Postępowanie karne składa się z wielu czynności, których celem jest wyjaśnienie rozpoznawanej przez sąd sprawy oraz orzeczenie co do jej istoty. Z tego względu niezwykle istotną rolę odrywają tutaj wszelkie środki dowodowe. Jednym z nich jest przesłuchanie świadka w postępowaniu karnym. Co powinieneś wiedzieć, jeżeli zostaniesz wezwany przez sąd w tym charakterze? W poniższym artykule znajdziesz wiele przydatnych informacji.
Potrzebujesz pomocy adwokata? A może chcesz pomóc bliskiej Ci osobie? Zapraszam do zapoznania się z ofertą mojej Kancelarii Adwokackiej (Adwokat Sprawy Karne). W trudnych sprawach reprezentuję klientów z całej Polski. Zapraszam do kontaktu.
Przesłuchanie świadka w postępowaniu karnym – główne wnioski
- Dowód z zeznań świadka jest jednym z podstawowych środków dowodowych w postępowaniu karnym.
- Świadkiem może być jedynie osoba fizyczna.
- Podstawowym obowiązkiem świadka jest stawiennictwo w wyznaczonym miejscu i czasie w celu złożenia zeznań.
- Niestawiennictwo może wiązać się z karą pieniężną, a nawet przymusowym doprowadzeniem.
- Nieobecność powinna być usprawiedliwiona za pomocą zaświadczenie od lekarza sądowego.
- Istnieje również możliwość przesłuchania za pomocą środków komunikacji na odległość, a także przesłuchania poza siedzibą sądu, przed którym toczy się dane postępowanie.
- Za składanie fałszywych zeznań grozi odpowiedzialność karna.
- Istnieją sytuacje, w których świadek może odmówić składania zeznać lub odpowiedzi na pytanie.
- Za stawiennictwo w sądzie świadkowi przysługuje zwrot kosztów z tym związanych.
Zobacz także: Przywłaszczenie pieniędzy – art. 284 KK
Świadek w postępowaniu karnym – kto to jest?
Świadkiem w postępowaniu karnym jest osoba, która została powołana przez organ prowadzący postępowanie do złożenia zeznań w danej sprawie. W niejednej sprawie karnej rola świadka jest krytyczna. Jest to jeden z podstawowych środków dowodowych, który znajduje zastosowanie w zdecydowanej większości procesów.
Omawiając kwestię świadka, warto zwrócić uwagę na jedną rzecz. Otóż nie zawsze pojęcie świadka procesowego jest tożsame z pojęciem świadka faktycznego. Oznacza to, że nie zawsze osoba, która była obecna na miejscu danego zdarzenia, zostanie wezwana w celu złożenia zeznań.
Zastanówmy się teraz, kto może być świadkiem w postępowaniu karnym.
Kto może być świadkiem w postępowaniu karnym?
Zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania karnego świadkiem może być wyłącznie osoba fizyczna. Nie są tutaj istotne takie czynniki jak wiek, stan zdrowia, czy też jej ewentualne uzależnienia. Świadek musi być jednak osobą zdolną do spostrzegania i przekazywania swoich spostrzeżeń.
Jeżeli zaś chodzi o osoby prawne, to nic nie stoi na przeszkodzie, aby w charakterze świadków zostali powołani jej przedstawiciele. Chodzi tutaj na przykład o członków zarządu i prokurentów. I tak właśnie często się dzieje w sprawach karnych tzw. „białych kołnierzyków”.
Czy wiesz, jakie obowiązki ma świadek? Okazuje się, że jest ich kilka, a naruszenie któregoś z nich może pociągać ze sobą poważne konsekwencje.
Sprawdź także: Rozpowszechnianie nagich zdjęć lub filmów – art. 191a KK
Obowiązki świadka w postępowaniu karnym
Podstawowym obowiązkiem każdej osoby, która została powołana w charakterze świadka w postępowaniu karnym, jest stawienie się w wyznaczonym miejscu oraz złożenie zeznań. Co więcej, gdybyś odmawiał stawiennictwa, możesz zostać doprowadzony z zastosowaniem środków przymusu.
Co jeśli świadek się nie stawi na wezwanie prokuratora?
