Kiedy żona nie dziedziczy po mężu?

Z reguły żona dziedziczy po mężu – prawo spadkowe zalicza małżonka do najbliższych spadkobierców. Jednak istnieją sytuacje, w których nawet żona może zostać wyłączona od spadku. Poniżej wyjaśniamy główne zasady dziedziczenia, przedstawiamy przypadki, w których żona nie otrzyma spadku po śmierci spadkodawcy, oraz podpowiadamy, jak można się przed tym zabezpieczyć.

Spis treści ukryj

1 Kiedy drugi małżonek nie dziedziczy spadku? – 7 przypadków!

2 Separacja faktyczna a dziedziczenie po małżonku

3 Standardowe zasady dziedziczenia ustawowego – kolejność dziedziczenia

4 Podział majątku, gdy żona nie dziedziczy

5 Jak się zabezpieczyć? – dziedzicznie po zmarłym małżonku

6 Podsumowanie – kiedy żona nie dziedziczy po mężu?

Kiedy drugi małżonek nie dziedziczy spadku? – 7 przypadków!

Istnieje szereg wyjątków, w których żona może zostać wykluczona z kręgu spadkobierców. Oto 7 sytuacji, w których żona nie dziedziczy po mężu:

Rozwód – prawomocne rozwiązanie małżeństwa przez rozwód sprawia, że była żona nie dziedziczy po mężu. Nie przysługuje jej także zachowek, chyba że sporządzony został testament wraz z takim zapisem.
Separacja formalna – separacja orzeczona prawomocnym wyrokiem sądu również wyklucza żonę z dziedziczenia.
Trwający proces o rozwód (lub separację) z wyłącznej winy żony – zgodnie z art. 940 KC, jeżeli mąż złożył pozew o rozwód albo separację z wyłącznej winy żony i zmarł w trakcie postępowania, inni spadkobiercy mogą żądać wyłączenia drugiego małżonka od dziedziczenia. Warunkiem jest udowodnienie, że gdyby nie śmierć męża, rozwód z wyłącznej winy żony byłby pewny.
Zrzeczenie się dziedziczenia – małżonkowie mogą zawrzeć przed notariuszem umowę, na mocy której żona zrzeka się dziedziczenia po mężu (w tym także zachowku). Jeśli taka umowa została zawarta, żona nie będzie należeć do kręgu spadkobierców po śmierci męża.
Pominięcie w testamencie – gdy mąż w testamencie nie powoła żony do spadku, nie zostanie ona spadkobierczynią. Jednak w takiej sytuacji, zazwyczaj przysługuje jej zachowek.
Wydziedziczenie (pozbawienie zachowku) – w testamencie mąż może żonę wydziedziczyć, jeśli wystąpiła ku temu przesłanka, o której mowa w art. 1008 Kodeksu Cywilnego (np. dopuszczenie się względem męża albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci). Skuteczne wydziedziczenie pozbawia żonę także zachowku, co oznacza, że nie otrzyma niczego z masy spadkowej.
Niegodność dziedziczenia – zgodnie z art. 928 KC, po śmierci męża sąd, na wniosek innych spadkobierców, może uznać żonę za niegodną dziedziczenia, jeśli dopuściła się szczególnie nagannych czynów wobec zmarłego np. umyślnego ciężkiego przestępstwa lub umyślnego podrobienia testamentu. Uznanie za niegodną dziedziczenia całkowicie wyklucza żonę ze spadku, traktując ją tak, jakby nie dożyła jego otwarcia.

Separacja faktyczna a dziedziczenie po małżonku

Sytuacja wygląda inaczej, gdy małżonkowie pozostają w separacji faktycznej, czyli żyją w rozłączeniu, ale nie sformalizowali tego orzeczeniem sądu. W takim przypadku, w świetle prawa, nadal pozostają małżeństwem.

Oznacza to, że w razie śmierci jednego z nich, drugi wciąż ma prawo do dziedziczenia na zasadach wynikających z dziedziczenia ustawowego, chyba że został wydziedziczony lub uznany za niegodnego dziedziczenia.

💡 Przykład dla porównania – dziedziczenie a separacja formalna:

Pani Anna i pan Jan byli małżeństwem. Nie posiadali oni zstępnych. Po 20 latach małżeństwa, pan Jan zdecydował się wystąpić do sądu z wnioskiem o orzeczenie separacji, którą orzekł organ orzekający. Choć formalnie małżeństwo trwało, na mocy separacji obie strony utraciły status ustawowych spadkobierców. Rok po orzeczeniu separacji, pan Jan niespodziewanie zmarł, nie pozostawiając testamentu. Pani Anna, mimo, że była żoną zmarłego, została wyłączona z dziedziczenia, ponieważ pozostawała z nim w separacji formalnej. W rezultacie, całość spadku przypadła rodzicom pana Jana, ponieważ brak było dzieci spadkodawcy.

🧐 Dowiedz się więcej 👉👉 Co daje separacja małżonków? – separacja małżeńska i jej skutki

Standardowe zasady dziedziczenia ustawowego – kolejność dziedziczenia

Jeżeli mąż nie pozostawił testamentu, dochodzi do dziedziczenia ustawowego. W pierwszej kolejności spadek przypada małżonkowi oraz dzieciom zmarłego – dziedziczą oni najczęściej w częściach równych, przy czym udział żony nie może być mniejszy niż 1/4. Jeśli zmarły nie miał dzieci, żona dziedziczy wspólnie z innymi krewnymi np. rodzicami.

