Z punktu widzenia przepisów postępowania karnego pomiędzy podejrzanym a oskarżonym zachodzą istotne różnice. Przede wszystkim dotyczą one praw i obowiązków osoby, której przychodzi zmierzyć się z organami ścigania. Na czym dokładnie polega różnica pomiędzy podejrzanym a oskarżonym? Omówię ten problem poniżej w prosty sposób, aby każdy mógł go zrozumieć w artykule „Podejrzany a oskarżony”.
Potrzebujesz pomocy adwokata? A może chcesz pomóc bliskiej Ci osobie? Zapraszam do zapoznania się z ofertą mojej Kancelarii Adwokackiej (Adwokat Sprawy Karne). W trudnych sprawach reprezentuję klientów z całej Polski. Zapraszam do kontaktu.
Podejrzany a oskarżony – główne wnioski
- Pomiędzy sytuacją prawną podejrzanego i oskarżonego zachodzą pewne podobieństwa.
- Zgodnie z prawem podejrzanym jest osoba, wobec której prokurator, policja lub inne organy do tego uprawnione prowadzi postępowanie przygotowawcze.
- Postępowanie przygotowawcze może mieć formę śledztwa albo dochodzenia.
- Katalog praw podejrzanego obejmuje między innymi prawo do odmowy składania wyjaśnień lub odmowy odpowiedzi na pytania, prawo do składania wniosków o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia, a także prawo do korzystania z pomocy obrońcy, w tym do wystąpienia o obrońcę z urzędu.
- Podobnie wygląda kwestia jego obowiązków, wśród których można wskazać na przykład poddanie się pobraniu odcisków palców i wymazu ze śluzówki policzków, a ponadto sfotografowanie oraz okazywanie w celach rozpoznawczych innym osobom.
- Oskarżony to osoba, przeciwko której wniesiono do sądu akt oskarżenia.
- Katalog praw i obowiązków oskarżonego jest podobny jak w przypadku podejrzanego.
- Oskarżony ma prawo ustanowić sobie obrońcę albo żądać jego ustanowienia z urzędu.
Zobacz także: Posiadanie narkotyków – jak się bronić?
Kim jest podejrzany w sprawie karnej?
Podejrzanym jest osoba, wobec której prokurator, policja lub inne organy do tego uprawnione prowadzi postępowanie przygotowawcze. Ma ono na celu ustalenie, czy faktycznie doszło do popełnienia czynu zabronionego, a także czy jego sprawcy można przypisać winę.
W tym miejscu warto zwrócić uwagę, że postępowanie przygotowawcze może mieć formę śledztwa albo dochodzenia, w związku z czym istnieją różnice dotyczące możliwości postawienie zarzutów. Należy dodać, iż w przypadku śledztwa dana osoba staje się podejrzanym w momencie wydania wobec niej postanowienia w przedmiocie postanowienia zarzutów bądź też postawiono zarzut popełnienia przestępstwa w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego bez wydania takiego postanowienia.
Kiedy w praktyce wydaje się postanowienie o postanowieniu zarzutów? Otóż ma to miejsce w sytuacji, gdy podczas śledztwa zebranych zostanie wystarczająco dużo informacji wskazujących na sprawstwo danej osoby. Co ważne, w postanowieniu tym określa się dokładnie dane podejrzanego, a także stawia mu konkretne zarzuty dotyczące naruszenia prawa. Jeżeli natomiast w sprawie prowadzone jest dochodzenie, wówczas organ nie ma obowiązku wydania postanowienia. W takim przypadku wystarczające jest poinformowanie danej osoby o treści postawionego zarzutu oraz wpisanie go do protokołu przesłuchania.
Sprawdźmy teraz, jakie prawa ma osoba, która jest podejrzaną.
Sprawdź również: Posługiwanie się cudzym dokumentem – art. 275 KK
Prawa i obowiązki podejrzanego
Zanim dojdzie do pierwszego przesłuchania, podejrzany powinien zostać pouczony o przysługujących mu uprawnieniach. Co ważne, pouczenie to powinno zostać przygotowane na piśmie, aby można było zapoznać się z nim na spokojnie. Następnie podejrzany powinien podpisać dokument.
