Zatarcie skazania (art. 106 KK – art. 108 KK.) to furtka do normalnego życia. Często zdarza się, że sprawca przestępstwa po odbyciu kary ma trudności z podjęciem pracy lub znalezieniem innych źródeł zarobkowania. Przeszkodą bywają bowiem wymogi wykazania się niekaralnością. Aby ułatwić osobom skazanym za popełnienie przestępstwa dalsze funkcjonowanie w społeczeństwie i przeciwdziałać niekorzystnym skutkom skazania, wprowadzono do Kodeksu karnego instytucję zatarcia skazania. W niniejszym artykule opiszę:
- co to jest Krajowym Rejestr Karny,
- co oznacza niekaralność,
- gdzie gromadzone są dane o skazaniu,
- kiedy następuje zatarcie skazania,
- czy zatarcie skazania następuje automatycznie,
- czy wszystkie kary ulegają zatarciu skazania,
- po jakim czasie zatarciu ulegają poszczególne rodzaje kar,
- a także jak napisać wniosek o zatarcie skazania.
Potrzebujesz pomocy adwokata? A może chcesz pomóc bliskiej Ci osobie? Zapraszam do zapoznania się z ofertą mojej Kancelarii Adwokackiej (Adwokat Sprawy Karne). W trudnych sprawach reprezentuję klientów z całej Polski. Zapraszam do kontaktu.
Co to jest Krajowy Rejestr Karny (w skrócie KRK)?
Krajowym Rejestr Karny działa w oparciu o przepisy ustawy z 24 maja 2000 roku o Krajowym Rejestrze Karnym. Jest prowadzony przez Ministra Sprawiedliwości. Gromadzi się w nim dane o osobach prawomocnie skazanych za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, jak również o osobach przeciwko którym warunkowo umorzono postępowanie karne.
„Wpis o skazaniu”, czyli określone w ustawie dane o skazaniu i osobie skazanej, zawarty jest w karcie rejestracyjnej, którą sporządza sąd pierwszej instancji niezwłocznie po uprawomocnieniu się orzeczenia/wyroku.
Podstawą usunięcia danych z KRK o osobach skazanych jest zatarcie skazania z mocy prawa. Ponadto dane o osobach skazanych są usuwane po otrzymaniu zarządzenia:
- o zatarciu skazania przez sąd – na podstawie art. 107 § 2 KK,
- o zatarciu skazania w drodze ułaskawienia lub na podstawie amnestii,
- w zakresie przywróceniu terminu do zaskarżenia orzeczenia odnotowanego w rejestrze albo uchyleniu takiego orzeczenia w wyniku kasacji lub wznowienia postępowania,
- stwierdzeniu nieważności orzeczenia odnotowanego w rejestrze,
- o zwolnieniu skazanego od kary pozbawienia wolności (na podstawie art. 336 § 3 i 4 KKW) lub od kary ograniczenia wolności (na podstawie art. 62 § 2 KKW).
Przeczytaj także: Zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa
Co należy rozumieć przez pojęcie „niekaralność”?
W dzisiejszych czasach w wielu sytuacjach mamy do czynienia z koniecznością wykazania się niekaralnością np. podczas ubiegania się o pracę, chcąc uzyskać koncesję na przewóz osób, wyrób alkoholu etylowego itd.
W tym celu należy zwrócić się z wnioskiem do specjalnego rejestru – Krajowego Rejestru Karnego o wydanie zaświadczenia.
Jeżeli nie zostaliśmy skazani prawomocnym wyrokiem za popełnienie przestępstwa, to otrzymamy wyciąg z rejestru opatrzony pieczęcią „NIE FIGURUJE”. I tak właśnie należy rozumieć niekaralność – jako niefigurowanie w Krajowym Rejestrze Karnym.
W przypadku zaś skazania na wyciągu z rejestru będą znajdować się dane dotyczące popełnionego przestępstwa, tj. sąd wydający wyrok, data skazania oraz rodzaj i wysokość orzeczonej kary.
Skoro wiemy już czym jest KRK i czym jest niekaralność, to możemy przejść do instytucji zatarcia skazania.
Zobacz także: Znęcanie się nad zwierzętami to przestępstwo
Co oznacza zwrot „zatarcie skazania”?
Instytucja zatarcia skazania została uregulowana w art. 106 KK, zgodnie z którego treścią:
Z chwilą zatarcia skazania uważa się je za niebyłe; wpis o skazaniu usuwa się z rejestru skazanych.