Świadek może nie stawić się w sądzie z różnych powodów, niekoniecznie umyślnie. Zgodnie z art. 285 § 1 Kodeksu postępowania karnego (KPK):
na świadka, biegłego, tłumacza lub specjalistę, który bez należytego usprawiedliwienia nie stawił się na wezwanie organu prowadzącego postępowanie albo bez zezwolenia tego organu oddalił się z miejsca czynności przed jej zakończeniem, można nałożyć karę pieniężną w wysokości do 3000 złotych.
Jeżeli zaś chodzi o postępowanie przygotowawcze, karę na wniosek prokuratora nakłada sąd rejonowy, w okręgu którego jest ono prowadzone.
Przypomnę jeszcze to, co napisałam wcześniej – świadek może zostać doprowadzony z zastosowaniem środków przymusu.
Gdyby nieobecność była spowodowana chorobą świadka, wówczas istnieje możliwość jej usprawiedliwienia. Żeby jednak można było z niej skorzystać, należy uzyskać zaświadczenie potwierdzające niemożność stawienia się na wezwanie lub zawiadomienie organu prowadzącego postępowanie. Zwolnienie wystawia je zawsze lekarz sądowy. Zwolnienie wystawione przez zwykłego lekarza może nie zostać dopuszczone.
Warto dodać, iż istnieje możliwość przesłuchania świadka przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie tej czynności na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku. Dokonuje go referendarz sądowy, asystent sędziego lub urzędnik, który pracuje w sądzie rejonowym, w okręgu którego przebywa świadek. Jeżeli natomiast osoba mająca zeznawać nie może stawić się w sądzie z powodu kalectwa, choroby lub innej przyczyny, wówczas istnieje możliwość przesłuchania w domu.
Odpowiedzialność karna świadka
Zatajenie prawdy oraz zeznanie nieprawdy to czyny, które wyczerpują znamiona przestępstwa składania fałszywych zeznań. Zostało ono stypizowane w art. 233 Kodeksu karnego (KK). Zgodnie z § 1 tego przepisu kto, składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Należy jednak zwrócić uwagę na jedną niezwykle istotną kwestię. Otóż pociągnięcie sprawcy do odpowiedzialności karnej jest możliwe tylko wówczas, gdy zostanie on wcześniej pouczony o takiej możliwości. Co więcej, na etapie postępowania przygotowawczego świadek podpisuje odpowiednie pouczenie.
Jeżeli zaś chodzi o postępowanie sądowe, istnieje możliwość odebrania od świadka przyrzeczenia. Może tego dokonać sąd lub sędzia wyznaczony przed rozpoczęciem składania zeznań. W tym przypadku również świadek musi zostać uprzedzony o odpowiedzialności karnej. Osoby, które są nieme lub głuche, składają przyrzeczenia poprzez podpisanie jego treści.
Zgodnie z przepisami nie odbiera się przyrzeczenia w następujących sytuacjach:
- jeżeli świadek nie ukończył 17 roku życia;
- gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że świadek z powodu zaburzeń psychicznych nie zdaje sobie sprawy ze znaczenia przyrzeczenia;
- jeśli świadek jest osobą podejrzaną o popełnienie przestępstwa będącego przedmiotem postępowania lub pozostającego w ścisłym związku z czynem stanowiącym przedmiot postępowania albo gdy za to przestępstwo został skazany;
- kiedy świadek był prawomocnie skazany za fałszywe zeznanie lub oskarżenie.
A czy wiesz, jakich pytań możesz się spodziewać, będąc świadkiem?
Przeczytaj także: Rozpowszechnianie pornografii – przestępstwo z art. 202 KK
Jakie pytania zadaje sąd?
Przesłuchanie świadka w postępowaniu karnym rozpoczyna się od uzyskania od niego podstawowych informacji takich jak jego imię i nazwisko, wiek oraz wykształcenie.
Następnie świadek ma możliwość swobodnego wypowiedzenia się o tym, co wie o sprawie. Jeżeli nie wyczerpie ona wątpliwości sądu, oskarżyciela oraz oskarżonego i jego obrońcy, wówczas mogą oni zadać konkretne pytania.
Jakich pytań możesz się spodziewać? Otóż przede wszystkim dotyczą one samego zdarzenia – co wydarzyło się na miejscu przestępstwa, kiedy do niego doszło, skąd świadek ma wiedzę na ten temat? Pytania mogą odnosić się także do oskarżonego – skąd świadek go zna i jak długo, czy oskarżony ma jakieś nałogi.
