Ojciec, posiadający pełnię praw rodzicielskich, po śmierci matki staje się jedynym przedstawicielem ustawowym dziecka i wykonuje władzę rodzicielską w pełnym zakresie – o ile wcześniej nie został jej pozbawiony lub nie była ona ograniczona. Jeżeli natomiast żaden z rodziców nie może wykonywać władzy rodzicielskiej (np. ojciec jest nieznany, został pozbawiony praw rodzicielskich albo oboje rodzice nie żyją), wówczas sąd ustanawia dla dziecka opiekuna w osobie najbliższego krewnego lub stosuje pieczę zastępczą. Sąd kieruje się przede wszystkim dobrem dziecka.
Kto przejmuje opiekę nad dzieckiem po śmierci matki?
W zależności od poszczególnych sytuacji, opiekę nad dzieckiem po śmierci matki może wyglądać następująco:
- Ojciec posiadający pełnię praw rodzicielskich – z chwilą śmierci matki to ojciec decyduje o wszystkich sprawach dziecka, m.in. miejscu zamieszkania, leczeniu, edukacji. Uprawnienia jego wynikają z pełni władzy rodzicielskiej oraz statusu przedstawiciela ustawowego, które po śmierci jednego z rodziców przysługują drugiemu.
- Ojciec z ograniczoną lub zawieszoną władzą rodzicielską – sąd rodzinny ocenia, czy i w jakim zakresie można władzę przywrócić lub ukształtować na nowo (np. ustanowić nadzór kuratora, określić miejsce pobytu dziecka, wskazać decyzje wymagające zgody sądu). Ojciec dziecka może złożyć wniosek o przywrócenie władzy rodzicielskiej, gdy ustały przyczyny będące podstawą jej ograniczenia.
- Brak możliwości opieki przez ojca – gdy jest on nieznany, nie żyje, pozbawiony praw rodzicielskich albo niezdolny do opieki, wówczas sąd ustanawia opiekuna prawnego lub kieruje dziecko do pieczy zastępczej (z pierwszeństwem dla rodziny spokrewnionej).
Zakres władzy rodzicielskiej a prawo ojca do dziecka po śmierci matki
Sąd nie musi przyznawać ojcu władzy rodzicielskiej, o ile wcześniej nie została ona ograniczona lub zawieszona. Do sądu należy zwrócić się zwłaszcza wtedy, gdy:
- ojciec został pozbawiony władzy rodzicielskiej,
- władza rodzicielska względem dziecka została zawieszona,
- rodzina matki kwestionuje przejęcie opieki przez ojca i pojawia się spór o miejsce pobytu dziecka;
- istnieją poważne wątpliwości co do bezpieczeństwa dziecka (np. przemoc, uzależnienia ojca), które uzasadniałyby wprowadzenie nadzoru kuratora lub innego środka ochrony;
- pojawia się potrzeba szybkiego uregulowania kwestii prawnych: szkoły, paszportu, leczenia, zgody na wyjazd za granicę.
Sąd, kierując się dobrem dziecka, może wysłuchać małoletniego (stosownie do wieku), zlecić przeprowadzenie wywiadu przez kuratora czy przeprowadzić dowód z opinii specjalistów. W zależności od stanu faktycznego, przywraca władzę rodzicielską, ogranicza ją albo pozostawia bez zmian – jednocześnie regulując kwestię kontaktów i miejsce zamieszkania dziecka.
👀 Dowiedz się więcej 👉👉 Jak odzyskać prawa rodzica? Przywrócenie władzy rodzicielskiej po ograniczeniu ✅👧🔙
Co dzieje się z dzieckiem po śmierci matki?
Po śmierci matki, kiedy ojciec posiada pełnię praw rodzicielskich, dziecko najczęściej przechodzi pod jego opiekę – bez potrzeby wydawania odrębnego postanowienia.
💡Przykład:
Mama 8-latka umiera nagle. Rodzice są po rozwodzie. Ojciec mieszka w tym samym mieście, pracuje, nie był pozbawiony praw, ale widywał syna co drugi weekend. Po zdarzeniu przejmuje codzienną opiekę – co wynika z przysługujących mu w pełni praw rodzicielskich. Dla uporządkowania formalności składa wniosek o ustalenie miejsca pobytu dziecka przy ojcu i modyfikację wcześniejszych kontaktów. Sąd orzeka, że dziecko może mieszkać z ojcem. W tym przypadku, przyznawanie mu władzy rodzicielskiej nie było konieczne, ponieważ ta, przysługiwała z mocy ustawy, a postępowanie porządkowało jedynie sytuację prawną i ewentualną komunikację ze szkołą oraz lekarzem.
