W Kodeksie karnym ujęte zostało przestępstwo spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 156 KK). Może być ono efektem różnego rodzaju zachowań, co sprawia, że właściwie każdy może się go dopuścić. Czasami jest wynikiem działania z premedytacją, a niekiedy po prostu skutkiem nieuwagi. Czym jest ciężki uszczerbek na zdrowiu? Zaraz wszystko wyjaśnię.
Potrzebujesz pomocy adwokata? A może chcesz pomóc bliskiej Ci osobie? Zapraszam do zapoznania się z ofertą mojej Kancelarii Adwokackiej (Adwokat Sprawy Karne). W trudnych sprawach reprezentuję klientów z całej Polski. Zapraszam do kontaktu.
Ciężki uszczerbek na zdrowiu – główne wnioski
- Spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu jest przestępstwem na gruncie polskiego prawa karnego.
- Ciężkim uszczerbkiem na zdrowiu jest pozbawienie człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia bądź spowodowanie: innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej nieuleczalnej lub długotrwałej choroby, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej albo znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie, trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała.
- W wielu sprawach dotyczących spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu zapadły wyroki skazujące, w których wymierzono sprawcom dolegliwe kary. Istnieje bogata linia orzecznicza w tego typu sprawach.
- Przestępstwem podobnym do spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu jest udział w pobiciu oraz udział w bójce.
- Spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu można dopuścić się zarówno z zamiarem umyślnym, jak i nieumyślnym.
Czym jest ciężki uszczerbek na zdrowiu z art. 156 KK?
Zacznijmy od podstaw, czyli od wyjaśnienie czym jest ciężki uszczerbek na zdrowiu.
Zgodnie z art. 156 KK:
Za ciężki uszczerbek na zdrowiu uznaje się pozbawienie człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia bądź spowodowanie: innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej nieuleczalnej lub długotrwałej choroby, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej albo znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie, trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała.
Powyższy przepis służy ochronie dobra, jakim jest zdrowie człowieka. Ustawodawca wychodzi z logicznego założenia, że zamach na czyjeś zdrowie powinien się spotkać z odpowiednio dolegliwą karą.
W obecnym stanie prawnym kary i tak nie są specjalnie dolegliwe. W odległych czasach zwykle były one o wiele bardziej brutalne. Dość przytoczyć choćby główną maksymę Kodeksu Hammurabiego: „oko za oko, ząb za ząb”. Podobne rozwiązania funkcjonowały także w antycznym Rzymie (tzw. prawo talionu). Obecnie prawo karne jest o wiele bardziej humanitarne.
Generalnie prawo karne wyróżnia 3 rodzaje uszczerbków na zdrowiu:
- ciężki (art. 156 § 1 KK)
- średni (art. 157 § 1 KK)
- lekki (art. 157 § 2 KK).
Szczególnie surowo prawo traktuje ciężki uszczerbek na zdrowiu, którego skutkiem jest śmierć ofiary. Wówczas sprawcy grozi kara z art. 156 § 3 KK, a więc kara więzienia od 5 do 25 lat lub nawet kara dożywocia.
Przeczytaj również: Co grozi za fałszywe oskarżenie – art. 234 KK
Przykłady ciężkich uszczerbków na zdrowiu
A jak to wygląda w praktyce? Oto kilka przykładów ciężkiego uszczerbku na zdrowiu z polskiego orzecznictwa:
- uszkodzenie nerwów wzrokowych na skutek stłuczenia mózgu,
- kontuzję kości podstaw czaszki,
- uszkodzenie ośrodków mowy w mózgu,
- utrata macicy w przypadku kobiet oraz uszkodzenie jąder w przypadku mężczyzn.
Jeżeli zaś chodzi o ciężkie kalectwo, jako przykłady można wskazać:
- utratę dłoni lub stopy,
- zesztywnienie stawu istotnego z punktu widzenia sprawnego funkcjonowania organizmu,
- organiczne uszkodzenie układu nerwowego powodujące zmniejszenie ogólnej sprawności,
- utratę jednego oka,
- czy też utratę płuca.
Natomiast przykładem ciężkiej i nieuleczalnej choroby może być:
- uszkodzenie nerek, którego następstwem jest konieczność dializowania,
- zakażenie chorobą weneryczną,
- zarażenie wirusem HIV.
Jako chorobę, która realnie zagraża życiu człowieka, uznaje się powszechnie między innymi:
- odmę prężną powstałą na skutek obrażeń klatki piersiowej,
- obrzęk mózgu będący efektem obrażeń czaszki,
- zapalenie otrzewnej powstałe w wyniku urazu brzucha.
