoznania się z ofertą mojej Kancelarii Adwokackiej (Adwokat Sprawy Karne). W trudnych sprawach reprezentuję klientów z całej Polski. Zapraszam do kontaktu.
Wyłudzenie kredytu – uregulowanie w art. 297 KK
Czym jest wyłudzenie kredytu? To rodzaj oszustwa finansowego polegające na doprowadzeniu do uzyskania kredytu, pożyczki lub innych podobnych świadczeń, na podstawie nierzetelnych dokumentów, które w zbyt pozytywny sposób obrazują sytuację sprawcy.
Podstawą prawną wyłudzenia kredytu jest art. 297 Kodeksu karnego. Przepis ten ma następujące brzmienie:
- Kto, w celu uzyskania dla siebie lub kogo innego, od banku lub jednostki organizacyjnej prowadzącej podobną działalność gospodarczą na podstawie ustawy albo od organu lub instytucji dysponujących środkami publicznymi – kredytu, pożyczki pieniężnej, poręczenia, gwarancji, akredytywy, dotacji, subwencji, potwierdzenia przez bank zobowiązania wynikającego z poręczenia lub z gwarancji lub podobnego świadczenia pieniężnego na określony cel gospodarczy, instrumentu płatniczego lub zamówienia publicznego, przedkłada podrobiony, przerobiony, poświadczający nieprawdę albo nierzetelny dokument albo nierzetelne, pisemne oświadczenie dotyczące okoliczności o istotnym znaczeniu dla uzyskania wymienionego wsparcia finansowego, instrumentu płatniczego lub zamówienia,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
- Tej samej karze podlega, kto wbrew ciążącemu obowiązkowi, nie powiadamia właściwego podmiotu o powstaniu sytuacji mogącej mieć wpływ na wstrzymanie albo ograniczenie wysokości udzielonego wsparcia finansowego, określonego w § 1, lub zamówienia publicznego albo na możliwość dalszego korzystania z instrumentu płatniczego.
- Nie podlega karze, kto przed wszczęciem postępowania karnego dobrowolnie zapobiegł wykorzystaniu wsparcia finansowego lub instrumentu płatniczego, określonych w § 1, zrezygnował z dotacji lub zamówienia publicznego albo zaspokoił roszczenia pokrzywdzonego.
Zwróć uwagę, że wyłudzenie kredytu jest uregulowane w tak szeroki sposób, że odpowiedzialność z art. 297 KK grozi w przypadku dopuszczenia się bardzo wielu różnych czynów. Dlatego to bardzo niebezpieczny przepis!
Zobacz także: Wyłudzenie poświadczenia nieprawdy – art. 272 KK
Przykłady wyłudzenia kredytu
Jak już pisałam, odpowiedzialność z art. 297 KK może grozić w przypadku bardzo wielu zachowań. Z łatwością możesz zauważyć, że zachowanie sprawcy może polegać m.in. na:
- przedkładaniu dokumentów, które są podrobione – niepochodzące od osoby, w imieniu której zostały sporządzone;
- przedkładaniu dokumentów, które są przerobione – dokumentów autentycznych, zmienionych przez nieupoważnioną osobę;
- posługiwaniu się dokumentami, które poświadczają nieprawdę – dokumentami autentycznymi, które potwierdzają okoliczności, które nie miały miejsca, bądź zostały przeinaczone albo zatajone;
- przedkładaniu dokumentów, które są nierzetelne – dokumentów z informacjami niepełnymi, sugerującymi adresatowi stan, który mija się z rzeczywistością;
- przedkładaniu pisemnych oświadczeń, które są nierzetelne dotyczące okoliczności o istotnym znaczeniu dla uzyskania wymienionych w art. 297 KK form wsparcia finansowego, instrumentu płatniczego lub zamówienia publicznego – oświadczeń, które pomijają informacje albo sugerują treść nieprawdziwą, niemniej nie zawierają nieprawdziwych informacji.