Na jego podstawie przyjęto fikcję prawną, że po spełnieniu określonych przesłanek uważa się osobę skazaną za niekaraną, zaś wpis o skazaniu jest usuwany z KRK. Co ważne, obowiązek usunięcia wpisu o skazaniu nie powinien być ograniczony jedynie do Krajowego Rejestru Karnego i informacji tam zawartych, ale rozciągać się na wszelkie prawne rejestry, bazy danych i oficjalne zbiory dokumentów np. akta osobowe pracownika.
Skutkiem zatarcia skazania jest przywrócenie skazanemu statusu osoby niekaranej, tj. jest on uprawniony do pomijania faktu skazania we wszelkich składanych publicznie deklaracjach, w tym mających charakter urzędowy, a także do uzyskania potwierdzenia faktu niekaralności stwierdzonego odpowiednim dokumentem urzędowym.
Pamiętaj! Zatarcie skazania nie oznacza anulowania treści wyroku, tj. wyeliminowania go z mocą wsteczną z porządku prawnego jako w ogóle niewydanego, zniszczenia, czy też usunięcia z akt. Ponadto nie niweluje wszelkich skutków skazania, tj. skazany nie odzyskuje wszystkich utraconych np. praw, urzędów, orderów czy odznaczeń.
Co ważne, w odniesieniu do wykroczeń została przyjęta w Kodeksie wykroczeń podobna regulacja, tj. zatarcie ukarania.
Sprawdź również: Znieważenie z powodów narodowościowych – art. 257 KK
Czy wszystkie przestępstwa podlegają zatarciu skazania?
W Kodeksie karnym istnieje jeden wyjątek od reguły, jaką jest zatarcie skazania. Ten wyjątek został uregulowany w art. 106a KK i dotyczy pedofilii:
Nie podlega zatarciu skazanie na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, jeżeli pokrzywdzony był małoletnim poniżej lat 15.
Co oznacza, że skazania nie uważa się za niebyłe, a wpis o sprawcy i wydanym wobec niego wyroku skazującym nie podlega – mimo upływu czasu – usunięciu z rejestrów, w tym Krajowego Rejestru Karnego. Musi jednak dojść do łącznego spełnienia następujących przesłanek:
- popełnienia przez sprawcę przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności – w praktyce dotyczy to przestępstw uregulowanych w art. 197 § 2,3 i 4 KK, art. 199 § 2 KK, art. 203 KK oraz art. 200a § 1 KK,
- wieku pokrzywdzonego w chwili popełnienia czynu – poniżej 15 lat,
- skazania za ww. przestępstwo na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania – obejmuje zarówno tzw. terminową karę pozbawienia wolności, jak i karę 25 lat i dożywotniego pozbawienia wolności, a nie obejmuje kary pozbawienia wolności, która została wdrożona do wykonania na skutek zarządzenia wykonania kary pierwotnie warunkowo zawieszonej, a także przypadku odbywania zastępczej kary pozbawienia wolności.
Wyjątek! Zakresem przepisu nie jest objęte zatarcie skazania związane z innymi sytuacjami niż upływ czasu. Dotyczy to zwłaszcza aktu łaski Prezydenta RP, czy też w abolicji.
W jaki sposób dochodzi do zatarcia skazania?
Zatarcie skazania może w obowiązującym stanie prawnym mieć miejsce:
- z mocy prawa np. na skutek upływu określonego czasu (art. 107 KK) lub wskutek depenalizacji czynu (art. 4 § 4 KK),
- na podstawie orzeczenia sądu wydanego na wniosek skazanego (skracając terminy ustawowe),
- na mocy aktu łaski Prezydenta RP (art. 139 Konstytucji RP).
Zatarcie skazania z mocy prawa
Instytucja zatarcia skazania z mocy prawa polega na tym, że z chwilą spełnienia przewidzianych w ustawie warunków następuje ono ex lege, tj. bez potrzeby orzekania o nim w postaci decyzji sądu lub innego organu. Można by rzec, że następuje ono automatycznie.
Do zatarcia skazania z mocy prawa może dojść w następujących przypadkach:
- przy zmianie ustawy – jeśli według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem nie jest już zabroniony pod groźbą kary przez ustawę (art. 4 § 4 KK),
- po upływie 6 miesięcy od zakończenia okresu próby przy warunkowym zawieszeniu wykonania kary (art. 76 § 1 KK),
- po upływie określonego przez ustawę okresu od wykonania, uznania za wykonaną lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania (art. 107 § 1,3,4,4a,5,6 KK),
- w razie zwolnienia skazanego żołnierza od kary pozbawienia wolności (art. 336 § 5 KK).
