Umowa dożywocia to szczególny rodzaj porozumienia, w którym właściciel nieruchomości przekazuje ją innej osobie w zamian za zapewnienie mu dożywotniego utrzymania. Zazwyczaj wiąże się to z zapewnieniem schronienia, wyżywienia, opieki, a także innych codziennych potrzeb. Jednak życie bywa nieprzewidywalne, a śmierć obdarowanego może budzić pytania o dalsze losy umowy dożywocia. Co w takiej sytuacji dzieje się z nieruchomością i obowiązkami wynikającymi z umowy? Czy spadkobiercy obdarowanego przejmują jego zobowiązania? Zapraszamy do naszego artykułu, w którym odpowiemy na wszystkie te pytania.
Definicja umowy dożywocia – co to oznacza dla stron?
Umowa dożywocia, zgodnie z art. 908 § 1 Kodeksu cywilnego, polega na tym, że właściciel nieruchomości przenosi jej własność na inną osobę w zamian za dożywotnie utrzymanie. Obdarowany (nabywca nieruchomości) zobowiązuje się zapewnić dożywotnikowi (zbywcy) opiekę, w tym mieszkanie, wyżywienie, odzież, pomoc w chorobie, a także pokrycie kosztów pogrzebu. Umowa ta ma charakter odpłatny, ale forma odpłaty jest specyficzna – w postaci świadczeń rzeczowych zamiast pieniędzy.
⚠️ Ważne!
Stronami umowy dożywocia są:
- Zbywca (dożywotnik) – osoba przekazująca nieruchomość, która otrzymuje dożywotnie utrzymanie.
- Nabywca (obdarowany) – osoba nabywająca nieruchomość, zobowiązana do świadczeń na rzecz zbywcy.
Dla stron umowy – zbywcy i nabywcy – oznacza to, że zbywca otrzymuje gwarancję zabezpieczenia swojego bytu aż do śmierci, natomiast nabywca staje się właścicielem nieruchomości z obowiązkiem zapewnienia określonych świadczeń. Warto zaznaczyć, że prawa dożywotnika są ściśle chronione, a w przypadku ich naruszenia może on żądać rozwiązania umowy.
Formy wsparcia dla zbywcy w umowie dożywocia
Nabywca nieruchomości w ramach umowy dożywocia może zobowiązać się do zapewnienia zbywcy (dożywotnikowi) różnych form wsparcia. Może to obejmować na przykład prawo do korzystania z części nieruchomości (użytkowanie), prawo do zamieszkania (służebność mieszkania) lub inne prawa osobiste, które będą związane z nieruchomością. Może także zobowiązać się do regularnych świadczeń na rzecz zbywcy, które mogą polegać na dostarczaniu pieniędzy lub konkretnych rzeczy. Te wszystkie zobowiązania stanowią treść umowy dożywocia i mają na celu zapewnienie dożywotnikowi odpowiedniego zabezpieczenia na czas jego życia.
Jeśli w umowie dożywocia nie zostaną określone konkretne świadczenia, wówczas obdarowany będzie zobowiązany do realizacji obowiązków wynikających z Kodeksu cywilnego. Obejmują one:
- 🏠 przyjęcie dożywotnika jako domownika,
- 👕 zapewnienie mu wyżywienia, odzieży, mieszkania, światła i opału,
- 🤲 zapewnienie mu odpowiedniej opieki i pielęgnacji w razie choroby,
- ⚰️ zorganizowanie na koszt obdarowanego pogrzebu dożywotnika, zgodnego z lokalnymi zwyczajami.
⚠️ Ważne!
Umowa dożywocia musi być zawarta w formie aktu notarialnego. Jest to wymóg wynikający z polskiego prawa, ponieważ umowa ta dotyczy przeniesienia własności nieruchomości. Brak formy notarialnej powoduje, że umowa jest nieważna.
⚠️ Ważne!
Jako obdarowany w umowie dożywocia może występować więcej niż jedna osoba. Przepisy prawa pozwalają, aby nieruchomość została przekazana na rzecz kilku osób jednocześnie, które wspólnie będą zobowiązane do wypełniania warunków umowy i zapewnienia dożywotniego utrzymania zbywcy.
Umowa dożywocia a śmierć obdarowanego
Śmierć dożywotnika – skutki
Zgodnie z art. 912 Kodeksu cywilnego, prawo dożywocia jest niezbywalne i nie podlega dziedziczeniu, ponieważ jest ściśle związane z osobą dożywotnika. Oznacza to, że w przypadku śmierci dożywotnika umowa dożywocia wygasa. To prawo nie przechodzi na inne osoby, ani na spadkobierców dożywotnika.
Śmierć obdarowanego – skutki
Jednak w przypadku śmierci obdarowanego (nabywcy nieruchomości), obowiązki wynikające z umowy dożywocia nie wygasają. Spadkobiercy obdarowanego, którzy odziedziczą nieruchomość, są zobowiązani do kontynuowania świadczeń na rzecz dożywotnika zgodnie z umową. To spadkobiercy obdarowanego muszą realizować zobowiązania, takie jak zapewnienie opieki, wyżywienia, mieszkania itd., do końca życia dożywotnika. Taki układ ma na celu zabezpieczenie dożywotnika, chroniąc go przed sytuacją, w której mógłby zostać bez wsparcia finansowego i opieki.
