Każdy, kto posiada wiarygodną informację o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, ma prawo, a niekiedy nawet obowiązek, zawiadomić o tym organy ścigania. Może to zrobić, zarówno gdy został pokrzywdzony przestępstwem, a także gdy był świadkiem przestępstwa. Fakt ten należy zgłosić na komisariacie Policji albo w prokuraturze. Zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa w przeważającej liczbie spraw inicjuje postępowanie przygotowawcze. Dzisiaj opiszę jak podejść do tego tematu.
Jeśli planujesz złożyć zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa, to jestem w stanie Ci pomóc. Prowadzę także konsultację dla klientów z całej Polski, w tym także online i telefonicznie. Zapraszam do zapoznania się z ofertą Kancelarii (Adwokat Prawo Karne Poznań) oraz do kontaktu.
Społeczny i prawny obowiązek złożenia zawiadomienia o przestępstwie
Zawiadomienie o przestępstwie może złożyć osoba fizyczna oraz instytucja państwowa, samorządowa lub społeczna. Prawo zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa ma każdy, kto powziął o nim wiarygodną wiadomość. Jednakże w pewnych sytuacjach prawo to przeradza się w obowiązek, mający charakter społeczny lub prawny.
Społeczny obowiązek zawiadomienia o przestępstwie ma każdy, kto dowiedział się o popełnienia przestępstwa ściganego z urzędu. Należy jednak pamiętać, że niewywiązanie się z tego społecznego obowiązku nie jest zagrożone żadną sankcją karną.
Natomiast obowiązek społeczny przeradza się w prawny, jeżeli przepis nakazuje złożenie zawiadomienia a jego niezrealizowanie opatruje sankcją karną. Z taką sytuacją mamy do czynienia w polskim prawie karnym bowiem w art. 240 § 1 KK wprowadzono prawny obowiązek o charakterze powszechnym. Oznacza to, że nałożono w nim obowiązek niezwłocznego zawiadomienia organu powołanego do ścigania przestępstw na każdego, kto ma wiarygodną wiadomość o karalnym przygotowaniu albo usiłowaniu lub dokonaniu określonych czynów zabronionych.
Przeczytaj także: Znęcanie się nad zwierzętami to przestępstwo
Prawny obowiązek dotyczy zawiadomienia o następujących przestępstwach
- Ludobójstwa (art. 118 KK),
- zbrodni przeciwko ludzkości (art. 118a KK),
- stosowania środków masowej zagłady (art. 120 KK),
- wytwarzania, gromadzenia lub obrotu zakazanymi środkami (art. 121 KK),
- stosowania niedopuszczalnych sposobów lub środków walki (art. 122 KK),
- zamachu na życie lub zdrowie jeńców wojennych lub ludności cywilnej (art. 123 KK),
- innego przestępnego naruszenia prawa międzynarodowego (art. 124 KK),
- próby pozbawienia niepodległości, oderwania części obszaru lub zmiany przemocą konstytucyjnego ustroju RP (art. 127 KK),
- zmierzania do usunięcia przemocą konstytucyjnego organu RP (art. 128 KK),
- udziału w obcym wywiadzie (art. 130 KK),
- zamachu na Prezydenta RP (art. 134 KK),
- gwałtownego zamachu na jednostkę Sił Zbrojnych RP (art. 140 KK),
a ponadto:
- zabójstwa (art. 148 KK),
- ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 156 KK),
- sprowadzenia katastrofy (art. 163 KK),
- przejęcia kontroli nad statkiem wodnym lub powietrznym (art. 166 KK),
- bezprawnego pozbawienia wolności (art. 189 KK),
- zgwałcenia wspólnie z inną osobą, wobec małoletniego poniżej 15 lat, wobec wstępnego, zstępnego, przysposobionego, przysposabiającego, brata lub siostry, a także zgwałcenia ze szczególnym okrucieństwem (art. 197 § 3 i 4 KK),
- wykorzystania bezradności, upośledzenia (art. 198 KK),
- Obcowania płciowego z małoletnim (art. 200 KK),
- brania zakładnika (252 KK),
- a także przestępstwa o charakterze terrorystycznym.
