Twój bliski został aresztowany? Powinieneś więc wiedzieć, że istnieje możliwość wyjścia z aresztu za kaucją. Warunkowe tymczasowe aresztowanie to dobrodziejstwo, które pozwala na odstąpienie od aresztu. W poniższym artykule wyjaśnię, kiedy w ogóle dopuszczalne jest aresztowanie, a także jak wyjść z aresztu za kaucją.
Potrzebujesz pomocy adwokata? A może chcesz pomóc bliskiej Ci osobie? Zapraszam do zapoznania się z ofertą mojej Kancelarii Adwokackiej (Adwokat Sprawy Karne). W trudnych sprawach reprezentuję klientów z całej Polski. Zapraszam do kontaktu.
Na czym polega warunkowe tymczasowe aresztowanie?
Warunkowe tymczasowe aresztowanie jest więc połączeniem dwóch środków zapobiegawczych:
- tymczasowego aresztowania,
- poręczenia majątkowego.
Możliwość zastosowania warunkowego tymczasowego aresztowania została uregulowana w art. 257 § 2 Kodeksu postępowania karnego. Przepis ten brzmi:
„§ 2.Stosując tymczasowe aresztowanie, sąd może zastrzec, że środek ten ulegnie zmianie pod warunkiem złożenia, nie później niż w wyznaczonym terminie, określonego poręczenia majątkowego; na uzasadniony wniosek oskarżonego lub jego obrońcy, złożony najpóźniej w ostatnim dniu wyznaczonego terminu, sąd może przedłużyć termin złożenia poręczenia.”
Pamiętaj! Warunkowe tymczasowe aresztowanie to możliwość zamiany tymczasowego aresztowania na poręczenie majątkowe. Sąd stosując tymczasowe aresztowanie, może zastrzec, że ulegnie to zmianie z chwilą złożenia poręczenia majątkowego.
Celem zastosowania warunkowego tymczasowego aresztowania sąd wydaje postanowienie, w którym wskazuje:
- wysokość poręczenia majątkowego;
- rodzaj poręczenia majątkowego;
- warunki poręczenia majątkowego;
- termin złożenia przedmiotu poręczenia.
Przedmiotem poręczenia majątkowego nie muszą być pieniądze. Jest tak najczęściej, ale sąd może uzależnić zwolnienie z aresztu również od:
- ustanowienia zastawu,
- ustanowienia hipoteki,
- złożenia określonych papierów wartościowych (akcji, udziałów).
Ważne! Tymczasowe aresztowanie ulegnie zmianie na poręczenie majątkowe już z chwilą jego złożenia. Musisz dopilnować, aby poręczenie wpłacić w terminie wynikającym z postanowienia sądu. W efekcie zostaniesz natychmiastowo zwolniony z aresztu.
Uwaga! W przypadku stosowania tymczasowego warunkowego aresztowania może zostać orzeczony także inny nieizolacyjny środek zapobiegawczy, taki jak:
- dozór Policji,
- nakaz opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym,
- zawieszenie w czynnościach służbowych lub w wykonywaniu zawodu,
- nakaz powstrzymania się od określonej działalności.
Kiedy dopuszczalne jest aresztowanie?
Warto też wiedzieć, kiedy w ogóle tymczasowe aresztowanie może zostać wykorzystane przez organy ścigania.
Na skutek zastosowania aresztu podejrzany (albo oskarżony) zostaje pozbawiony wolności na oznaczony czas i pozostaje do dyspozycji prokuratora albo sądu. Tymczasowe aresztowanie ma zabezpieczyć prawidłowy tok postępowania. Jest najdolegliwszym środkiem zapobiegawczym.
Aby tymczasowe aresztowanie mogło zostać zastosowane, muszą łącznie wystąpić:
- ogólna podstawa – zawsze i w stosunku do każdego podejrzanego (oskarżonego),
- przynajmniej jedna ze szczególnych przesłanek.
Zobacz także: Odroczenie wykonania kary
Ważne! Aby sąd mógł podjąć decyzję o warunkowym tymczasowym aresztowaniu, muszą zachodzić podstawy do zastosowania tymczasowego aresztowania. Wówczas sąd może podjąć swobodną decyzję o zamianie izolacji w areszcie na poręczenie majątkowe.
Ogólną zasadą jest, że tymczasowe aresztowanie jest stosowane:
- w celu zapobiegnięcia popełnienia przez podejrzanego (oskarżonego) kolejnego przestępstwa;
- tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują, że podejrzany (oskarżony) z dużym prawdopodobieństwem popełnił dane przestępstwo.