Jakie dokładnie prawa ma podejrzany? Opisałam je poniżej.
Domniemanie niewinności
Od tego należy zacząć. Pamiętaj, że dopóki sąd karny nie skaże Cię za przestępstwo, korzystasz z domniemania niewinności. Oznacza to, że nie musisz współpracować z organami ścigania, ani zbierać dowodów na swoją niewinność. Obowiązek udowodnienia winy spoczywa na organach ścigania.
Oczywiście nie oznacza to, że jeśli jesteś podejrzanym, to nie musisz robić absolutnie nic. Warto już na tym etapie wybrać adwokata, obrać wraz z nim linię obrony i szukać argumentów na jej potwierdzenie. Zawsze mile widziane jest, jeśli podejrzany trzyma się konsekwentnie swojej linii obrony. Takie postępowanie jest bardziej wiarygodne niż lawirowanie w wyjaśnieniach. Dlatego w sprawach karnych tak ważne jest…
Prawo do korzystania z obrońcy – adwokata
W sprawach karnych podejrzany może korzystać z pomocy obrońcy. Zwykle jest nim adwokat, czasami radca prawny. Warto pamiętać, że jeśli podejrzany nie ma pieniędzy na opłacenie obrońcy, wówczas może wnioskować o ustanowienie adwokata z urzędu. Należy jednak pamiętać, że podejrzany nie może mieć więcej niż 3 obrońców jednocześnie. W szczególnie skomplikowanych sprawach zaangażowanie kilku prawników jest bardzo rozsądne.
Jeśli jesteś podejrzany o przestępstwo, a jeszcze nie masz adwokata, to powinieneś go szybko wybrać.
W mojej Kancelarii Adwokackiej nie działam sama. Dysponujemy doświadczonym zespołem adwokatów i radców prawnych.
Prawo do udziału obrońcy w przesłuchaniu
To niezwykle ważne uprawnienie, z którego podejrzani niestety nie zawsze korzystają. Często jest to krytyczny moment postepowania. Otóż jeśli organy ścigania zamierzają Cię przesłuchać, to koniecznie wezwij adwokata i uzgodnij z nim linię obrony. W przeciwnym wypadku możesz postawić się w bardzo niekorzystnym położeniu już na etapie prowadzenia postępowania przygotowawczego. Później trudno to będzie „odkręcić” w sądzie.
Sprawdź również: Poświadczenie nieprawdy (art. 271 § 1 KK) – jak się bronić
Prawo do składania wyjaśnień
Obejmuje ono zarówno prawo do składania wyjaśnień jak i prawo do odmowy składania wyjaśnień. Chodzi tu zarówno o wyjaśnienia ustne do protokołu jak i te, składane na piśmie. Podejrzany może być biernym uczestnikiem postępowania. Nie musi współpracować z organami ścigania. Może także odmawiać odpowiedzi na poszczególne pytania, jeśli okażą się dla niego niewygodne. Podejrzany może więc wybierać sobie pytania na które odpowie i te, na które nie odpowie.
Tyle teoria. W praktyce sposób współpracy podejrzanego i zakres wyjaśnień powinien być pochodną wcześniej obranej linii obrony i starannie uzgodniony z pełnomocnikiem.
Prawo do uzyskiwania informacji dotyczących treści zarzutów i ich zmiany
To bardzo ważne uprawnienie. Jest kluczowe, abyś dokładnie zrozumiał na czym polega zarzucany Ci czyn, a także jak zakwalifikowano go prawnie (czyli na które „paragrafy” z kodeksu karnego powołuje się prokuratura). Dzięki temu będziesz w stanie obrać lepszą linię obrony. Musisz bowiem mieć świadomość, że linia obrony w dużej mierze zależy od tego co zarzuca Ci prokurator. Przykładowo: inaczej będziesz się bronił jeśli zarzucono Ci udział w bójce, inaczej jeśli zarzucono Ci pobicie, a jeszcze inaczej jeśli zarzucono Ci naruszenie integralności cielesnej i uszkodzenie ciała.