Jak widać, obowiązkowe i karalne zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa dotyczy głównie, absolutnie najcięższych gatunkowo czynów.
Zobacz również: Znieważenie z powodów narodowościowych – art. 257 KK
Ochrona danych zawiadamiającego
Warto pamiętać, że zgodnie z aktualnymi przepisami dane osób zawiadamiających – pokrzywdzonych, czy też świadków przestępstwa uczestniczących w czynnościach zamieszcza się w załączniku do protokołu przesłuchania. Dane osobowe zgłaszającego nie znajdują się więc w samym protokole. Przechowuje się je w odrębnym załączniku adresowym do akt sprawy. Dane te pozostają do wiadomości organu prowadzącego postępowanie i mogą być udostępniane wyłącznie organom państwowym oraz organom samorządu terytorialnego, po uprzednim złożeniu przez nich stosownego wniosku.
Jakie dane zgłaszającego mogą być w ten sposób przechowywane? Otóż chodzi o dane dotyczące miejsca zamieszkania i miejsca pracy, numer telefonu, telefaksu oraz adres poczty elektronicznej,
Zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa – w jakiej formie?
Przepisy nie przewidują szczególnej formy, w jakiej ma zostać złożone zawiadomienie o przestępstwie. Co oznacza, że może to nastąpić zarówno na piśmie, jak i ustnie do protokołu przesłuchania.
Sprawdź także: Znieważenie zwłok lub ograbienie grobu – przestępstwo z art. 262 KK
Zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa – gdzie złożyć?
Zawiadomienie może zostać złożone na Policji albo w prokuraturze. Każdą z tych możliwości opiszę poniżej.
Zawiadomienie do prokuratury
Prokurator zobowiązany jest przyjąć do protokołu zgłoszone ustnie w prokuraturze zawiadomienie w każdym przypadku, gdy dana osoba wyrazi taką wolę. Natomiast zawiadomienie w formie pisemnej można złożyć osobiście na Biurze Podawczym, a także wysłać listem – najlepiej przesyłką poleconą ze zwrotnym potwierdzeniem odbioru.
Zgłoszenie przestępstwa na Policji
Pamiętaj, że zawiadomienie o przestępstwie powinno być przyjęte od każdej osoby, która w tym celu przybyła do jednostki organizacyjnej Policji.
Co ważne, zawiadomienie powinno zostać przyjęte nawet w sytuacji, gdy inna jednostka Policji lub inny organ ścigania jest właściwy miejscowo lub rzeczowo do przeprowadzenia postępowania przygotowawczego.
Zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa – właściwość miejscowa
Zawiadomienie powinno zostać złożone do jednostki Policji lub prokuratury, w obrębie działania której zostało popełnione przestępstwo. W tym miejscu wyjaśnienia wymaga fakt, że miejscem popełnienia przestępstwa jest miejsce, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był zobowiązany albo gdzie skutek stanowiący znamię czynu zabronionego nastąpił lub według zamiaru miał nastąpić (art. 6 § 1 i 2 KK).
Przepisy przewidują jednak odstępstwa od tej reguły:
- jeżeli nie można ustalić miejsca popełnienia przestępstwa, właściwa jest jednostka, w której okręgu ujawniono przestępstwo, ujęto podejrzanego, podejrzany przed popełnieniem przestępstwa stale mieszkał lub czasowo przebywał,
- w sprawach dotyczących niealimentacji postępowanie przygotowawcze prowadzi się w okręgu, w którym zamieszkuje pokrzywdzony (uprawniony do świadczenia alimentacyjnego).
Zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa – czas
Warto pamiętać, że obowiązujące przepisy nie przewidują żadnego terminu, który wskazywałby w jakim czasie od zaistnienia przestępstwa mamy obowiązek złożyć zawiadomienie. Jednakże złożenie zawiadomienia np. po kilku latach od zdarzenia przestępnego może wpłynąć na ocenę Twojej wiarygodności jako zawiadamiającego, dokonywaną przez organy ścigania.