Natomiast, jeśli w rodzinie pojawia się spór albo są wątpliwości co do bezpieczeństwa dziecka, wówczas sprawę rozstrzyga sąd rodzinny. Do czasu podjęcia decyzji sąd może udzielić zabezpieczenia, np. tymczasowo powierzyć pieczę ojcu, krewnym albo rodzinie zastępczej spokrewnionej. Podstawą jest zasada, że dziecko powinno jak najszybciej trafić do stabilnego, bezpiecznego opiekuna, a nie pozostawać w tzw. ,,zawieszeniu’’.
Prawa konkubenta do opieki nad dzieckiem po śmierci matki
Partner matki, który nie jest biologicznym ani prawnym ojcem dziecka, nie ma formalnych praw do dziecka. W razie śmierci matki może jednak wnioskować o ustanowienie go opiekunem prawnym albo o powierzenie mu pieczy zastępczej – jeżeli ojciec nie żyje, jest nieznany, pozbawiony władzy albo nie może zająć się dzieckiem.
Sąd bada więź z dzieckiem, stabilność sytuacji życiowej i rekomendacje instytucji (np. szkoły, ośrodka pomocy społecznej). Pierwszeństwo mają krewni, niemniej najważniejsze jest dobro dziecka. Możliwa jest także adopcja dziecka, o ile nie stoi temu na przeszkodzie sytuacja prawna ojca.
🤓 Dowiedz się więcej na temat przysposobienia dziecka 👉👉 Adopcja dziecka krok po kroku 👣👧
Czy sąd może zmusić ojca do kontaktów z dzieckiem w przypadku śmierci matki dziecka?
Nie istnieje żaden mechanizm, który nakazałby ojcu widywać się z dzieckiem. Przewidziane sankcje finansowe dotyczą głównie osoby, która kontakty utrudnia lub uniemożliwia (np. nie wydaje dziecka), a nie rodzica, który z własnej woli z kontaktów nie korzysta. W takiej sytuacji zwykle modyfikuje się ustalenia, a istotne pozostają inne obowiązki, np. alimenty.
Zgodnie z art. 113 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego, kontakty to prawo i obowiązek zarówno rodziców, jak i małoletnich dzieci. Sąd może je szczegółowo uregulować, tzn. wskazać dni, godziny oraz sposób kontaktów, a w razie potrzeby wprowadzić nadzór kuratora.
Podsumowanie – Co się dzieje z dzieckiem po śmierci jednego z rodziców?
✔️ Co do zasady, opiekę nad dzieckiem po śmierci matki przejmuje ojciec posiadający pełnię praw rodzicielskich, a gdy nie może jej sprawować – sąd niezwłocznie wyznacza opiekuna lub pieczę zastępczą, kierując się wyłącznie dobrem dziecka.
✔️ Zgodnie z art. 94 KRO, jeżeli jedno z rodziców nie żyje albo nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, władza rodzicielska przysługuje drugiemu z rodziców. To samo dotyczy wypadku, gdy jedno z rodziców zostało pozbawione władzy rodzicielskiej albo, gdy jego władza rodzicielska uległa zawieszeniu.
✔️ Jeżeli po śmierci matki, ojcu nie przysługuje władza rodzicielska albo jeżeli jest on nieznany, dla dziecka ustanawia się opiekę.
✔️ Jeżeli potrzebujesz pomocy doświadczonego adwokata w związku z prawem do opieki nad dzieckiem, uregulowania kwestii prawnych dotyczących osoby i majątku dziecka w związku z śmiercią jednego z rodziców, czy też dotyczących władzy rodzicielskiej i sprawowania pieczy nad dzieckiem zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią Adwokacką w Poznaniu. Posiadamy oddziały także w Wolsztynie, Nowym Tomyślu oraz Świeciu.
Źródła:
- https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/kodeks-rodzinny-i-opiekunczy-16785962/art-94
- https://arslege.pl/kontakty-rodzicow-z-dzieckiem/k2/a545/
- https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/kodeks-rodzinny-i-opiekunczy-16785962/art-111
Adwokat w Poznaniu. Specjalistka od spraw rodzinnych i spadkowych.Posiada bogatą praktykę w sprawach o rozwód, podział majątku, kontakty z dziećmi, władzę rodzicielską i opiekę nad dziećmi.
Specjalizuje się zwłaszcza w trudnych rozwodach – gdy w grę wchodzi podział majątku firmowego, walka o winę lub o dzieci. Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a także
podyplomowe studia z zakresu rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Następnie ukończyła aplikację radcowską i zdała egzamin radcowski. Wykonywała zawód radcy prawnego. Obecnie wykonuje zawód adwokata. Prowadzi praktykę adwokacką w Poznaniu,
Wolsztynie oraz w Świeciu. W trudnych sprawach o rozwód oraz o podział majątku wspólnego reprezentuje klientów w całej Polsce.
Autorka licznych publikacji z zakresu prawa rodzinnego i cywilnego.
e-mail: biuro@slupinska.eu