To ważne, aby sprawca ,,działał w celu uzyskania’’ jednej z form wsparcia finansowego, który wymienia art. 297 § 1 Kodeksu karnego. Co istotne, jego cel nie jest równoznaczny z osiągnięciem korzyści majątkowej!
Uwaga! Wystarczy, że sprawca przedłoży choćby jeden dokument, o którym mowa w art. 297 Kodeksu karnego. Co więcej, nie ma znaczenia jego forma ani ważność!
Przykład:
Adam w celu uzyskania wyższej kwoty kredytu dla siebie, przedstawił podrobione zaświadczenie o dochodach z zakładu pracy, zawyżając wysokość kwoty, która zarabia.
Zwróć jednak uwagę, że w przypadku wyłudzenia kredytu nie jest koniecznym, aby sprawca uzyskał kredyt dla siebie albo kogoś innego.
Przykłady oszustw kredytowych popełnionych w toku spłaty kredytu
Przejdźmy do omówienia art. 297 § 2 KK. Czym jest oszustwo kredytowe z zaniechania? Ma ono miejsce, gdy sprawca zaniechał powiadomienia właściwego podmiotu o powstaniu sytuacji, która mogłaby mieć wpływ na to, że wysokość udzielonego wsparcia finansowego (kredytu) zostałaby wstrzymana, ograniczona albo wpłynęłaby na możliwość dalszego korzystania z niego.
Przykład sytuacji, o której należy poinformować podmiot:
U sprawcy nastąpiło pogorszenie sytuacji majątkowej (np. utrata pracy) lub zmniejszono wartość istniejących zabezpieczeń.
Przykład wyłudzenia kredytu:
Adam przedłożył oryginalne (prawdziwe) dokumenty w celu udzielenia mu przez bank kredytu, jednak zanim bank przydzielił mu kredyt jego pracodawca obniżył mu zarobki – przeniósł go na inne, gorzej płatne stanowisko. Adam nie powiadomił banku, że utracił zdolność kredytową.
Istnym utrapieniem może okazać się przepis z art. 74 oraz z art. 75 ust. 1 Prawa bankowego. Pierwszy z nich stanowi o tym, że bank ma prawo kontrolować sytuację finansową kredytobiorcy już po udzieleniu kredytu, a także kontrolować to, na co kredytobiorca przeznaczył udzielony kredyt. Natomiast art. 75 ust. 1 stanowi, iż:
„1. W przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielania kredytu albo w przypadku utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej bank może obniżyć kwotę przyznanego kredytu albo wypowiedzieć umowę kredytu, o ile ustawa z dnia 15 maja 2015 r. – prawo restrukturyzacyjne nie stanowi inaczej.”
Przykład:
Adam prowadził działalność i osiągał wysokie przychody. Bank bez problemu udzielił mu kredytu. Po kilku latach Adam przestał opłacać raty w terminie. Bank powziął wątpliwości co do kondycji finansowej Adama i wezwał go do przedłożenia aktualnych dokumentów obrazujących jego standing finansowy. Adam sfałszował dokumenty księgowe, aby wykazać, że jego sytuacja nadal jest stabilna.
Zobacz także: Zabranie prawa jazdy za prędkość
Wyłudzenie kredytu a oszustwo
Wyłudzenie kredytu z art. 297 KK i oszustwo z art. 286 KK to dwa, różne przestępstwa. Można by rzec, że wyłudzenie kredytu to bardziej wysublimowana forma oszustwa, którego można dopuścić się jedynie w okolicznościach przewidzianych w art. 297 KK.
Jeżeli mowa o oszustwie, ujętym w art. 286 § 1 Kodeksu karnego, sprawca wprowadza w błąd drugą osobę (nie musi być to instytucja taka jak bank), jednocześnie doprowadzając do niekorzystnego rozporządzenia mieniem. Aby mówić o oszustwie oszust musi osiągnąć swój cel.
