Przemoc w rodzinie jest zjawiskiem powszechnym. Świadczą o tym statystyki policyjne, w których każdego roku odnotowuje się kilkanaście tysięcy przypadków przestępstwa z art. 207 KK – przestępstwa znęcania. Nic dziwnego, z przemocą spotykamy się w szkole, pracy, mediach, na ulicy. Niestety częsta jest też przemoc domowa. Co zrobić gdy zamiast tego pojawiają się awantury, słowa wulgarne i obraźliwe, bicie, zastraszanie, poniżanie, pozbawianie środków niezbędnych do codziennego funkcjonowania? A co jeśli niesłusznie oskarżono Cię z art. 207 kodeksu karnego o stosowanie przemocy w rodzinie?
W tym artykule postaramy się odpowiedzieć na pytanie:
- czym jest przemoc w rodzinie?
- Jakie są rodzaje przemocy?
- Jaka kara grozi za znęcanie się?
- Jakie środki przewiduje prawo celem ochrony osób dotkniętych przemocą w rodzinie?
Jeśli potrzebujesz pomocy adwokata, jestem w stanie Ci pomóc. Udzielam odpłatnych konsultacji dla osób dotkniętych przemocą domową lub osób oskarżonych z art. 207 KK (znęcanie się, przemoc domowa). Jeśli jesteś w Wielkopolski lub z woj. kujawsko-pomorskiego, mogę poprowadzić Twoją sprawę! W trudnych sprawach działam w całej Polsce. Zapraszam do zapoznania się z moją ofertą (Prawo Karne Poznań) oraz do kontaktu.
Przemoc w rodzinie – definicja?
Analizę podanego zagadnienia rozpoczniemy od wskazania, jaka jest definicja przemocy w rodzinie. Aby to zrobić należy wskazać, że polskie ustawodawstwo zawiera akt prawny, który jest bezpośrednio dedykowany omawianemu zjawisku. Z dniem 29 lipca 2005 roku weszła w życie ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie.
Zgodnie z brzmieniem art. 2 pkt 2 ww. ustawy przez przemoc w rodzinie należy rozumieć jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste członków rodziny, tj. osób najbliższych w rozumieniu art. 115 § 11 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 roku – Kodeks karny, lub też innej osoby wspólnie zamieszkującej lub gospodarującej, w szczególności narażając te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą.
Przeczytaj także: Przesłuchanie świadka w postępowaniu karnym
Jakie są rodzaje przemocy?
Wyróżnia się następujące rodzaje przemocy w rodzinie:
- fizyczną,
- psychiczną,
- seksualną oraz
- ekonomiczną.
Na przemoc fizyczną składają się intencjonalne zachowania, które niosą ryzyko uszkodzenia ciała. Przykładowo jako takie czynności można wskazać: kopanie, popychanie, policzkowanie, uderzanie pięścią, przypalanie, duszenie, zadawanie ran.
Na przemoc psychiczną składają się wszelkie zachowania werbalne i niewerbalne oraz postawy, które charakteryzuje chęć utrzymywania kontroli na drugą osobą, dążenia do obniżenia jej poczucia wartości oraz wywołania u niej bezsilności. Przejawia się m.in. zastraszaniem, grożeniem, szantażowaniem, poniżaniem.
Przemoc seksualna charakteryzuje się wymuszaniem odbycia stosunku seksualnego lub innych czynności seksualnych.
Natomiast przemoc ekonomiczna przejawia się brakiem zaspokajania podstawowych potrzeb materialnych członków rodziny, uniemożliwianiem podjęcia pracy zarobkowej, wydzielaniem bądź odbieraniem zarobionych pieniędzy.
Należy pamiętać, że przemoc jest zjawiskiem, które eskaluje. Wyróżnia się trzy fazy, które tworzą powtarzający się cykl.
Pierwsza faza charakteryzuje się wzrostem napięcia między sprawcą a ofiarą przemocy. Sprawca staje się poirytowany, często i z błahego powodu okazuje złość, prowokuje kłótnie. W efekcie dochodzi do drugiej fazy, tj. aktu przemocy. Trzecia faza, potocznie zwana miodowym miesiącem, przejawia się zmianą postawy sprawcy, który wyraża skruchę, przeprasza ofiarę i obiecuje poprawę zachowania. Po tym w przeważającej części przypadków, cykl przemocy rozpoczyna się od nowa.