Pamiętaj, że prokurator może modyfikować stawiane zarzuty, w tym zmieniać kwalifikację prawną zarzucanych czynów. W takich sytuacjach należy reagować dynamicznie i dostosowywać linię obrony do nowych okoliczności w sprawie.
Prawo do składania wniosków o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia
Jak już wspomniałam, w toku śledztwa nie musisz podejmować obrony. Korzystasz bowiem z domniemania niewinności. Jednak taka pasywna postawa opłaca się bardzo rzadko. Zwykle podejrzany stara się aktywnie uczestniczyć w obronie. W tym celu inicjuje tzw. czynności śledztwa lub dochodzenia.
Do takich czynności należy m.in. wnioskowanie o powołanie świadków, żądanie przeprowadzenia dowodów z opinii biegłych, przedstawianie dowodów – np. fotografii, nagrań, dokumentów, screenów itd.
Podejrzany ma także prawo dostępu do akt postępowania. Zwykle korzysta z tego obrońca. Akta sprawy co do zasady można kopiować i tworzyć ich odpisy.
Prawo do końcowego zapoznania się z materiałami postępowania przygotowawczego
To kolejny ważny moment w Twojej sprawie karnej, aczkolwiek jego wystąpienie jest uzależnione od aktywności i inicjatywy Twojego adwokata.
Zaznajomienie podejrzanego z materiałami zebranymi w toku śledztwa lub dochodzenia to czynność zamykająca ten etap postepowania karnego. Świadczy o tym, że niebawem zostanie przedstawiony akt oskarżenia. Jest to też ostatni moment na wnioskowanie o uzupełnienie śledztwa lub dochodzenia.
Inne prawa podejrzanego
Warto również wiedzieć, że podejrzany ma prawo do złożenia wniosku o przeprowadzenie mediacji bądź też wyrazić na nie zgodę. To ważne uprawnienie, ponieważ jeśli uda się pozytywnie przejść przez mediację i pojednać się z pokrzywdzonym, to może mieć to kapitalny wpływ na wymiar kary orzeczonej przez sąd!
Co więcej, jeżeli podejrzany nie włada w dostatecznym stopniu językiem polskim, ma prawo do skorzystania z pomocy tłumacza. Prawo do korzystania z tłumacza przysługuje także w czasie korzystania z obrońcy.
Obowiązki podejrzanego
W świetle prawa podejrzany ma także dokładnie wskazane obowiązki. Jak już wspomniałam najważniejsze, że nie musi on zbierać dowodów na swoją niewinność. Przynajmniej w teorii. Ciężar wykazania winy spoczywa bowiem na prokuraturze.
Niemniej podejrzany musi poddać się oględzinom zewnętrznym oraz innym badaniom, które nie łączą z naruszeniem integralności jego ciała. Kompetentne organy mogą także pobierać od niego odciski palców i wymaz ze śluzówki policzków, a ponadto fotografować go oraz okazywać w celach rozpoznawczych innym osobom. Oprócz tego podejrzany musi poddać się badaniom psychologicznym i psychiatrycznym, jak i badaniom połączonym z dokonaniem zabiegów na jego ciele, z wyłączeniem chirurgicznych.
Ponadto podejrzany jest zobowiązany do:
- Informowania organu prowadzącego postępowanie (prokuratura lub policja) o każdej zmianie swojego pobytu, trwającej dłużej niż 7 dni. Podejrzany powinien stawiać się na każde wezwanie prokuratora, w przeciwnym wypadku może zostać doprowadzony siłą.
- Wskazać adres do korespondencji, a jeśli przebywa za granicą – wskazać adres do doręczeń w kraju.
Kim jest oskarżony?
W świetle obecnie obowiązującego prawa oskarżonym jest osoba, przeciwko której wniesiono do sądu akt oskarżenia (zarówno publiczny, jak i prywatny). Co więcej, chodzi tutaj także o osobę, wobec której prokurator wnioskuje o warunkowe umorzenie postępowania. Z powyższego wynika wprost, że oskarżony jest stroną postępowania karnego toczącego się przed sądem.