Oczywiście powyższe kontuzje i schorzenia to jedynie przykłady. W praktyce lista dolegliwości, które mogą zostać zakwalifikowane z art. 156 Kodeksu karnego jest o wiele szersza.
Zobacz także: Co grozi za groźby karalne – art. 190 KK
Wyroki za ciężki uszczerbek na zdrowiu
To jak bardzo dolegliwe mogą okazać się wyroki za spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, zależy od okoliczności danej sprawy. Nie chodzi tylko o to, jak ciężkie obrażenie zostało spowodowane. Ważne są także inne okoliczności – jak np. zachowanie sprawcy, jego motywacja, postać zamiaru itp.
Na korzystniejsze potraktowanie może liczyć sprawca, który działał nieumyślnie, a przy tym starał się pomóc ofierze i zapobiegał dalszym, negatywnym skutkom zdarzenia. Przykładem jest spowodowanie wypadku i udzielenie pierwszej pomocy oraz wezwanie karetki.
Z kolei z surowszą karą spodka się sprawca, który używał przemocy, działał z premedytacją lub z niskich pobudek, a przy tym nie zrobił nic, aby pomóc poszkodowanemu. Przykładem jest pobicie ofiary na dyskotece i ugodzenie jej nożem.
Poniżej prezentuję kilka przykładów, aby pokazać Ci, jaka kara grozi za spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.
Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu – 10 lat więzienia
W orzeczeniu Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 20 stycznia 2022 roku (sygn. akt II AKa 392/21) rozstrzygnięto sprawę, w której oskarżony spowodował ciężki uszczerbek na zdrowiu pokrzywdzonego w poprzez zadanie mu uderzenia i kopnięcia w okolice całego ciała. Działanie to spowodowało u niego sińce i otarcia naskórka głowy, klatki piersiowej i kończyn, podbiegnięcia krwawe powłok twarzy, głowy, klatki piersiowej, brzucha i kończyn, wieloodłamowe złamanie kości nosa, obustronne złamania żeber, rozerwanie z częściowym zmiażdżeniem miąższu wątroby oraz niewielkie rozerwanie śledziony z krwawieniem do jamy otrzewnej i jam opłucnowych, odmę opłucnową prawostronną i złamanie kości gnykowej.
W tej sprawie do uszkodzenia ciała doszło na skutek przemocy. Obrażenia te były więc naprawdę poważne i wywołały u pokrzywdzonego chorobę realnie zagrażającą jego życiu. Co więcej, następstwem była śmierć pokrzywdzonego. Oskarżony został skazany przez Sąd Okręgowy w Opolu na karę 10 lat pozbawienia wolności, a Sąd Apelacyjny we Wrocławiu podtrzymał tę karę.
Sprawdź także: Co grozi za kradzież z włamaniem – art. 279 KK
Wyrok Sądu Najwyższego
W sprawie rozpoznawanej pod sygnaturą IV KK 55/20 przez Sąd Najwyższy także analizował odwołanie złożone przez obrońcę oskarżonego z art. 156 KK.
Oskarżony został uznany za winnego przez sąd I instancji tego, że działając z zamiarem bezpośrednim pobicia, uderzył pięścią w twarz pokrzywdzonego, co doprowadziło do jego upadku na twarde podłoże. W ten sposób pokrzywdzony doznał ciężkiego uszczerbku na zdrowiu w postaci złamania kości skroniowej prawej i piramidy kości skroniowej prawej oraz łuski kości potylicznej po stronie prawej, licznych ognisk stłuczenia płata skroniowego prawego oraz licznych ognisk stłuczenia płata czołowego lewego mózgu, rozległego obrzęku pourazowego mózgu i krwiaka przymózgowego po stronie prawej. Obrażenia te spowodowały u niego chorobę realnie zagrażającą życiu.
Sąd I instancji uznał go za winnego przestępstwa z art. 156 § 1 pkt 2 KK i wymierzył mu karę 4 lat pozbawienia wolności, a ponadto orzekł na rzecz pokrzywdzonego nawiązkę w kwocie 50 000 złotych. Sąd Okręgowy w P. zmodyfikował ten wyrok i skazał oskarżonego na karę 4 lat pozbawienia wolności (bez nawiązki).
Sąd Najwyższy uchylił ten wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozważenia. Niemniej opierał się głównie na wątpliwościach związanych z określeniem zamiaru działania sprawcy.
Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie – 8 lat więzienia
Z kolei w sprawie o sygnaturze V K 194/18 Sąd Okręgowy w Warszawie w dniu 28 lutego 2018 roku wydał wyrok skazujący oskarżonego na 8 lat pozbawienia wolności.