Kiedy następuje zatarcie skazania?
Terminy, których upływ warunkuje automatyczne zatarcie skazania zostały uzależnione od rodzaju kary (ale nie od jej wysokości), która została wymierzona skazanemu w wyroku.
Zatarcie skazania następuje po upływie:
- 10 lat – w razie skazania na karę izolacyjną, tj. karę terminowego pozbawienia wolności wymienioną w art. 32 pkt 3 KK, karę 25 lat pozbawienia wolności lub karę dożywotniego pozbawienia wolności (art. 107 § 1 i 3 KK),
- 3 lat – w razie skazania na karę ograniczenia wolności (art. 107 § 4 KK),
- roku – w razie skazania na karę grzywny (art. 107 § 4a KK), a także w razie odstąpienia od wymierzenia kary (art. 107 § 5 KK).
Powyższe terminy mogą ulegać modyfikacjom w sytuacjach:
- gdy obok kary zasadniczej orzeczono także środek karny, przepadek, środek kompensacyjny lub środek zabezpieczający (art. 107 § 6 KK) – zatarcie skazania nie może nastąpić wcześniej niż przed wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem wykonania środka karnego, przepadku lub środka kompensacyjnego (nawet gdy upłynął termin zatarcia przewidziany dla kary zasadniczej), zaś w przypadku środka zabezpieczającego – nie wcześniej niż przed jego wykonaniem,
- lub gdy nastąpił tzw. zbieg skazań (art. 108 KK) – jeżeli w okresie biegu terminu do zatarcia skazania sprawca popełnił kolejne przestępstwo, to dopuszczalne jest tylko jednoczesne zatarcie wszystkich skazań.
Od kiedy liczony jest termin wymagany do zatarcia skazania?
Skazanie ulega zatarciu po upływie odpowiedniego okresu czasu liczonego od momentu:
a) wykonania kary:
- Za chwilę wykonania kary pozbawienia wolności uznaje się dzień faktycznego zwolnienia skazanego z zakładu karnego bądź dzień uprawomocnienia się postanowienia o warunkowym przedterminowym zwolnieniu.
- W przypadku kary dożywotniego pozbawienia wolności możemy mówić jedynie o uznaniu jej za wykonaną, tj. po upływie 10 lat od warunkowego przedterminowego zwolnienia z odbycia reszty kary – datą uznania kary za wykonaną będzie dzień uprawomocnienia się postanowienia o warunkowym przedterminowym zwolnieniu.
- Za chwilę wykonania kary grzywny uznaje się dzień jej uiszczenia (dobrowolnego lub w drodze egzekucji) lub dzień zakończenia wykonywania pracy społecznie użytecznej, na którą zamieniono grzywnę, dzień zakończenia wykonywania zastępczej kary pozbawienia wolności lub dzień prawomocnego umorzenia grzywny.
- Za chwilę wykonania kary ograniczenia wolności uznaje się dzień ukończenia pracy wyznaczonej skazanemu lub innych obowiązków na niego nałożonych lub dzień ostatniego potrącenia wynagrodzenia za pracę, dzień wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności lub zwolnienia z reszty kary.
b) darowania kary:
- za chwilę darowania kary pozbawienia wolności lub kary 25 lat pozbawienia wolności uznaje się wskazaną datę, z którą następuje darowanie kary, zaś w przypadku braku takiej daty – datę wejścia w życie ustawy amnestyjnej lub datę wydania postanowienia Prezydenta RP o skorzystaniu wobec określonej osoby skazanej z prawa łaski.
c) przedawnienia wykonania kary:
- dzień, w którym faktycznie nastąpiło przedawnienie wykonania kary pozbawienia wolności – zgodnie z art. 103 KK.
Jak sprawdzić czy nastąpiło zatarcie skazania?
W celu sprawdzenia, czy doszło już do zatarcia skazania możemy wystąpić z wnioskiem o udostępnienie informacji z Krajowego Rejestru Karnego.
Zgodnie bowiem z art. 7 ust. 1 ustawy o Krajowym Rejestrze Karnym – każdemu zainteresowanemu przysługuje prawo do uzyskania informacji, czy jego dane osobowe znajdują się w KRK. Ponadto, na wniosek danej osoby, udostępniane się informacje o treści wszystkich zapisów jej dotyczących.