Ostatnia wola spadkodawcy może zmienić ten porządek – spadkodawca ma bowiem prawo powołać do spadku dowolne osoby na podstawie testamentu. Jednak nawet w razie pominięcia żony w testamencie, przysługuje jej zachowek, o ile nie została skutecznie wydziedziczona.

🤓 Sprawdź 👉 Ile wynosi zachowek – przykłady

Podział majątku, gdy żona nie dziedziczy

Z chwilą otwarcia spadku, tj. w momencie śmierci męża, ustaje wspólność majątkowa, jeśli obowiązywała ona przez cały czas trwania małżeństwa. Oznacza to, że majątek wspólny dzieli się na dwie części – połowa należy do żony, a druga połowa wchodzi w skład spadku męża i podlega podziałowi według przepisów prawa spadkowego.

Jeśli żona nie dziedziczy, połowa majątku należąca do zmarłego męża przypada pozostałym spadkobiercom, takim jak dzieci, rodzice lub rodzeństwo męża (w zależności od tego, kto jest uprawniony do dziedziczenia w danej sytuacji). Żona nie ma prawa do tej części majątku, ponieważ została wyłączona ze spadku.

W przypadku, gdy żona nie dziedziczy, ale zachowuje swoją połowę majątku wspólnego, może dojść do sytuacji, w której pozostaje ona współwłaścicielką części majątku, natomiast druga część, należąca do męża, przechodzi na innych spadkobierców.

Jak się zabezpieczyć? – dziedzicznie po zmarłym małżonku

Przy rozwodzie lub separacji – mieć świadomość skutków spadkowych. Prawomocne rozwiązanie małżeństwa przed śmiercią jednego z małżonków automatycznie pozbawia drugiego małżonka praw do spadku.
Aktualizacja testamentu – mąż powinien dostosowywać treść ostatniej woli do zmian w sytuacji rodzinnej. Z kolei była żona, chcąc zabezpieczyć się finansowo, powinna pamiętać, że bez testamentu męża (lub przy orzeczonej separacji) może nie dostać nic.
Unikanie powodów do wydziedziczenia – wydziedziczenie jest skuteczne tylko przy poważnych przewinieniach żony względem męża, tj. przy spełnieniu ustawowych przesłanek. Z kolei mąż, chcąc wydziedziczyć żonę, musi m.in. poprawnie sformułować zapis w testamencie oraz wskazać podstawy wydziedziczenia.
Zachowek – żona pominięta w testamencie może dochodzić zachowku na drodze sądowej, chyba że została skutecznie wydziedziczona.
Zabezpieczenia pozasądowe – polisy na życie, rozdzielność majątkowa, darowizny za życia, czy też współwłasność kont bankowych mogą chronić interesy obu stron niezależnie od kwestii spadkowych.

👀 Dowiedz się więcej 👉 👉 Jak i kiedy można wydziedziczyć dziecko? 👧

Podsumowanie – kiedy żona nie dziedziczy po mężu?

Choć zazwyczaj żona dziedziczy po mężu, w niektórych sytuacjach może zostać całkowicie wyłączona ze spadku. Dzieje się tak w przypadku orzeczenia rozwodu lub separacji – wtedy traci status spadkobierczyni ustawowej. Może to nastąpić także na skutek wydziedziczenia przez spadkodawcę, np. z powodu uporczywego nie dopełniania względem męża obowiązków rodzinnych lub uznania jej za niegodną dziedziczenia, np. gdy dopuściła się umyślnego ciężkiego przestępstwa przeciwko mężowi.

Aby uniknąć nieprzyjemnych niespodzianek, warto zadbać o formalności:

sporządzać i aktualizować testament,
rozważyć polisy ubezpieczeniowe lub umowy majątkowe,
monitorować sytuację rodzinną.

W razie wątpliwości najlepiej zasięgnąć fachowej porady prawnej adwokata – tak, by decyzje były świadome, a majątek zabezpieczony zgodnie z wolą zainteresowanych.

Źródło:

5/5

Autor

Marlena Słupińska

Adwokat

Adwokat w Poznaniu. Specjalistka od spraw rodzinnych i spadkowych.Posiada bogatą praktykę w sprawach o rozwód, podział majątku, kontakty z dziećmi, władzę rodzicielską i opiekę nad dziećmi.
Specjalizuje się zwłaszcza w trudnych rozwodach – gdy w grę wchodzi podział majątku firmowego, walka o winę lub o dzieci. Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a także
podyplomowe studia z zakresu rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Następnie ukończyła aplikację radcowską i zdała egzamin radcowski. Wykonywała zawód radcy prawnego. Obecnie wykonuje zawód adwokata. Prowadzi praktykę adwokacką w Poznaniu,
Wolsztynie oraz w Świeciu. W trudnych sprawach o rozwód oraz o podział majątku wspólnego reprezentuje klientów w całej Polsce.
Autorka licznych publikacji z zakresu prawa rodzinnego i cywilnego.