A jak wyglądają prawa i obowiązki oskarżonego? Odpowiem na to pytanie poniżej.
Prawa i obowiązki oskarżonego
Uprawnienia oskarżonego są podobne do tych, które przysługują podejrzanemu. Może on ustanowić sobie obrońcę bądź też żądać jego ustanowienia z urzędu. Co więcej, w niektórych sprawach obrońca zostanie wyznaczony urzędu bez wniosku oskarżonego w tym zakresie. Jeżeli zaś chodzi o wyjaśnienia, oskarżony może je składać, odmówić ich złożenia, a także odmówić udzielenia odpowiedzi na konkretne pytanie. Ponadto oskarżony będąc stroną postępowania, może brać w nim aktywny udział, czyli na przykład składać wnioski dowodowe, zadawać pytania świadkom i biegłym, a także brać udział w zarządzonych czynnościach procesowych. Istotnym prawem jest możliwość skorzystania z pomocy tłumacza, jeżeli oskarżony nie posługuje się językiem polskim. Niezwykle ważnym uprawnieniem jest także prawo do zaskarżania zapadłych rozstrzygnięć.
Jeżeli zaś chodzi o obowiązki oskarżonego, to najbardziej podstawowym z nich jest zobowiązanie do stawienia się na każde wezwanie sądu, a także informowanie sądu o każdej zmianie swojego adresu. To jednak nie wszystko, albowiem oskarżony ma obowiązek poddać się oględzinom zewnętrznym oraz innym badaniom niepołączonym z naruszeniem integralności ciała. Istnieje także prawna możliwość pobrania jego odcisków palców i wymazu ze śluzówki policzków, sfotografowania oraz okazywania w celach rozpoznawczych innym osobom, a także poddania oskarżonego badaniom psychologicznym i psychiatrycznym oraz badaniom połączonym z dokonaniem zabiegów na jego ciele, z wyłączeniem zabiegów chirurgicznych.
Dziękuję za przeczytanie artykułu „Podejrzany a oskarżony„. Być może zainteresują Cię także inne wpisy na moim blogu.
Czy Ty lub Twój bliski potrzebujesz pomocy adwokata?
Jeśli chciałbyś skorzystać z mojej pomocy, zapraszam do kontaktu. Działam na terenie takich miast jak: Poznań, Luboń, Gniezno, Śrem, Środa Wielkopolska, Grodzisk Wielkopolski, Swarzędz, Leszno, Piła, Kościan, Jarocin, Września oraz Wolsztyn. Posiadam także oddział w Świeciu, pracując w takich miejscowościach jak Grudziądz, Chełmno i Tuchola.
W trudnych sprawach działam w CAŁEJ POLSCE!
Umów się na konsultację!
Adwokat
Marlena Słupińska-Strysik
e-mail: biuro@slupinska.eu
tel. 61 646 00 40
tel. 68 419 00 45
tel. 52 511 00 65
UWAGA! W powyższy artykuł nie stanowi porady prawnej ani jej substytutu. Nie może też stanowić inspiracji do obrony w procesie karnym. Jeśli jesteś oskarżony w sprawie karnej koniecznie skontaktuj się z adwokatem!
Adwokat w Poznaniu. Specjalistka od spraw rodzinnych i spadkowych.Posiada bogatą praktykę w sprawach o rozwód, podział majątku, kontakty z dziećmi, władzę rodzicielską i opiekę nad dziećmi.
Specjalizuje się zwłaszcza w trudnych rozwodach – gdy w grę wchodzi podział majątku firmowego, walka o winę lub o dzieci. Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a także
podyplomowe studia z zakresu rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Następnie ukończyła aplikację radcowską i zdała egzamin radcowski. Wykonywała zawód radcy prawnego. Obecnie wykonuje zawód adwokata. Prowadzi praktykę adwokacką w Poznaniu,
Wolsztynie oraz w Świeciu. W trudnych sprawach o rozwód oraz o podział majątku wspólnego reprezentuje klientów w całej Polsce.
Autorka licznych publikacji z zakresu prawa rodzinnego i cywilnego.
e-mail: biuro@slupinska.eu
Dodaj komentarz