Kto dziedziczy po śmierci obdarowanego?
Po śmierci obdarowanego (nabywcy nieruchomości) nieruchomość oraz obowiązki wynikające z umowy dożywocia przechodzą na jego spadkobierców. Zgodnie z przepisami prawa spadkowego, dziedziczenie może odbywać się na podstawie testamentu lub ustawowo, jeśli testamentu nie sporządzono. Spadkobiercy nabywają nie tylko prawo własności do nieruchomości, ale jak już wspomniano, również zobowiązania wobec dożywotnika, które muszą wypełniać zgodnie z warunkami umowy dożywocia.
Umowa dożywocia a spadkobiercy – jakie mają prawa?
Spadkobiercy obdarowanego (nabywcy nieruchomości) po jego śmierci nabywają prawo do nieruchomości, ale również obowiązki wynikające z umowy dożywocia. Oznacza to, że muszą kontynuować świadczenia na rzecz dożywotnika, takie jak zapewnienie opieki, wyżywienia, mieszkania oraz innych form wsparcia, zgodnie z postanowieniami umowy. Prawa spadkobierców do nieruchomości są więc ściśle powiązane z realizacją tych obowiązków.
Spadkobiercy nie mogą odmówić spełnienia warunków umowy dożywocia, jeśli dziedziczą nieruchomość. Jeśli jednak uznają, że nie są w stanie wypełniać obowiązków, mogą rozważyć rozwiązanie umowy na drodze sądowej lub próbować porozumieć się z dożywotnikiem w inny sposób, np. poprzez zmianę formy świadczeń. Ważne jest, aby spadkobiercy byli świadomi, że prawa do nieruchomości są obciążone obowiązkami wobec dożywotnika.
Jak zabezpieczyć się przed negatywnymi skutkami śmierci obdarowanego?
Śmierć obdarowanego może wiązać się z bardzo dużym stresem dla dożywotnika. Dożywotnik wybierając obdarowanego musi mu ufać, zatem obawa, co w przypadku śmierci obdarowanego może się stać z jego świadczeniami, jest naturalna. Dlatego tak ważne jest, aby odpowiednio zabezpieczyć swoje prawa jeszcze na etapie zawierania umowy dożywocia. Dobrze skonstruowana umowa, precyzyjne zapisy dotyczące przejęcia obowiązków przez spadkobierców oraz ewentualne dodatkowe środki zabezpieczające, mogą dać dożywotnikowi pewność, że jego potrzeby będą spełniane, niezależnie od zmieniającej się sytuacji życiowej.
Śmierć obdarowanego – jakie zapisy w umowie dożywocia warto dodać?
Aby lepiej chronić prawa dożywotnika, można wprowadzić dodatkowe zapisy do umowy dożywocia, które wykraczają poza standardowe regulacje prawa. Oto kilka rozwiązań:
- 🏠 Zawarcie umowy o zabezpieczenie hipoteczne – można wprowadzić zapis o ustanowieniu hipoteki na nieruchomości, która będzie chronić dożywotnika w przypadku niewywiązywania się przez spadkobierców z obowiązków
- 💰 Ustalenie dodatkowych kar umownych – warto dodać do umowy klauzule o karach umownych za niewywiązywanie się z obowiązków przez spadkobierców.
- 🧾 Ubezpieczenie na życie – obdarowany może wykupić ubezpieczenie na życie, którego beneficjentem będzie dożywotnik. W przypadku śmierci obdarowanego ubezpieczenie mogłoby zapewnić środki na opiekę nad dożywotnikiem, niezależnie od spadkobierców.
- 👨⚖️ Wyznaczenie pełnomocnika – do umowy można dodać klauzulę wyznaczającą pełnomocnika do reprezentowania interesów dożywotnika w przypadku śmierci obdarowanego. Pełnomocnik będzie odpowiedzialny za dopilnowanie, aby spadkobiercy wypełniali zobowiązania wobec dożywotnika.
Adwokat w Poznaniu. Specjalistka od spraw rodzinnych i spadkowych.Posiada bogatą praktykę w sprawach o rozwód, podział majątku, kontakty z dziećmi, władzę rodzicielską i opiekę nad dziećmi.
Specjalizuje się zwłaszcza w trudnych rozwodach – gdy w grę wchodzi podział majątku firmowego, walka o winę lub o dzieci. Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a także
podyplomowe studia z zakresu rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Następnie ukończyła aplikację radcowską i zdała egzamin radcowski. Wykonywała zawód radcy prawnego. Obecnie wykonuje zawód adwokata. Prowadzi praktykę adwokacką w Poznaniu,
Wolsztynie oraz w Świeciu. W trudnych sprawach o rozwód oraz o podział majątku wspólnego reprezentuje klientów w całej Polsce.
Autorka licznych publikacji z zakresu prawa rodzinnego i cywilnego.
e-mail: biuro@slupinska.eu
Dodaj komentarz