Uwaga! Tymczasowe aresztowanie nie może być zastosowane w nadziei, że dopiero w toku postępowania organy zgromadzą dowody z dużym prawdopodobieństwem wskazujące na winę sprawcy. Szanse na wydanie wyroku skazującego muszą być większe niż potencjalne uniewinnienie czy też umorzenie postępowania.
Przykład:
Podstawą do zastosowania tymczasowego aresztu nie może być wyłącznie informacja o przestępstwie zawarta w notatce służbowej sporządzonej w toku przyjęcia zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa. Konieczne jest przeprowadzenie postępowania dowodowego.
W art. 258 Kodeksu postępowania karnego przewidziano tzw. szczególne przesłanki tymczasowego aresztowania. Stanowi on, że:
„§ 1. Tymczasowe aresztowanie i pozostałe środki zapobiegawcze można stosować, jeżeli zachodzi:
1) uzasadniona obawa ucieczki lub ukrycia się oskarżonego, zwłaszcza wtedy, gdy nie można ustalić jego tożsamości albo nie ma on w kraju stałego miejsca pobytu;
2) uzasadniona obawa, że oskarżony będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne.
2. Jeżeli oskarżonemu zarzuca się popełnienie zbrodni lub występku zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 8 lat, albo gdy sąd pierwszej instancji skazał go na karę pozbawienia wolności nie niższą niż 3 lata, potrzeba zastosowania tymczasowego aresztowania w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania może być uzasadniona grożącą oskarżonemu surową karą.
3. Środek zapobiegawczy można wyjątkowo zastosować także wtedy, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony, któremu zarzucono popełnienie zbrodni lub umyślnego występku, popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził.”
W stosunku do podejrzanego (oskarżonego), obok ogólnej podstawy musi wystąpić przynajmniej jedna ze szczególnych przesłanek:
- uzasadniona obawa ucieczki lub ukrycia, w szczególności gdy:
- nie można ustalić tożsamości podejrzanego (oskarżonego)
- lub podejrzany (oskarżony) nie ma w kraju stałego miejsca pobytu;
- uzasadniona obawa, że podejrzany (oskarżony) będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne;
- podejrzanemu (oskarżonemu) zarzuca się popełnienie zbrodni lub występku zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 8 lat;
- skazanie oskarżonego przez sąd pierwszej instancji na karę pozbawienia wolności nie niższą niż 3 lata.
Uwaga! Tymczasowe aresztowanie można wyjątkowo zastosować, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że podejrzany (oskarżony), któremu zarzucono popełnienie zbrodni lub umyślnego występku:
- popełni przestępstwo przeciwko życiu,
- popełni przestępstwo przeciwko zdrowiu
- lub popełni przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu
– zwłaszcza gdy podejrzany (oskarżony) groził popełnieniem takiego przestępstwa.
Przykład:
Możliwe będzie tymczasowe aresztowanie oskarżonego w sytuacji, kiedy dopuścił się groźny karalnej (tj. przestępstwa z art. 190 Kodeksu karnego) względem swojej żony. Po wszczęciu postępowania karnego oskarżony w dalszym ciągu odgraża się, że popełni przestępstwo na szkodę osoby pokrzywdzonej. Grozi, że zabije żonę. Z uwagi na agresywną postawę oskarżonego groźba ta budzi uzasadnioną obawę jej spełnienia.
Podstawą orzeczenia o zastosowaniu albo przedłużeniu tymczasowego aresztowania mogą być jedynie ustalenia, które dokonane są na podstawie:
- dowodów jawnych dla oskarżonego i jego obrońcy;
- bądź dowodów z zeznań świadków, których nie udostępnia się oskarżonemu – z uwagi na uzasadnioną obawę niebezpieczeństwa dla ich życia, zdrowia albo wolności lub ich osób najbliższych.
Kiedy sąd nie stosuje aresztu?
Nie stosuje się tymczasowego aresztowania (środka ostrzejszego), kiedy inny środek zapobiegawczy jest wystarczający (środek łagodniejszy).
Do środków łagodniejszych zalicza się:
- poręczenie majątkowe;
- poręczenie społeczne;
- poręczenie indywidulne;
- dozór Policji;
- nakaz opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym;
- zawieszenie w czynnościach służbowych lub w wykonywaniu zawodu;
- nakaz powstrzymania się od określonej działalności;
- nakaz powstrzymania się od prowadzenia pojazdów;
- zakazie opuszczania kraju.
