Niedopełnienie obowiązków jest jedną z form przestępstwa stypizowanego w art. 231 § 1 Kodeksu karnego (KK). Może je popełnić jedynie funkcjonariusz publiczny. Katalog osób, które sprawują tego rodzaju funkcje, został określony w art. 115 § 13 KK. W niniejszym artykule opiszę kiedy dochodzi do niedopełnienia obowiązków przez funkcjonariusza publicznego, a także jaka kara grozi za niedopełnienie obowiązków.
Zostałeś oskarżony i potrzebujesz pomocy adwokata? A może chcesz pomóc bliskiej Ci osobie? Zapraszam do zapoznania się z ofertą mojej Kancelarii Adwokackiej (Adwokat Sprawy Karne). W trudnych sprawach reprezentuję klientów z całej Polski. Zapraszam do kontaktu.
Niedopełnienie obowiązków – główne wnioski
- Niedopełnienie obowiązków służbowych jest przestępstwem, którego może dopuścić się funkcjonariusz publiczny.
- Katalog osób będących funkcjonariuszami publicznymi został ujęty w art. 115 § 13 KK.
- Niedopełnienie obowiązków służbowych może mieć formę – zaniechania nałożonego prawem obowiązku albo niewłaściwego jego wykonanie.
- W praktyce najczęściej spotyka się niedopełnienie obowiązków służbowych przez urzędnika państwowego bądź przez funkcjonariusza Policji.
- W sytuacji niedopełnienia obowiązków służbowych przez funkcjonariusza publicznego złożyć na piśmie skargę do jego przełożonego albo zawiadomić Policję lub prokuraturę.
Podstawa prawna – art. 231 Kodeksu karnego:
1. Funkcjonariusz publiczny, który, przekraczając swoje uprawnienia lub nie dopełniając obowiązków, działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 działa nieumyślnie i wyrządza istotną szkodę, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
4. Przepisu § 2 nie stosuje się, jeżeli czyn wyczerpuje znamiona czynu zabronionego określonego w art. 228.
Niedopełnienie obowiązków służbowych – na czym polega?
Niedopełnienie obowiązków służbowych jest przestępstwem, którego może dopuścić się wyłącznie określony prawem krąg osób. Są one funkcjonariuszami publicznymi. Katalog, o którym wspomniałam, ma charakter zamknięty i obejmuje:
- Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej;
- posła, senatora, radnego;
- posła do Parlamentu Europejskiego;
- sędziego, ławnika, prokuratora, funkcjonariusza finansowego organu postępowania przygotowawczego lub organu nadrzędnego nad finansowym organem postępowania przygotowawczego, notariusza, komornika, kuratora sądowego, syndyka, nadzorcę sądowego i zarządcę, osobę orzekająca w organach dyscyplinarnych działających na podstawie ustawy;
- osobę będącą pracownikiem administracji rządowej, innego organu państwowego lub samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe, a także inną osobę w zakresie, w którym uprawniona jest do wydawania decyzji administracyjnych;
- osobę będąca pracownikiem organu kontroli państwowej lub organu kontroli samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe;
- funkcjonariusza organu powołanego do ochrony bezpieczeństwa publicznego albo funkcjonariusza Służby Więziennej;
- osobę zajmującą kierownicze stanowisko w innej instytucji państwowej;
- osobę pełniącą czynną służbę wojskową, z wyjątkiem terytorialnej służby wojskowej pełnionej dyspozycyjnie;
- pracownika międzynarodowego trybunału karnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe.
Samo niedopełnienie obowiązków przez funkcjonariusza publicznego może mieć dwojaką postać. Mianowicie może ono polegać na:
- zaniechaniu podjęcia nałożonego prawem obowiązku
- albo na niewłaściwym jego wykonanie.
Źródło tychże obowiązków stanowią Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, ustawy, rozporządzenia, akty o charakterze prawa wewnętrznego (zarządzenia, uchwały, statuty, regulaminy, instrukcje urzędowania), a także polecenia służbowe i ogólne reguły postępowania z określonym dobrem prawnym.
Ok, tyle teorii. Przejdźmy teraz do zagadnień praktycznych. Zastanówmy się, jak wygląda kwestia niedopełnienia obowiązków przez urzędnika państwowego.
Przeczytaj również: Obraza uczuć religijnych – art. 196 KK
Niedopełnienie obowiązków służbowych przez urzędnika
Na urzędnikach państwowych ciąży wiele obowiązków, które wynikają z różnego rodzaju przepisów. Osoba pełniąca taką funkcję powinna więc znać swoje powinności, aby działać z pożytkiem dla dobra publicznego i prywatnego. Niestety, polski system prawny jest przeregulowany. Przepisów jest zbyt dużo i bardzo łatwo jest popełnić błąd. To „mina” czyhająca na urzędników.