Co ważne, powyższy wniosek podlega opłacie – w typowych sytuacjach w kwocie 30 zł.
Wniosek o wcześniejsze zatarcie skazania
Obok zatarcia skazania z mocy prawa przepisy Kodeksu karnego przewidują wyjątek w postaci możliwości zatarcia skazania na wniosek skazanego. Należy pamiętać, że w tym przypadku sąd nie będzie orzekał z urzędu, a koniecznym jest złożenie wniosku. W przypadku, gdy skazany nie skorzysta z takiej możliwości, zatarcie skazania nastąpi automatycznie, na zasadach ogólnych, które wskazałam powyżej w artykule.
Aby skorzystać z możliwości wystąpienia z wnioskiem o zatarcie skazania muszą być łącznie spełnione następujące przesłanki:
- orzeczona wobec skazanego kara pozbawienia wolności nie przekracza 3 lat,
- skazany złożył wniosek o wcześniejsze zatarcie skazania,
- upłynęło co najmniej 5 lat od wykonania kary, jej darowania albo przedawnienia jej wykonania,
- sprawca w ww. czasie (co najmniej 5 lat) przestrzegał porządku prawnego.
Wyjaśnienia wymaga, że naruszeniem porządku prawnego jest nie tylko zachowanie się skazanego wbrew zakazom lub nakazom prawa karnego (popełnienie przestępstwa). Może nim być także nieprzestrzeganie prawa administracyjnego, naruszenie obowiązków cywilnoprawnych, pracowniczych, a także zachowanie wbrew regułom, których przestrzeganie mieści się w granicach zadań i celów, które prawo karne wiąże z takimi instytucjami jak: warunkowe zwolnienie, warunkowe zawieszenie wykonania kary, warunkowe umorzenie postępowania karnego, czy też odroczenie lub przerwa w wykonywaniu kary.
Nie chodzi tu oczywiście o ocenę skazanego w aspekcie moralnym, czy też nienaganności jego zachowania.
Spełnienie powyższych warunków może spowodować skrócenie nawet o połowę okresu uprawniającego do zatarcia skazania.
Postępowanie w przypadku złożenia wniosku o zatarcia skazania – art. 37 KKW
- w przedmiocie zatarcia skazania orzeka sąd, który wydał wyrok skazujący w pierwszej instancji. Jeżeli w pierwszej instancji orzekało kilka sądów, to właściwy jest sąd, który jako ostatni wydał wyrok skazujący. Jeżeli natomiast orzekały sądy różnego rzędu, to właściwy jest sąd wyższego rzędu,
- o zatarciu skazania na wniosek orzeka sąd w formie postanowienia,
- wniosek skazanego o zatarcie skazania, złożony przed upływem roku od wydania postanowienia odmawiającego zatarcia, można pozostawić bez rozpoznania,
- zażalenie na decyzję sądu przysługuje obu stronom postępowania wykonawczego, tj. zarówno skazanemu, jak i prokuratorowi,
- zatarcie skazania następuje w dniu uprawomocnienia się postanowienia o zatarciu skazania.
Ważne!
Decyzja sądu w sprawie wcześniejszego zatarcia skazania ma charakter uznaniowy. Co oznacza, że spełnienie warunków przewidzianych w art. 107 § 2 KK (a omówionych powyżej) nie gwarantuje korzystnego rozstrzygnięcia w przedmiocie skrócenia okresu wymaganego do zatarcia skazania.
Dane o karalności zgromadzone w Centralnej Ewidencji Kierowców
Oprócz KRK istnieje jeszcze jeden bardzo ważny i bardzo powszechny rejestr.
Mianowicie dane o popełnionych przestępstwach przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji gromadzone są w Centralnej Ewidencji Kierowców. Podlegają usunięciu na zasadach określonych w art. 98 ust. 5 i 6 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 roku o kierujących pojazdami, tj. z upływem 5 lat od dnia uprawomocnienia się wyroku.
Natomiast dane o zastosowanym zakazie prowadzenia pojazdów usuwa się w sytuacji gdy podlegają one usunięciu z Krajowego Rejestru Karnego.