Jednocześnie warto mieć na uwadze, że w polskim prawie karnym istnieje instytucja przedawnienia karalności. Oznacza to, że po upływie określonego ustawowo terminu od czasu zaistnienia przestępstwa, nie będzie możliwe podjęcie jakichkolwiek kroków zmierzających do ujęcia i ukarania sprawcy.
Aby wyjaśnić jak kształtują się te terminy w odniesieniu do poszczególnych czynów karalnych, należy spojrzeć na uregulowanie z art. 101 KK, zgodnie z którym:
Art. 101 § 1. Karalność przestępstwa ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło lat:
1) 30 – gdy czyn stanowi zbrodnię zabójstwa;
2) 20 – gdy czyn stanowi inną zbrodnię;
2a) 15 – gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat;
3) 10 – gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata;
4) 5 – gdy chodzi o pozostałe występki.
5) (uchylony)
§ 2. Karalność przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego ustaje z upływem roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa, nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu jego popełnienia.
§ 3. W wypadkach przewidzianych w § 1 lub 2, jeżeli dokonanie przestępstwa zależy od nastąpienia określonego w ustawie skutku, bieg przedawnienia rozpoczyna się od czasu, gdy skutek nastąpił.
§ 4. W przypadku:
1) występków przeciwko życiu i zdrowiu, popełnionych na szkodę małoletniego, zagrożonych karą, której górna granica przekracza 5 lat pozbawienia wolności,
2) przestępstw określonych w rozdziale XXV, popełnionych na szkodę małoletniego albo gdy treści pornograficzne obejmują udział małoletniego
– przedawnienie karalności przestępstwa nie może nastąpić przed ukończeniem przez niego 30. roku życia.
Zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa – jak napisać
Obowiązujące przepisy nie przewidują określonej formy ani wymogów, jakim powinno podlegać pismo stanowiące zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Oznacza to, że zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa możesz więc napisać w dowolny sposób. Kluczowe jest, aby jasno wynikało z niego co, gdzie i w jakich okolicznościach miało miejsce.
Ważne jest, aby w zawiadomieniu umieścić:
- miejscowość i datę sporządzenia pisma,
- dane osoby zawiadamiającej (imię i nazwisko, adres miejsca zamieszkania, a także dane kontaktowe – numer telefonu i/lub e-mail) lub nazwę i adres instytucji zgłaszającej przestępstwo,
- dane osoby pokrzywdzonej – jeżeli jest inna niż zawiadamiająca,
- określenie organu wraz z adresem, do którego kierowane jest zawiadomienie,
- tytuł pisma „zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa”,
- uzasadnienie, tj. szczegółowe informacje w zakresie tego kto (w przypadku posiadania takiej informacji), kiedy, gdzie i w jakich okolicznościach popełnił przestępstwo, a w razie istnienia wskazanie rodzaju i wielkości szkody (przy przestępstwach przeciwko mieniu) czy też odniesionych obrażeń itd.,
- dowody np. dane osób, które posiadają wiedzę o przedmiotowym przestępstwie i które mogłyby zostać na tą okoliczność przesłuchane w charakterze świadków itd. (zwłaszcza w sytuacji, gdy istnieje ryzyko ich utraty bądź zniekształcenia),
- załączniki, w tym posiadaną dokumentację np. lekarską (zaświadczenie od lekarza, obdukcja itd.),
- podpis.
Nie jest to skomplikowane, prawda? :)
Odpowiedzialność za fałszywe zawiadomienie o przestępstwie i oskarżenie
Podjąłeś decyzję o złożeniu zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa? Zadbaj o to, by ta decyzja była przemyślana, nie podejmuj jej pod wpływem emocji, a także opisz wszystkie fakty zgodnie z rzeczywistością.
Pamiętaj, że złożenie fałszywe zawiadomienie o przestępstwie bądź fałszywe oskarżenie innej osoby stanowi przestępstwo i może pociągać za sobą konsekwencje prawne. Taki czyn został uregulowany w art. 234 i 238 KK.