Co ważne, pytania nie mogą być zadawane w sposób sugerujący odpowiedzi. Nie można również w żaden sposób wymuszać zeznań. Niedozwolone jest bowiem wpływanie na świadka, aby udzielił odpowiedzi, jak i stosowanie wobec niego hipnozy albo środków chemicznych lub technicznych, które wpływają na procesy psychiczne osoby przesłuchiwanej albo mają na celu kontrolę nieświadomych reakcji jej organizmu w związku z przesłuchaniem. Jeżeli doszłoby do uzyskania takich zeznań, nie mogłyby one stanowić dowodu.
Przesłuchanie z udziałem biegłego
Zgodnie z art. 192 § 2 KPK, jeżeli istnieje wątpliwość co do stanu psychicznego świadka, jego stanu rozwoju umysłowego, zdolności postrzegania lub odtwarzania przez niego postrzeżeń, sąd lub prokurator może zarządzić przesłuchanie świadka z udziałem biegłego lekarza lub biegłego psychologa, a świadek nie może się temu sprzeciwić.
Tego typu sytuacje mają zastosowanie zwłaszcza wtedy, jeśli istnieją uzasadnione wątpliwości co do stanu zdrowia świadka (zwłaszcza psychicznego). W takich okolicznościach biegłym może być zwłaszcza lekarz lub psychiatra.
Jeżeli zachodzi taka potrzeba, świadek może zostać poddany oględzinom ciała i badaniu lekarskiemu lub psychologicznemu. Konieczne jest jednak uzyskanie jego zgody.
Czy będąc świadkiem, możesz zostać poddany badaniu wykrywaczem kłamstw?
Badanie świadka wykrywaczem kłamstw
Osoba będąca świadkiem w postępowaniu karnym może zostać poddana badaniu wariografem, zwanym popularnie wykrywaczem kłamstw. Podstawę takiego rozwiązania stanowi art. 192a KPK. Zgodnie z § 1 tego przepisu:
w celu ograniczenia kręgu osób podejrzanych lub ustalenia wartości dowodowej ujawnionych śladów można pobrać odciski daktyloskopijne, wymaz ze śluzówki policzków, włosy, ślinę, próby pisma, zapach, wykonać fotografię osoby lub dokonać utrwalenia głosu. Po wykorzystaniu w sprawie, w której dokonano pobrania lub utrwalenia, pobrany lub utrwalony materiał zbędny dla postępowania należy niezwłocznie usunąć z akt i zniszczyć. Co więcej, jeżeli świadek wyrazi na to zgodę, istnieje możliwość zastosowania środków technicznych mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji jego organizmu (art. 192a § 2 KPK).
To właśnie przepis z art. 192a § 2 KPK jest podstawą prawną do poddania świadka badaniu wykrywaczem kłamstw. Jak widać, na badanie wykrywaczem kłamstw świadek musi jednak dobrowolnie wyrazić zgodę.
Czy wiesz, kiedy świadek może odmówić składania zeznań? Poniżej wyjaśnię tę kwestię.
Kiedy świadek może odmówić zeznań?
Świadek może odmówić składania zeznań, jeżeli oskarżonym jest osoba dla niego najbliższa.
W świetle art. 115 § 11 KK:
osobą najbliższą jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu.
Co ważne, prawo to trwa nawet po ustaniu małżeństwa oraz stosunku przysposobienia. Żeby móc skorzystać z tego prawa, świadek powinien powołać się na nie później jednak, niż przed rozpoczęciem pierwszego zeznania w postępowaniu sądowym. Niemniej prawo do odmowy zeznań nie stanowi podstawy do tego, aby nie stawić się w wyznaczonym miejscu.
To jednak nie wszystko, albowiem świadek może uchylić się od odpowiedzi na konkretne pytanie, jeżeli udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić jego lub osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe.
Istnieje również możliwość przesłuchania świadka z wyłączeniem jawności, gdy treść zeznań mogłaby narazić na hańbę jego lub osobę dla niego najbliższą.
Kogo nie można powołać na świadka w sprawie karnej?
Warto również dodać, że istnieją kategorie osób, których nie można powoływać w charakterze świadków. Mianowicie chodzi tutaj o:
- obrońcę albo adwokata lub radcy prawnego, z którym skontaktował się zatrzymany, co do faktów, o których dowiedział się on udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę;
- duchownego, co do faktów, o których dowiedział się przy spowiedzi;
- mediatora, co do faktów, o których dowiedział się od oskarżonego lub pokrzywdzonego prowadząc postępowanie mediacyjne, z wyłączeniem informacji o przestępstwach, wobec których istnieje obowiązek denuncjacji.