Ważne! W niektórych przypadkach mimo wystąpienia podstawy ogólnej i przynajmniej jednej szczególnej, tymczasowe aresztowanie nie będzie mogło być zastosowane.
Zobacz także: Zakaz opuszczania kraju
3 zakazy stosowania tymczasowego aresztowania
Pierwszy zakaz względny został uregulowany w art. 259 § 1 Kodeksu postępowania karnego:
„§ 1. Jeżeli szczególne względy nie stoją temu na przeszkodzie, należy odstąpić od tymczasowego aresztowania, zwłaszcza gdy pozbawienie oskarżonego wolności:
1) spowodowałoby dla jego życia lub zdrowia poważne niebezpieczeństwo;
2) pociągałoby wyjątkowo ciężkie skutki dla oskarżonego lub jego najbliższej rodziny.”
Nie można więc tymczasowo aresztować oskarżonego, którego życie lub zdrowie mogłoby na tym ucierpieć.
Przykład:
Oskarżony przewlekle choruje. Wymaga częstych hospitalizacji. Jego schorzenia nie można we właściwy sposób wyleczyć w warunkach więziennych.
Warto zauważyć, że Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 22 lipca 2008 roku (K 24/07) wypowiedział się, że:
Ustawodawca nie wyłączył w sposób generalny i bezwzględny możliwości tymczasowego aresztowania kobiet w ciąży. W polskim systemie prawnym dopuszczalne jest również wymierzenie i wykonanie wobec kobiety ciężarnej kary pozbawienia wolności.
Prawidłowo przebiegająca ciąża nie stanowi więc podstawy do odstąpienia od tymczasowego aresztowania. Wystarczy, że spełnione są przesłanki ogólne i szczególne dla zastosowania tego środka.
Podstawą dla odmowy aresztowania dziecka mogą być też ciężkie skutki dla oskarżonego lub jego najbliższej rodziny.
Przykład:
Oskarżony ma na utrzymaniu czwórkę dzieci. Jego są jedynym źródłem utrzymania rodziny.
Uwaga! W powyższych przypadkach można odstąpić od tymczasowego aresztowania, tylko jeżeli szczególne względy nie stoją temu na przeszkodzie.
Szczególne względy uniemożliwią odstąpienie od tymczasowego aresztowania, jeżeli pozostawiony na wolności oskarżony może naruszyć prawidłowy tok postępowania. W takiej sytuacji tymczasowy areszt jest konieczny nawet, jeśli pociągnie negatywne skutki dla zdrowia lub życia oskarżonego albo dla jego rodziny.
Przykład:
Oskarżona sprawuje wyłączną opiekę nad niepełnosprawnym synem. Jest on niezdolny do samodzielnej egzystencji. Oskarżona jednak nie współpracuje z organami ścigania, nie stawia się na wezwania sądu. Istnieje ryzyko, że oskarżona podejmie próbę malwersacji poprzez przekupienie świadków. Może zostać tymczasowo aresztowana.
Drugi zakaz względny został uregulowany w art. 259 § 2 Kodeksu postępowania karnego:
„§ 2. Tymczasowego aresztowania nie stosuje się, gdy na podstawie okoliczności sprawy można przewidywać, że sąd orzeknie w stosunku do oskarżonego karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania lub karę łagodniejszą albo że okres tymczasowego aresztowania przekroczy przewidywany wymiar kary pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia.”
Jeżeli w sprawie przewiduje się, że sąd orzeknie w stosunku do oskarżonego:
- karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania,
- karę łagodniejszą niż pozbawienie wolności (ograniczenie wolności albo grzywnę),
należy odstąpić od tymczasowego aresztu.
Podobnie, jeżeli okres tymczasowego aresztowania miałby przekroczyć przewidywany wymiar kary pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia.
Przykład:
Oskarżonemu grożą 3 miesiące pozbawienia wolności za kradzież (art. 278 § 1 Kodeksu karnego). O taki wymiar kary wnosi prokurator. Okres tymczasowego aresztowania od wniesienia aktu oskarżenia do wydania wyroku przez sąd I instancji przekroczyłby przewidywany wymiar kary. Należy odstąpić od tymczasowego aresztowania.
Trzeci zakaz względny został uregulowany w art. 259 § 3 Kodeksu postępowania karnego:
„§ 3. Tymczasowe aresztowanie nie może być stosowane, jeżeli przestępstwo zagrożone jest karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą roku.”