Zatarcie skazania a praca w Policji
Starając się o pracę w służbach mundurowych należy pamiętać, iż bardzo ważny jest konkretny upływ czasu od momentu skazania. Nawet bowiem po spełnieniu wszystkich warunków (biorąc pod uwagę, że byliśmy karani za przestępstwo, a skazanie uległo zatarciu na mocy przepisów ogólnych) możemy zostać nieprzyjęci do pracy. Może się okazać, że nadal widniejemy w Krajowym Systemie Informacyjnym Policji (KSIP). Ustawa o Policji nakazuje bowiem Głównemu Komendantowi Policji oceniać co dziesięć lat, czy dane określonej osoby mają pozostać w systemie.
Pogląd ten budzi duże kontrowersje, zwłaszcza w ocenie Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych. Stwierdził on, że w ww. ustawie brakuje jasno sformułowanych kryteriów, kiedy dane osoby mają zostać skreślone z KSIP. Ponadto ocena dokonywana raz na dziesięć lat, to zdecydowanie za mało.
Tymczasem Policja posługuje się na co dzień nawet nie ww. ustawą, a instrukcją swojego komendanta głównego dotyczącą przetwarzania danych w KSIP. Przewiduje ona, że wykreślenie danych z systemu może nastąpić nie wcześniej niż po upływie 15 lat.
Zatarcie skazania a pozwolenie na broń
Zatarcie skazania pozwala wprawdzie uznać daną osobę za niekaraną, jednak przy ocenie osobowości posiadacza broni ważne jest nie tyle fakt ukarania, ale dotychczasowe życie i sposób postępowania danej osoby.
Przepisy naszego prawa są tak skonstruowane, że zatarcie skazania na mocy przepisów ogólnych nie powoduje automatycznego obowiązku usunięcia informacji o wyroku z Krajowego Systemu Informacyjnego Policji (KSIP). Policja nadal zachowuje wiedzę o obciążających nas zdarzenia z przeszłości. Co oznacza, że w niektórych sytuacjach, nawet pomimo zatarcia skazania, możemy nie otrzymać pozwolenia na broń. Szczególnie, gdy organ Policji powziął uzasadnione wątpliwości co do spełnienia przez kandydata stosownych wymagań określonych ustawą o broni i amunicji.
Z praktycznego punktu widzenia wiem, że dla wielu osób skazanych moment, kiedy dojdzie do zatarcia skazania, jest bardzo ważny, gdyż realnie wpływa na ich życie. Wobec czego warto poradzić się doświadczonego prawnika, który dokładnie określi datę zatarcia skazania albo pomoże napisać wniosek o zatarcie skazania.
Czy Ty lub Twój bliski potrzebujesz pomocy adwokata?
Jeśli chciałbyś skorzystać z mojej pomocy, zapraszam do kontaktu. Działam na terenie takich miast jak: Poznań, Luboń, Gniezno, Śrem, Środa Wielkopolska, Grodzisk Wielkopolski, Swarzędz, Leszno, Piła, Kościan, Jarocin, Września oraz Wolsztyn. Posiadam także oddział w Świeciu, pracując w takich miejscowościach jak Grudziądz, Chełmno i Tuchola.
W trudnych sprawach działam w CAŁEJ POLSCE!
Masz pytania? Napisz! Zadzwoń!
Adwokat
Marlena Słupińska-Strysik
e-mail: biuro@slupinska.eu
tel. 61 646 00 40
tel. 68 419 00 45
tel. 52 511 00 65
UWAGA! W powyższy artykuł nie stanowi porady prawnej ani jej substytutu. Nie może też stanowić inspiracji do obrony w procesie karnym. Jeśli jesteś oskarżony w sprawie karnej koniecznie skontaktuj się z adwokatem!
Adwokat w Poznaniu. Specjalistka od spraw rodzinnych i spadkowych. Posiada bogatą praktykę w sprawach o rozwód, podział majątku, kontakty z dziećmi, władzę rodzicielską i opiekę nad dziećmi.
Specjalizuje się zwłaszcza w trudnych rozwodach – gdy w grę wchodzi podział majątku firmowego, walka o winę lub o dzieci. Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a także
podyplomowe studia z zakresu rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Następnie ukończyła aplikację radcowską i zdała egzamin radcowski. Wykonywała zawód radcy prawnego. Obecnie wykonuje zawód adwokata. Prowadzi praktykę adwokacką w Poznaniu,
Wolsztynie oraz w Świeciu. W trudnych sprawach o rozwód oraz o podział majątku wspólnego reprezentuje klientów w całej Polsce.
Autorka licznych publikacji z zakresu prawa rodzinnego i cywilnego.
e-mail: biuro@slupinska.eu
Dodaj komentarz