Na szczęście, nie każde naruszenie przepisów przez urzędnika jest kwalifikowane jako przestępstwo niedopełnienia obowiązków. Zwrócił na to uwagę także Sąd Najwyższy, który w jednym z orzeczeń stwierdził, że samo przekroczenie uprawnień albo niedopełnienie obowiązków nie wyczerpuje jeszcze znamion przestępstwa określonego w art. 231 § 1 KK. Dla jego bytu konieczne jest ustalenie „działania na szkodę interesu publicznego lub prywatnego”.
W jeszcze innym wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, iż „występek określony w art. 231 § 1 KK należy do kategorii przestępstw z konkretnego narażenia na niebezpieczeństwo, a więc materialnych znamiennych skutkiem, którym jest wystąpienie niebezpieczeństwa powstania szkody w interesie publicznym lub prywatnym. Stwierdzenie, że funkcjonariusz publiczny naruszył art. 231 § 1 KK wymaga ustalenia istnienia związku przyczynowego między niedopełnieniem obowiązków a powstaniem zagrożenia dla chronionego prawem dobra publicznego czy prywatnego.”
Niezwykle istotną kwestią jest fakt, iż do popełnienia przestępstwa nie jest konieczne zaistnienie szkody. Wystarczy bowiem, że wystąpiła groźba realnego niebezpieczeństwa jej powstania. Wynika to z faktu, iż omawiane przestępstwo ma charakter materialny, a nie formalny. Konieczne jest również, aby urzędnik działał umyślnie (wyjątek od tej reguły opiszę w dalszej części artykułu). To bardzo ważne w kontekście ewentualnej odpowiedzialności karnej!
Przykłady niedopełnienia obowiązków przez urzędnika
Niedopełnienie obowiązków bardzo często jest popełniane przez urzędników. Oskarżenia często kierowane są pod adresem wójtów lub burmistrzów. Jak przykłady można wskazać:
- zaniechanie ściągania należności podatkowych,
- niegospodarność przy organizacji przetargu,
- niewydanie zarządzeń wymaganych przez prawo.
Niedopełnienia obowiązków mogą dopuścić się także inni urzędnicy. Jako przykłady można wskazać:
- dopuszczenie się nierzetelności w wypłatach z tytułu godzin nadliczbowych dla nauczycieli,
- preferencyjne traktowanie niektórych podmiotów w toku tworzenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego lub wydawania decyzji o warunkach zabudowy,
- tzw. „ustawianie” przetargów.
Zobacz także: Obrona konieczna a brak odpowiedzialności karnej – art. 25 KK
Przekroczenie uprawnień przez policjanta
Niedopełnienia obowiązków może dopuścić się również policjant. Może ono dotyczyć zadań funkcjonariusza Policji wynikających nie tylko z ustawy, ale i z rozkazów oraz poleceń przełożonego. Wśród naruszeń w tym zakresie można więc wskazać na przykład niedopełnienia obowiązków, jakie wynikają ze złożonego przez policjanta ślubowania. W tym kontekście niedopełnienie obowiązków może wiązać się z naruszeniem takich dóbr jak:
- ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami naruszającymi te dobra,
- ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego,
- zapewnienie spokoju w miejscach publicznych oraz
- zapewnienie spokoju w środkach publicznego transportu i komunikacji publicznej, w ruchu drogowym i na wodach przeznaczonych do powszechnego korzystania.
Częstym przykładem niedopełnienia obowiązków przez policjanta jest także zaniechanie czynności służbowej (między innymi przesłuchania) lub wykonanie jej w sposób nieprawidłowy.
Należy pamiętać, że do popełnienia przestępstwa dochodzi wyłącznie, gdy niedopełnienie obowiązków wiąże się ze szkodą dla interesu publicznego lub prywatnego. Pod pojęciem interesu należy rozumieć istniejące lub przyszłe dobro o charakterze materialnym lub osobistym, a także dobro idealne, związane z organizacją życia zbiorowego i prawidłowością jej funkcjonowania. Interes publiczny dotyczy organizacji społecznej, państwa lub samorządu bądź ogólnie pojętego życia społecznego, z kolei interes prywatny odnosi się do danej jednostki.
Warto zwrócić uwagę, iż nie jest wymagane, aby faktycznie doszło do wyrządzenia szkody. Wystarczy bowiem, aby powstało niebezpieczeństwo jej zaistnienia.
Zobacz również: Odroczenie wykonania kary
Nieumyślne niedopełnienie obowiązków
Zgodnie z art. 231 § 3 KK przestępstwo niedopełnienia obowiązków przez funkcjonariusza publicznego może zostać popełnione także w sposób nieumyślny. Warunkiem odpowiedzialności karnej za nieumyślne niedopełnienie obowiązków jest wyrządzenie istotnej szkody takim działaniem.