Przykład:
Do przestępstw zagrożonych karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą roku należą między innymi:
- przywłaszczenie mniejszej wagi (art. 284 § 3 Kodeksu karnego),
- publiczne znieważenie znaku państwowego (art. 137 § 1 Kodeksu karnego),
- nieumyślne spowodowanie uszczerbku na zdrowiu (art. 157 § 3 Kodeksu karnego).
Uwaga! Ograniczenia możliwości zastosowania tymczasowego aresztowania wynikające z drugiego oraz trzeciego zakazu nie obowiązują, jeżeli:
- oskarżony się ukrywa,
- oskarżony uporczywie nie stawia się na wezwania,
- oskarżony utrudnia postępowanie w bezprawny sposób (np. zastrasza świadków albo niszczy dowody),
- zachodzi wysokie prawdopodobieństwo orzeczenia środka zabezpieczającego polegającego na umieszczeniu sprawcy w zakładzie zamkniętym.
Przesłanki do uchylenia aresztu
Tymczasowe aresztowanie podlega uchyleniu, jeżeli zajdą określone przesłanki. Nie jest wymagane wówczas podjęcie przez sąd postanowienia o zastosowaniu warunkowego tymczasowego aresztowania.
Tymczasowe aresztowanie należy niezwłocznie uchylić (lub zmienić na inny środek), jeżeli:
- ustaną przyczyny, które spowodowały jego zastosowanie;
Przykład:
Ustalono miejsce stałego pobytu podejrzanego. Ponadto z uwagi na zmianę jego postępowania nie ma obawy ucieczki podejrzanego.
- powstały przyczyny uzasadniające jego uchylenie lub zmianę;
Przykład:
Zmieniła się kwalifikacji prawna czynu na zagrożony karą pozbawienia wolności poniżej roku.
Warto również zwrócić uwagę stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 24 stycznia 2007 roku (sygn. akt: II KK 152/06):
,,Przepis art. 253 k.p.k. obliguje stosowne organy (prokuratora lub sąd) do dokonywania permanentnej oceny potrzeby lub celowości utrzymywania zastosowanego tymczasowego aresztowania oraz – w konsekwencji – do uchylenia lub zmiany tego środka zapobiegawczego w chwili, gdy ustaną przyczyny, wskutek których został on zastosowany.”
Czy prokurator może uchylić tymczasowe aresztowanie?
Wskutek zmiany okoliczności w toku postępowania przygotowawczego prokurator może uchylić tymczasowe aresztowanie. Nie może natomiast tego zrobić już w trakcie postępowania sądowego.
Przykład:
Prokurator uchyla zastosowany wobec podejrzanego areszt tymczasowy, bo podejrzany przyznał się do zarzucanego mu czynu. Złożył też wyczerpujące wyjaśnienia, które zgodne są z ustaleniami postępowania. Nie zachodzi ryzyko utrudniania przebiegu postępowania karnego.
W czasie postępowania przygotowawczego prokurator może też zmienić tymczasowy areszt zmiany na łagodniejszy środek zapobiegawczy.
Przykład:
Prokurator zmienił tymczasowe aresztowanie zastosowane względem podejrzanego na dozór policyjny.
Prokurator może zmienić areszt również na poręczenie majątkowe. Skutek będzie wówczas analogiczny do warunkowego tymczasowego aresztowania. Podejrzany wyjdzie bowiem z aresztu, a będzie musiał złożyć poręczenie majątkowego.
Wniosek o uchylenie warunkowego tymczasowego aresztowania w procesie karnym
W praktyce najczęściej dopiero wniosek o uchylenie tymczasowego aresztowania jest impulsem do działań podejmowanych przez prokuratora albo sąd.
Uwaga! Wniosek ten może być złożony przez oskarżonego albo jego obrońcę w każdym czasie – zarówno w postępowaniu przygotowawczym, jak i w trakcie postępowania sądowego.
Wniosek rozpatrywany jest przez:
- prokuratora, który prowadzi albo nadzoruje postępowanie przygotowawcze,
- przez sąd, przed którym toczy się sprawa po wniesieniu aktu oskarżenia.
We wniosku należy wskazać, że:
- nie zachodzą już warunki uzasadniające zastosowanie tymczasowego aresztowania,
- albo wystąpiła przesłanka braku możliwości dalszego zastosowania aresztu.
Na każdym etapie postępowania karnego warto analizować możliwość uchylenia tymczasowego aresztu. Jeżeli korzystasz z pomocy adwokata lub radcy prawnego, mogą oni sporządzić dla Ciebie dobrze uzasadniony wniosek o uchylenie aresztowania. Można również podjąć próbę porozumienia z prokuratorem, który prowadzi postępowanie o możliwości uchylenia aresztu.