Natomiast w przypadku wyłudzenia kredytu nie musi dojść do niekorzystnego rozporządzenia mieniem – tak jak w przypadku oszustwa. Polski prawodawca bardzo lubi banki, dlatego jeśli to one są ofiarą, to już sama próba „oszustwa” jest karalna, niezależnie od tego czy sprawca skutecznie wyłudzi kredyt czy nie.
Przejdźmy teraz do omówienia sytuacji, w której sprawca wyłudza kredyt, zamierzając go spłacić. Czy taka sytuacja w ogóle jest możliwa?
Wyłudzenie kredytu z zamiarem spłaty
Załóżmy, że dopuściłeś się oszustwa we wniosku kredytowym, aby mieć większe szanse na uzyskanie kredytu. Zamierzasz jednak regularnie spłacać raty. Co w takim przypadku? Otóż mimo że miałeś dobre intencje (zamiar spłaty), wyłudzenie kredytu z zamiarem spłaty stanowi przestępstwo. Jeśli bank dopatrzy się nieprawidłowości grozi Ci kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. O odpowiedzialności karnej dowiesz się więcej w dalszej części artykułu.
Przeczytaj również: Zakaz opuszczania kraju – art. 277 KPK
Wyłudzenie kredytu przez Internet
W tym przypadku mowa o sytuacji, w której sprawca wyłudza internetowo kredyt na dane innej osoby. Jest to coraz powszechniejsze ze względu na fakt, że dla niektórych firm udzielających pożyczek wystarczające jest złożenie oświadczenia o dochodach, a nie zaświadczenia o zarobkach wystawionego przez pracodawcę. Sprawca wypełnia wówczas internetowo formularz, wpisując dane, które przejął z dowodu tożsamości drugiej osoby.
Okoliczność, że doszło do wyłudzenia kredytu przez Internet nie działa na korzyść sprawcy. Nie stanowi ona także o większej anonimowości sprawcy. Oczywiście, o ile wyłudzenie kredytu przez Internet nie jest połączone z bardziej zaawansowanymi metodami technicznymi.
Zobacz także: Oszustwo komputerowe
Kiedy bank zgłasza wyłudzenie kredytu?
Istnieje kilka sytuacji, w których bank może zorientować się, że mógł paść ofiarą wyłudzenia. Należą do nich:
- spostrzeżenie nieprawidłowości na etapie weryfikowania wniosku kredytowego,
- okresowe sprawdzanie zdolności kredytowej klienta,
- sytuacja, gdy dokumentacja kredytowa zostanie poddana audytowi, w ramach standardowych procesów obowiązujących w banku,
- zaprzestanie opłacania rat kredytowych, istotne opóźnienia w płatnościach, itd.,
- spostrzeżenie nieprawidłowości na skutek powzięcia informacji o kredytobiorcy z BIK.
W takich sytuacjach bank ponownie przeanalizuje dokumenty kredytowe (w tym wniosek), w celu ustalenia prawdopodobieństwa oszustwa. Następnie, bank może zgłosić sprawcę do odpowiednich organów, które zainterweniują i zostanie wszczęte postępowanie. Sprawdźmy teraz, co grozi za wyłudzenie kredytu.
Kara za wyłudzenie kredytu
Zasadniczo występek wyłudzenia kredytu, ujęty w art. 297 § 1 i § 2 Kodeksu karnego, zagrożony jest karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Co za tym idzie – możliwe jest skorzystanie z warunkowego umorzenia postępowania. Zwróć uwagę, że jeżeli sprawca działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, albo w przypadku, gdy nie działał w takim celu, ale korzyść majątkową osiągnął możliwe jest wymierzenie grzywny obok kary pozbawienia wolności.
Co więcej, zgodnie z art. 37a Kodeksu karnego, istnieje możliwość wymierzenia grzywny lub kary ograniczenia wolności nie niższej niż 3 miesiące zamiast kary pozbawienia wolności, w przypadku kiedy wymierzona kara pozbawienia wolności nie przekraczałaby roku i zarazem sąd orzekłby środek karny, kompensacyjny albo przepadek.