Jeżeli chodzi o osoby zobowiązane do zachowania w tajemnicy informacji niejawnych o klauzuli tajności tajne lub ściśle tajne, muszą one przed przesłuchaniem zostać zwolnione z tego obowiązku przez organ przełożony. Z kolei, gdy idzie o klauzulę tajności zastrzeżone lub poufne bądź też osoby zobowiązane do przestrzegania tajemnicy zawodowej, mogą zostać zwolnione z tajemnicy przez sąd lub prokuratora.
A czy świadkowi przysługuje zwrot kosztów stawiennictwa? Zaraz Ci wszystko wyjaśnię.
Stawiennictwo świadka a zwrot kosztów
Świadkowi przysługuje zwrot kosztów nie tylko dojazdu do miejsca, w którym składa on zeznania, ale i noclegu oraz utrzymania. Co ważne, chodzi tutaj o ich rzeczywistą wysokość racjonalnych i celowych kosztów przejazdu własnym samochodem lub innym środkiem transportu.
Warto także zwrócić uwagę, że świadkowi przysługuje ponadto:
- zwrot utraconego zarobku lub dochodu;
- prawo do żądania należności osoby wezwanej w charakterze świadka oraz należności świadka, który zgłosił się bez wezwania;
- zwrot kosztów osobie towarzyszącej świadkowi;
- prawo do żądania należności świadka zatrudnionego w organie władzy publicznej.
Żeby uzyskać należny zwrot, konieczne jest złożenie wniosku w tym przedmiocie. Można to zrobić na dwa sposoby. Pierwszy, to ustnie do protokołu rozprawy po zakończeniu składania zeznań. Drugi to na piśmie, w terminie 3 dni licząc od zakończenia czynności z udziałem świadka. Co jednak ważne, roszczenie o zwrot kosztów ulega przedawnieniu. Jego termin to 3 lata od dnia powstania.
Dziękuję za przeczytanie wpisu „Przesłuchanie świadka w postępowaniu karnym„. Być może zainteresują Cię także inne artykuły na moim blogu.
Czy Ty lub Twój bliski potrzebujesz pomocy adwokata?
Jeśli chciałbyś skorzystać z mojej pomocy, zapraszam do kontaktu. Działam na terenie takich miast jak: Poznań, Luboń, Gniezno, Śrem, Środa Wielkopolska, Grodzisk Wielkopolski, Swarzędz, Leszno, Piła, Kościan, Jarocin, Września oraz Wolsztyn. Posiadam także oddział w Świeciu, pracując w takich miejscowościach jak Grudziądz, Chełmno i Tuchola.
W trudnych sprawach działam w CAŁEJ POLSCE!
Umów się na konsultację!
Adwokat
Marlena Słupińska-Strysik
e-mail: biuro@slupinska.eu
tel. 61 646 00 40
tel. 68 419 00 45
tel. 52 511 00 65
UWAGA! W powyższy artykuł nie stanowi porady prawnej ani jej substytutu. Nie może też stanowić inspiracji do obrony w procesie karnym. Jeśli jesteś oskarżony w sprawie karnej koniecznie skontaktuj się z adwokatem!
Adwokat w Poznaniu. Specjalistka od spraw rodzinnych i spadkowych. Posiada bogatą praktykę w sprawach o rozwód, podział majątku, kontakty z dziećmi, władzę rodzicielską i opiekę nad dziećmi.
Specjalizuje się zwłaszcza w trudnych rozwodach – gdy w grę wchodzi podział majątku firmowego, walka o winę lub o dzieci. Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a także
podyplomowe studia z zakresu rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Następnie ukończyła aplikację radcowską i zdała egzamin radcowski. Wykonywała zawód radcy prawnego. Obecnie wykonuje zawód adwokata. Prowadzi praktykę adwokacką w Poznaniu,
Wolsztynie oraz w Świeciu. W trudnych sprawach o rozwód oraz o podział majątku wspólnego reprezentuje klientów w całej Polsce.
Autorka licznych publikacji z zakresu prawa rodzinnego i cywilnego.
e-mail: biuro@slupinska.eu
Dodaj komentarz