Art. 234 KK Kto, przed organem powołanym do ścigania lub orzekania w sprawach o przestępstwo, w tym i przestępstwo skarbowe, wykroczenie, wykroczenie skarbowe lub przewinienie dyscyplinarne, fałszywie oskarża inną osobę o popełnienie tych czynów zabronionych lub przewinienia dyscyplinarnego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Art. 238 KK Kto zawiadamia o przestępstwie, lub o przestępstwie skarbowym organ powołany do ścigania wiedząc, że przestępstwa nie popełniono, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Jeżeli okaże się, że przedstawione informacje były nieprawdziwe, to organ ścigania może podjąć wobec Ciebie określone kroki prawne. Nie warto więc wykorzystywać tej możliwości celem odegrania się np. na byłym mężu, złośliwym szefie, czy znienawidzonym sąsiedzie. W ten sposób możesz jedynie ściągnąć na siebie kłopoty, a uniknięcie odpowiedzialności karnej nie będzie sprawa łatwą i wymusi na Tobie zaangażowanie sił i środków (często finansowych związanych z koniecznością zapewnienia sobie pomocy prawnej).
Zawiadomienie do prokuratury i co się dzieje dalej ze sprawą?
Zasadą jest, że organ powołany do prowadzenia postępowania przygotowawczego (Policja, Prokuratura) niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa dokonuje jego oceny pod kątem istnienia lub braku uzasadnione podejrzenia popełnienia przestępstwa. Trzeba zaznaczyć, że nie we wszystkich przypadkach taka ocena będzie od razu możliwa.
Niekiedy konieczne jest uzyskanie dalszych danych bądź sprawdzenie podanych w treści zawiadomienia faktów. Ta faza określana jest jako postępowanie sprawdzające i została uregulowana w art. 307 k.p.k. Teoretycznie nie powinna przekroczyć 30 dni, ale jest to jedynie termin instrukcyjny.
W tym czasie organ m.in. może wezwać Cię na przesłuchanie w charakterze świadka celem uzupełnienia danych zawartych w zawiadomieniu lub poprosić o dodatkowe dokumenty. Wówczas, jeżeli jesteś osobą pokrzywdzoną przestępstwem i jest to wymagane przepisami, to masz możliwość złożenia ustnie do protokołu wniosku o ściganie. Po zakończeniu postępowania sprawdzającego, obowiązkiem organu jest wypowiedzenie się co do tego, czy wszczyna dochodzenie bądź śledztwo albo uważa, że brak jest ku temu podstaw.
Pamiętaj, że jeżeli złożyłaś/eś zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa i w ciągu 6 tygodni nie masz powiadomienia o wszczęciu bądź odmowie wszczęcia dochodzenia/śledztwa, to możesz złożyć zażalenie do prokuratora nadrzędnego albo powołanego do nadzoru nad organem, któremu złożyłaś/eś zawiadomienie.
Na dalszym etapie organ ścigania będzie gromadził materiał dowodowy, w tym przesłuchiwał świadków, ewentualnie powoływał biegłych, uzyskiwał niezbędne dokumenty itd. Następnie po zebraniu materiału dowodowego organ podejmie decyzję końcową, która może przyjąć postać aktu oskarżenia, warunkowego umorzenia postępowania, umorzenia dochodzenia/śledztwa, wniosku o umorzenie postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających.
Anonimowe zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa
Można złożyć anonimowe zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa. Jednak, to w jaki sposób potraktuje takie zgłoszenie prokurator zależny od okoliczności sprawy.
Kwestia postępowania w przypadku anonimowego zawiadomienia o przestępstwie została uregulowana w § 121 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 kwietnia 2016 roku – Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek prokuratury.
Należy mieć na uwadze, że zgodnie z jego treścią prokurator może podjąć dwojakiego rodzaju decyzję:
- przekazać Policji lub innemu uprawnionemu organowi albo organom kontroli w celu sprawdzenia przytoczonych w zawiadomieniu okoliczności
- albo pozostawić je bez biegu (zwłaszcza w przypadku wielokrotnie powtarzanych i sprawdzanych wcześniej anonimowych zawiadomień o przestępstwie.