Nad tym, kiedy szkoda ma charakter istotny pochylił się m.in. Sąd Okręgowy w Szczecinie. W wyroku z dnia 26 listopada 2018 roku (sygn. akt IV Ka 1741/18) stwierdził, iż:
art. 231 § 3 KK przewiduje karalność za nieumyślną realizację znamion typu czynu zabronionego opisanego w § 1, którego skutkiem jest wyrządzenie istotnej szkody. Przy czym warunkiem realizacji znamion typu określonego w art. 231 § 3 KK jest obiektywnie rozumiana przewidywalność działania na szkodę interesu publicznego lub prywatnego. Istotna szkoda – stanowiąca znamię art. 231 § 3 KK – nie ogranicza się tylko do szkody materialnej i jest pojęciem szerszym, to o tym, na ile jest to szkoda istotna, w konkretnych okolicznościach, mogą również decydować – obok faktycznej szkody materialnej – dodatkowe względy, stanowiące znaczną dolegliwość dla strony pokrzywdzonej, zaś dla przypisania odpowiedzialności karnej na podstawie tego przepisu – po stwierdzeniu przekroczenia przez funkcjonariusza publicznego swoich uprawnień lub niedopełnienia ciążących na nim obowiązków – konieczne jest ustalenie, że w wyniku zachowania się funkcjonariusza mogła powstać szkoda w chronionym prawnie dobrze publicznym lub prywatnym, z nie że takowa powstała.
A czy wiesz, co zrobić w razie niedopełnienia obowiązków przez funkcjonariusza publicznego? Czy możesz złożyć na niego skargę? Za chwilę Ci to wyjaśnię.
Skarga na niedopełnienie obowiązków
Jeżeli w Twojej sprawie doszło do niedopełnienia obowiązków przez funkcjonariusza publicznego, wiedz, że nie pozostajesz bezbronny. Możesz bowiem zrobić jedną z dwóch rzeczy.
Po pierwsze, możesz złożyć skargę na danego funkcjonariusza publicznego adresowaną do osoby będącej jego przełożonym. Należy ją złożyć na piśmie, aby sprawa mogła nabrać oficjalnego biegu.
Przełożony wezwie swojego podwładnego do złożenia wyjaśnień, a następnie – jeżeli uzna on, że doszło do uchybienia – rozpozna sprawę w trybie administracyjnym, a ponadto może zawiadomić prokuraturę, gdy będzie podejrzewał, iż mogło dojść do popełnienia przestępstwa.
Po drugie, możesz samodzielnie zawiadomić Policję bądź prokuraturę o możliwości popełnienia czynu zabronionego. W takim przypadku zostaniesz przesłuchany jako świadek.
Jeżeli prokurator uzna, że uzasadnione jest sporządzenie aktu oskarżenia, sprawa trafi do sądu. To właśnie on decyduje o tym, czy w danym stanie faktycznym doszło do popełnienia przestępstwa, czy też nie. Pamiętaj, że najprawdopodobniej zostaniesz wezwany przez sąd jako świadek w celu złożenia zeznań, bądź też wystąpić w charakterze pokrzywdzonego.
Czy Ty lub Twój bliski potrzebujesz pomocy adwokata?
Jeśli chciałbyś skorzystać z mojej pomocy, zapraszam do kontaktu. Działam na terenie takich miast jak: Poznań, Luboń, Gniezno, Śrem, Środa Wielkopolska, Grodzisk Wielkopolski, Swarzędz, Leszno, Piła, Kościan, Jarocin, Września oraz Wolsztyn. Posiadam także oddział w Świeciu, pracując w takich miejscowościach jak Grudziądz, Chełmno i Tuchola.
W trudnych sprawach działam w CAŁEJ POLSCE!
Umów się na konsultację!
Adwokat
Marlena Słupińska-Strysik
e-mail: biuro@slupinska.eu
tel. 61 646 00 40
tel. 68 419 00 45
tel. 52 511 00 65
UWAGA! W powyższy artykuł nie stanowi porady prawnej ani jej substytutu. Nie może też stanowić inspiracji do obrony w procesie karnym. Jeśli jesteś oskarżony w sprawie karnej koniecznie skontaktuj się z adwokatem!
Adwokat w Poznaniu. Specjalistka od spraw rodzinnych i spadkowych.Posiada bogatą praktykę w sprawach o rozwód, podział majątku, kontakty z dziećmi, władzę rodzicielską i opiekę nad dziećmi.
Specjalizuje się zwłaszcza w trudnych rozwodach – gdy w grę wchodzi podział majątku firmowego, walka o winę lub o dzieci. Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a także
podyplomowe studia z zakresu rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Następnie ukończyła aplikację radcowską i zdała egzamin radcowski. Wykonywała zawód radcy prawnego. Obecnie wykonuje zawód adwokata. Prowadzi praktykę adwokacką w Poznaniu,
Wolsztynie oraz w Świeciu. W trudnych sprawach o rozwód oraz o podział majątku wspólnego reprezentuje klientów w całej Polsce.
Autorka licznych publikacji z zakresu prawa rodzinnego i cywilnego.
e-mail: biuro@slupinska.eu
Intersująca i bardzo przydatna wypowiedź. Ma znaczący walor edukacyjny. Zwięźle i na temat.