W akcie oskarżenia zarzucono mu, że będąc pod wpływem alkoholu, umyślnie zadał pokrzywdzonemu dwa ciosy w nogę rozkładanym nożem, czym spowodował dwie rany cięte podudzia prawego z uszkodzeniem w dnie jednej z ran żyły odpiszczelowej, skutkujące krwotokiem zewnętrznym, stanowiące ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci choroby realnie zagrażającej życiu. W ten sposób spowodował on nieumyślnie skutek w postaci śmierci pokrzywdzonego na miejscu zdarzenia. Sąd Apelacyjny w Warszawie w dniu 22 października 2019 roku wydał wyrok, na mocy którego podtrzymał rozstrzygnięcie sądu I instancji (sygn. akt II AKa 174/19).
Jak widzimy, w tej sprawie także skumulowało się szereg okoliczności niekorzystnych dla sprawcy: zamiar (z premedytacją), wpływ alkoholu i śmierć ofiary.
Wyrok Sądu Okręgowego w Legnicy
Sąd Okręgowy w Legnicy wyrokiem z dnia 13 marca 2019 roku (sygn. akt III K 148/18) uznał oskarżonego za winnego popełnienia przestępstwa polegającego na tym, że działając z zamiarem bezpośrednim, dokonał ciężkiego uszkodzenia ciała pokrzywdzonego w ten sposób, że przy użyciu noża zadał mu co najmniej cztery ciosy w obrębie klatki piersiowej, powodując trzy rany kłute – pierwszą penetrującą zlokalizowaną przymostkowo, w przestrzeni międzyżebrowej pomiędzy III i IV żebrem po stronie prawej, drugą na pograniczu nadbrzusza, trzecią powierzchniową zlokalizowaną po stronie V przestrzeni między żebrowej w linie pachowej przedniej po stronie lewej, a także jedna powierzchniową ranę ciętą zlokalizowaną z linii środkowo-obojczykowej.
Urazy te doprowadziły do uszkodzenia tętnicy piersiowej wewnętrznej prawej, jednej z tętnic między żebrowych prawych oraz płuca prawego, czego skutkiem był masywny krwiak i odma prawej jamy opłucnej oraz ostra niewydolność układu krążenia i oddychania, co stanowiło chorobę realnie zagrażającą życiu pokrzywdzonego. W związku z tym sąd wymierzył oskarżonemu karę 5 lat pozbawienia wolności. Sąd Apelacyjny we Wrocławiu zmienił natomiast to rozstrzygnięcie na niekorzyść oskarżonego i w wyroku z dnia 26 czerwca 2019 roku (sygn. akt II AKa 173/19, LEX nr 2722117) podniósł wymiar kary do 6 lat pozbawienia wolności.
Wyrok Sądu Okręgowego w Białymstoku
Z kolei Sąd Okręgowy w Białymstoku w 2018 roku (sygn. akt III K 88/18) uznał za winnego oskarżonego, któremu zarzucono, że w rejonie klubu, przewidując możliwość spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu i godząc się na to, uderzył pokrzywdzonego pięścią w twarz, następnie szarpiąc się z nim, spowodował jego upadek na twarde, brukowane podłoże, po czym leżącego na tym podłożu uderzał kilkukrotnie pięściami w okolice twarzy oraz kopał w okolice klatki piersiowej i tułowia.
W ten sposób powstały obrażenia ciała w postaci między innymi powierzchownych otarć na kolanach, podudziach oraz łokciach, podbiegnięć krwawych powłok miękkich głowy po stronie lewej, podbiegnięcia krwawego lewego mięśnia skroniowego, krwiaka okularowego oka prawego, szczeliny złamania żebra IX w linii łopatkowej po stronie lewej oraz skośnego i wieloodłamowego złamania z niewielkim przemieszczeniem osi trzonu prawej kości łokciowej, rozległego krwiaka podtwardówkowego w prawej okolicy czołowo-skroniowo-ciemieniowej.
Skutkowały one doznaniem przez pokrzywdzonego ciężkiego urazu ośrodkowego układu nerwowego i jego powikłań. W ich następstwie pokrzywdzony zmarł w szpitalu.
Oskarżonemu została wymierzona kara pozbawienia wolności w wymiarze 6 lat i 6 miesięcy. Wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 31 stycznia 2019 roku (sygn. akt II AKa 215/18, LEX nr 2669468) orzeczenie to zostało zmienione w ten sposób, że wymiar kary został zmniejszony do 5 lat.
Zastanówmy się teraz nad kwestią pobicia. Nierzadko bowiem jego skutkiem jest spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.
Jaka kara za pobicie powyżej 7 dni?