Co ważne, decyzja o wszczęciu dochodzenia albo śledztwa na skutek anonimowego zawiadomienia może nastąpić dopiero po uprzednim sprawdzeniu przytoczonych w nim okoliczności. Natomiast w razie niepotwierdzenia się okoliczności wskazanych w treści anonimowego zawiadomienia pozostawia się je bez biegu i nie wydaje się postanowienia o odmowie wszczęcia dochodzenia lub śledztwa.
Dostałem zawiadomienie z prokuratury – co robić?
Dosyć często w swojej praktyce spotykam się z pytaniem co zrobić w sytuacji, gdy dostałem zawiadomienie z prokuratury. Odpowiedź na to pytanie ma charakter złożony.
Należy wskazać, że jeżeli otrzymałeś z prokuratury:
- zawiadomienie o wszczęciu dochodzenia/śledztwa – to jest dla Ciebie informacja, że Twojemu zawiadomieniu nadano bieg i w dalszej kolejności organ będzie gromadził materiał dowodowy w sprawie, po czym podejmie decyzję końcową,
- odpis decyzji końcowej, tj. postanowienia o odmowie wszczęcia dochodzenia/śledztwa lub postanowienia o umorzeniu dochodzenia/śledztwa – jest to dla Ciebie informacja, że postępowanie zostało zakończone i na wydaną decyzję przysługuje Ci zażalenie, które należy wnieść do właściwego sądu rejonowego za pośrednictwem prokuratora, który wydał postanowienie, w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia;
- wezwanie na przesłuchanie w charakterze świadka – jest to dla Ciebie informacja, że musisz się stawić w wyznaczonym przez organ terminie, zaś Twoje stawiennictwo ma charakter obowiązkowy, a nieobecność będzie wymagała okazania zaświadczenia lekarza sądowego.
Czy Ty lub Twój bliski potrzebujesz pomocy adwokata?
Jeśli chciałbyś skorzystać z mojej pomocy, zapraszam do kontaktu. Działam na terenie takich miast jak: Poznań, Luboń, Gniezno, Śrem, Środa Wielkopolska, Grodzisk Wielkopolski, Swarzędz, Leszno, Piła, Kościan, Jarocin, Września oraz Wolsztyn. Posiadam także oddział w Świeciu, pracując w takich miejscowościach jak Grudziądz, Chełmno i Tuchola.
W trudnych sprawach działam w CAŁEJ POLSCE!
Masz pytania? Napisz! Zadzwoń!
Adwokat
Marlena Słupińska-Strysik
e-mail: biuro@slupinska.eu
tel. 61 646 00 40
tel. 68 419 00 45
tel. 52 511 00 65
UWAGA! W powyższy artykuł nie stanowi porady prawnej ani jej substytutu. Nie może też stanowić inspiracji do obrony w procesie karnym. Jeśli jesteś oskarżony w sprawie karnej koniecznie skontaktuj się z adwokatem!
Adwokat w Poznaniu. Specjalistka od spraw rodzinnych i spadkowych. Posiada bogatą praktykę w sprawach o rozwód, podział majątku, kontakty z dziećmi, władzę rodzicielską i opiekę nad dziećmi.
Specjalizuje się zwłaszcza w trudnych rozwodach – gdy w grę wchodzi podział majątku firmowego, walka o winę lub o dzieci. Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a także
podyplomowe studia z zakresu rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Następnie ukończyła aplikację radcowską i zdała egzamin radcowski. Wykonywała zawód radcy prawnego. Obecnie wykonuje zawód adwokata. Prowadzi praktykę adwokacką w Poznaniu,
Wolsztynie oraz w Świeciu. W trudnych sprawach o rozwód oraz o podział majątku wspólnego reprezentuje klientów w całej Polsce.
Autorka licznych publikacji z zakresu prawa rodzinnego i cywilnego.
e-mail: biuro@slupinska.eu
Dodaj komentarz