Zwróć uwagę, że za występek wyłudzenia kredytu istnieje możliwość orzeczenia jednocześnie kary pozbawienia wolności w wysokości nieprzekraczającej 3 miesięcy oraz kary ograniczenia wolności do 2 lat. Możliwość taką umożliwia bowiem art. 37b Kodeksu karnego.
Co istotne, sprawca może uniknąć kary. Otóż jeśli tylko sprawca przed wszczęciem postępowania karnego, dobrowolnie zapobiegł wykorzystaniu wsparcia finansowego czy też zaspokoił roszczenia pokrzywdzonego! Mówiąc wprost, w przypadku kredytu zwrócił uzyskane z banku środki lub spłacił w całości kredyt.
Kara za usiłowanie wyłudzenia kredytu
Już samo usiłowanie wyłudzenia kredytu jest przestępstwem. Ponadto odpowiedzialność karna za usiłowanie będzie taka sama jak w przypadku rzeczywiście dokonanego wyłudzenia kredytu – kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.
Przykład usiłowania:
Adam przedłożył podrobiony dokument w celu udzielenia mu przez bank kredytu, jednak zanim bank przydzielił mu kredyt, pracownica banku zadzwoniła do wskazanego przez niego miejsca zatrudnienia. Okazało się, że przedłożone przez niego zaświadczenie o zatrudnieniu jest fałszywe.
Z łatwością możesz zauważyć, że zachowanie sprawcy zmierzało bezpośrednio do dokonania przestępstwa, miał on zamiar je popełnić, jednak ostatecznie nie wyłudził on kredytu. Sprawca będzie podlegał takiej samej odpowiedzialności karnej jakby rzeczywiście kredyt wyłudził. Innymi słowy, grozi mu kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.
Wyroki za wyłudzenie kredytu
Jeśli zostałeś oskarżony o wyłudzenie kredytu to z pewnością chciałbyś wiedzieć, jaki wyrok może zapaść w Twojej sprawie. Wyrok w sprawie może bowiem istotnie różnić się od górnej granicy zagrożenia karą przewidzianej za przestępstwo z art. 297 KK. Poniżej przedstawiam kilka wyroków, jakie faktycznie zostały wymierzone w sprawach, gdzie przynajmniej jednym z zarzucanych czynów było wyłudzenie kredytu lub podobnych świadczeń:
- W 2022 r. Sąd Rejonowy w Chełmnie wymierzył za wyłudzenie kredytu karę 10 miesięcy pozbawienia wolności w zawieszeniu na 3 lata. Dodatkowo oddał skazanego pod dozór kuratora, zobowiązał go do wykonywania pracy zarobkowej, a także zobowiązał go do naprawienia szkody.
- Rok wcześniej Sąd Rejonowy w Toruniu wymierzył za oszustwo kredytowe karę 10 miesięcy pozbawienia wolności w zawieszeniu na 3 lata i karę 10.000 zł grzywny. Ponadto zasądził zadośćuczynienie w wysokości 10.000 zł oraz obowiązek naprawienia szkody w całości.
- W 2019 r. Sąd Rejonowy w Opolu wymierzył za wyłudzenie kredytu jedynie grzywnę w symbolicznej wysokości – 1.000 zł. Warto dodać, że w tej sprawie doszło do wyłudzenia jedynie bardzo niskiej kwoty, kilku tysięcy złotych.
- Podobną karę wymierzył Sąd Rejonowy w Puławach w 2019 r. Sprawcę spotkała sankcja w postaci 1.000 zł grzywny i obowiązku naprawienia szkody. W tej sprawie także chodziło o „drobne” wyłudzenie kilku tysięcy złotych.