Pobicie, którego skutkiem jest rozstrój zdrowia trwający dłużej niż 7 dni, jest zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 3. O wymiarze kary decyduje zawsze sąd, biorąc pod uwagę całokształt okoliczności w danej sprawie.
Warto jednak zwrócić uwagę na samo pojęcie pobicia. Otóż w rozumieniu prawa karnego pobiciem jest napaść fizyczna co najmniej dwóch osób na jedną osobę. Istotnym elementem jest tutaj przewaga liczebna po stronie atakującej. Z kolei atakowany nie dąży do konfrontacji, a stara się bronić przed atakiem. Pobicie ma charakter dynamiczny, co oznacza, że może ono przekształcić się w bójkę. Ta jest natomiast sytuacją, w której bierze udział co najmniej trzy osoby. Zaś każda z nich zarówno atakuje, jak i broni się.
Należy również dodać, że sprawcą przestępstwa, jakim jest pobicie, jest nie tylko czynny uczestnik tego zdarzenia. Może nim być także ten, kto stojąc z boku, prowokował napastników do walki.
Orzecznictwo w tym zakresie jest bardzo bogate. Warto wspomnieć na przykład o wyroku Sądu Najwyższego z 2021 roku (sygn. akt IV KK 40/20), w którym stwierdzono, iż do przypisania sprawcy tego przestępstwa wymagane jest ustalenie (…) nie tylko udziału oskarżonego w bójce lub pobiciu, lecz także tej okoliczności, że pobicie (bójka) miało niebezpieczny charakter, który powodował stan realnego, bezpośredniego zagrożenia wystąpieniem skutków wymienionych w tym przepisie.
A co, jeżeli do spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu dojdzie w sposób nieumyślny? Za chwilę odpowiem na to pytanie.
Nieumyślne spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu
Przestępstwo polegające na spowodowaniu ciężkiego uszczerbku na zdrowiu można popełnić zarówno w sposób umyślny, jak i nieumyślny. Ten drugi został uregulowany w art. 156 § 2 KK i jest on uznawany za typ uprzywilejowany. Jest tak dlatego, że za spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu bez premedytacji grozi niższy wymiar kary, jak ma to miejsce w przypadku zamiaru umyślnego. Jest ono bowiem zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 3.
W świetle powyższego należy zwrócić uwagę, iż sprawca, który popełnia przestępstwo spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu w sposób umyślny, musi mieć przynajmniej świadomość możliwości, że swoim zachowaniem spowoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu pokrzywdzonego, i do osiągnięcia takiego skutku dążyć lub się nań godzić. Jeżeli ten element nie występuje, wówczas sprawca dopuszcza się przestępstwa z zamiarem nieumyślnym.
Czy Ty lub Twój bliski potrzebujesz pomocy adwokata?
Jeśli chciałbyś skorzystać z mojej pomocy, zapraszam do kontaktu. Działam na terenie takich miast jak: Poznań, Luboń, Gniezno, Śrem, Środa Wielkopolska, Grodzisk Wielkopolski, Swarzędz, Leszno, Piła, Kościan, Jarocin, Września oraz Wolsztyn. Posiadam także oddział w Świeciu, pracując w takich miejscowościach jak Grudziądz, Chełmno i Tuchola.
W trudnych sprawach działam w CAŁEJ POLSCE!
Umów się na konsultację!
Adwokat
Marlena Słupińska-Strysik
e-mail: biuro@slupinska.eu
tel. 61 646 00 40
tel. 68 419 00 45
tel. 52 511 00 65
UWAGA! W powyższy artykuł nie stanowi porady prawnej ani jej substytutu. Nie może też stanowić inspiracji do obrony w procesie karnym. Jeśli jesteś oskarżony w sprawie karnej koniecznie skontaktuj się z adwokatem!
Adwokat w Poznaniu. Specjalistka od spraw rodzinnych i spadkowych. Posiada bogatą praktykę w sprawach o rozwód, podział majątku, kontakty z dziećmi, władzę rodzicielską i opiekę nad dziećmi.
Specjalizuje się zwłaszcza w trudnych rozwodach – gdy w grę wchodzi podział majątku firmowego, walka o winę lub o dzieci. Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a także
podyplomowe studia z zakresu rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Następnie ukończyła aplikację radcowską i zdała egzamin radcowski. Wykonywała zawód radcy prawnego. Obecnie wykonuje zawód adwokata. Prowadzi praktykę adwokacką w Poznaniu,
Wolsztynie oraz w Świeciu. W trudnych sprawach o rozwód oraz o podział majątku wspólnego reprezentuje klientów w całej Polsce.
Autorka licznych publikacji z zakresu prawa rodzinnego i cywilnego.
e-mail: biuro@slupinska.eu
Dodaj komentarz