Ile trwa uchylenie aresztu?
Termin na rozpoznania wniosku o uchylenie tymczasowego aresztowania wynosi 3 dni.
Uwaga! Aby przysługiwało Ci zażalenie w sytuacji odmowy uchylenia albo zmiany tymczasowego aresztowania, wniosek należy złożyć po upływie 3 miesięcy od wydania postanowienia w przedmiocie środka zapobiegawczego.
Czy można wyjść z aresztu za kaucją?
Wyjście z aresztu za kaucją to właśnie warunkowe tymczasowe aresztowanie. Jest to możliwość zamiany tymczasowego aresztowania na poręczenie majątkowe.
Sąd decydując o warunkowym tymczasowym aresztowaniu, określa wysokość oraz przedmiot poręczenia majątkowego.
Wysokość poręczenia majątkowego (tzw. kaucji) zależy od:
- sytuacji materialnej oskarżonego.
- sytuacji materialnej poręczyciela majątkowego,
- wysokości wyrządzonej przez oskarżonego szkody,
- charakteru popełnionego przestępstwa.
Jeżeli oskarżony nie złoży poręczenia majątkowego w określonym przez sąd terminie, postanowienie w przedmiocie warunkowego tymczasowego aresztowania traci moc.
Mój bliski został aresztowany – co robić?
Policja zatrzymuje podejrzanego i w okresie 48 godzin musi zebrać niezbędne informacje. Na tej podstawie organy ścigania podejmują decyzję o dalszym zatrzymaniu oraz złożeniu wniosku o tymczasowym aresztowaniu.
Wniosek o tymczasowe aresztowanie musi trafić do właściwego sądu w okresie 48 godzin. Doprowadzenie podejrzanego do sądu oraz oddanie go do jego dyspozycji to kolejne 24 godziny. Jeśli w tym czasie nie zapadnie decyzja o tymczasowym aresztowaniu, zatrzymanego należy niezwłocznie zwolnić.
Zgodnie z art. 211 § 2 Kodeksu karnego wykonawczego:
,,§ 2. Tymczasowo aresztowany ma prawo, bezzwłocznie po osadzeniu go w areszcie śledczym, zawiadomić o miejscu swojego pobytu osobę najbliższą albo inną osobę, stowarzyszenie, organizację lub instytucję, a także swojego obrońcę’’.
W razie zatrzymania osoby bliskiej, zorganizowanie jej kontaktu z adwokatem może okazać się niezbędne. Fachowa pomoc przyda się w podjęciu decyzji o składaniu wyjaśnień bądź ich odmowy. To one zadecydują o dalszym losie postępowania.
To osoby najbliższe aresztowanego mają faktyczne możliwości zorganizowania kontaktów z obrońcą. Osoba aresztowana nie posiada w areszcie środków łączności i urządzeń technicznych, które służą do rejestru informacji.
Pamiętaj, że im szybciej zatrzymany otrzyma wsparcie profesjonalnego pełnomocnika, tym dla niego lepiej. Termin na wypowiedzenie się w sprawie zasadności aresztu jest bardzo krótki. Wynosi wspomniane 48 godzin na działanie organów ściągania i 24 godziny na decyzję sądu. Pełnomocnik zapozna się z materiałem dowodowym i na tej podstawie udzieli podejrzanemu niezbędnych porad.
Po zastosowaniu tymczasowego aresztu adwokat może też podjąć dalsze kroki, w tym zaskarżyć decyzję sądu bądź złożyć wniosek o uchylenie lub zmianę tymczasowego aresztowania..
Adwokat w Poznaniu. Specjalistka od spraw rodzinnych i spadkowych. Posiada bogatą praktykę w sprawach o rozwód, podział majątku, kontakty z dziećmi, władzę rodzicielską i opiekę nad dziećmi.
Specjalizuje się zwłaszcza w trudnych rozwodach – gdy w grę wchodzi podział majątku firmowego, walka o winę lub o dzieci. Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a także
podyplomowe studia z zakresu rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Następnie ukończyła aplikację radcowską i zdała egzamin radcowski. Wykonywała zawód radcy prawnego. Obecnie wykonuje zawód adwokata. Prowadzi praktykę adwokacką w Poznaniu,
Wolsztynie oraz w Świeciu. W trudnych sprawach o rozwód oraz o podział majątku wspólnego reprezentuje klientów w całej Polsce.
Autorka licznych publikacji z zakresu prawa rodzinnego i cywilnego.
e-mail: biuro@slupinska.eu
Dodaj komentarz