Warto dodać, że w takich sprawach zapadają także o wiele bardziej dolegliwe wyroki. Przykładem jest wyrok wydany w 2019 r. przez Sąd Rejonowy w Zabrzu, który za wyłudzenie kredytu ratalnego na zakup laptopa skazał sprawcę na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności (bez zawieszenia!). Trzeba jednak dodać, że sprawca działał w warunkach recydywy.
Pamiętaj, że wyrok w Twojej sprawie może odbiegać od przykładów podanych powyżej. Wiele zależy od okoliczności sprawy, Twojej uprzedniej karalności, wysokości wyłudzonej kwoty, Twojej postawy oraz od… tego, czy mądrze się bronisz.
Oszustwo kredytowe – przedawnienie
Warto podkreślić, że wyłudzenie kredytu może ulec przedawnieniu. Termin przedawnienia się przestępstwa wyłudzenia kredytu wynosi 10 lat. Co to znaczy? Po upływnie 10 lat sprawca uniknie kary za popełnione przestępstwo. Co ważne, w sytuacji, kiedy wobec sprawcy zostało już wszczęto postępowanie – okres przedawnienia ulegnie wydłużeniu o 10 lat.
Wyłudzenie kredytu – co robić?
Jeśli zorientowałeś się, że ktoś wyłudził kredyt na Twoje dane, jak najszybciej zastrzeż dokumenty (w urzędzie gminy, banku, czy też w BIK), zgłoś sprawę na policję oraz skontaktuj się z Biurem Informacji Kredytowej (BIK), które umożliwi obserwacje zobowiązań kredytowych. Udaj się także do placówki, gdzie zostało udzielone zobowiązanie pieniężne.
Podkreślenia wymaga fakt, że BIK udziela świadczenia jakim jest zastrzeżenie kredytowe. Gdy tylko je aktywujesz, BIK poinformuje instytucje kredytowe, że dana osoba nie wyraża chęci zaciągnięcia kredytu. Pamiętaj jednak, że odpowiednie zabezpieczenie dokumentów uniemożliwi oszustowi zaciągniecie na Twoje dane zobowiązania!
Aby zabezpieczyć się przed wyłudzeniem kredytu, warto skorzystać z usługi bezpieczny PESEL, czy tez alertu BIK. Innym sposobem może być zachowanie ostrożności podczas wypełnienia formularzy online albo zabezpieczenie urządzenia programami antywirusowymi. Zwróć uwagę, że sam PESEL nie wystarczy sprawcy, aby zaciągnąć kredyt. Często wymagane są informacje takie jak:
- adres zamieszkania;
- seria dowodu osobistego;
- numer dowodu osobistego;
- imiona rodziców;
- nazwisko pańskie matki.
Podsumowując, wiesz już na czym polega wyłudzenie kredytu, co za nie grozi oraz jak się przed nim bronić. Nie ulega wątpliwości, że wniosek kredytowy powinien być zawsze zgodny z prawdą. To ważne, ponieważ może on zostać uznany za próbę wyłudzenia kredytu!
Adwokat w Poznaniu. Specjalistka od spraw rodzinnych i spadkowych.Posiada bogatą praktykę w sprawach o rozwód, podział majątku, kontakty z dziećmi, władzę rodzicielską i opiekę nad dziećmi.
Specjalizuje się zwłaszcza w trudnych rozwodach – gdy w grę wchodzi podział majątku firmowego, walka o winę lub o dzieci. Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a także
podyplomowe studia z zakresu rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Następnie ukończyła aplikację radcowską i zdała egzamin radcowski. Wykonywała zawód radcy prawnego. Obecnie wykonuje zawód adwokata. Prowadzi praktykę adwokacką w Poznaniu,
Wolsztynie oraz w Świeciu. W trudnych sprawach o rozwód oraz o podział majątku wspólnego reprezentuje klientów w całej Polsce.
Autorka licznych publikacji z zakresu prawa rodzinnego i cywilnego.
e-mail: biuro@slupinska.eu
Dodaj komentarz