Zobacz również: Przywłaszczenie pieniędzy – art. 284 KK
Przemoc w rodzinie a prawo karne
Celem ochrony rodziny – jako podstawowej komórki społecznej, jej prawidłowego funkcjonowania, wychowania młodzieży oraz ochrony osób nieporadnych i zależnych od sprawcy, polski ustawodawca zdecydował się na odrębne uregulowanie przestępstwa znęcania się nad rodziną, które zostało zawarte w ustawie z dnia 6 czerwca 1999 roku – Kodeks karny i jest kwalifikowane jako przestępstwo przeciwko rodzinie i opiece.
Przestępstwo znęcania się zostało ujęte w typie podstawowym (art. 207 § 1 k.k.), Oprócz tego wyróżnia się tzw. kwalifikowane typu przestępstwa przemocy domowej. Są to typy wyodrębnione ze względu na szczególne cechy:
- znęcanie się nad osobą nieporadną – 207 § 1a k.k.,
- poprzez zastosowanie szczególnego okrucieństwa – 207 § 2 k.k.,
- gdy ofiara przemocy domowej targnęła się na swoje życie – 207 § 3 k.k.
W pierwszej kolejności omówimy typ podstawowy przestępstwa znęcania się, który został uregulowany w art. 207 § 1 k.k.:
„Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5”.
Przyjmuje się, że „znęcanie się” oznacza działanie albo zaniechanie polegające na umyślnym zadawaniu bólu fizycznego lub dotkliwych cierpień moralnych, powtarzającym się albo jednorazowym, lecz intensywnym i rozciągniętym w czasie. Co ciekawe, może ono zostać popełnione zarówno z działania, jak i z zaniechania ze strony sprawcy. Ze znęcaniem w formie zaniechania mamy przykładowo do czynienia w razie zaprzestania opieki nad osobą chorą, czy też karmienia dziecka. Przestępstwo znęcania się ma charakter umyślny i może być popełnione zarówno z zamiarem bezpośrednim, jak i ewentualnym.
Znęcanie się to zwykle proces a nie jednorazowe działanie
Przestępstwo znęcania się zostało w kodeksie skonstruowane jako zachowanie z reguły wielodziałaniowe. Zakłada powtarzanie przez sprawcę w pewnym przedziale czasu zachowań skierowanych wobec pokrzywdzonego. Zatem, poza szczególnymi przypadkami, dopiero pewna suma tych zachowań decyduje o wyczerpaniu znamion przestępstwa z art. 207 § 1 KK. Zagadnieniem budzącym wątpliwości jest kwestia tego, czy jednorazowe działanie sprawcy wyczerpuje znamiona czynu zabronionego ujętego w art. 207 § 1 k.k. Większość prawników dopuszcza jednak ewentualność jednorazowego działania sprawcy, słusznie argumentując, że musi to być zachowanie intensywne i rozciągnięte w czasie np. odcięcie dopływu prądu, gazu, ogrzewania.
Podkreślenia wymaga fakt, że dla stwierdzenia przemocy w rodzinie nie ma znaczenia, czy ofiara sprzeciwiała się działaniom sprawcy, tj. czy podejmowała próby obrony, czy też pozostawała bierna. W praktyce uznaje się, że pokrzywdzonym przestępstwem kwalifikowanym z art. 207 § 1 k.k. jest nie tylko ten, który biernie poddaje się agresji i poniżaniu ze strony sprawcy, ale także ten, kto będąc stroną słabszą fizycznie i psychicznie podejmuje próbę obrony swojej wolności, czci, nietykalności osobistej.
Zobacz także: Rozpowszechnianie nagich zdjęć lub filmów – art. 191a KK
Przemoc w rodzinie – przykłady
Ujęte w kodeksie karnym przestępstwo z art. 207 § 1 k.k. może przybrać formę znęcania się fizycznego (popychanie, uderzanie, wykręcanie rąk, duszenie, kopanie, spoliczkowanie, spowodowanie uszkodzeń ciała: zasinień, zadrapań, krwawienia, oparzenia, złamania), jak i formę znęcania się psychicznego (wyzywanie, grożenie, szantażowanie, poniżanie, ośmieszanie, krytykowanie, kontrolowanie, ograniczanie kontaktów, ciągłe niepokojenie).
Jednakże powyżej wymieniony katalog zachowań, które mogą wypełniać znamiona przestępstwa znęcania się ma charakter otwarty. To znaczy, że znęcanie może polegać także na innych działaniach. W związku z czym każde zachowanie, które nie mieści się we wskazanym katalogu, każdorazowo podlega ocenie organu prowadzącego postępowanie, tj. policji, prokuratora, a następnie sądu.
Ponadto należy pamiętać o tym, że poszczególne zachowania sprawcy znęcania się mogą przybierać inne postacie, a przez to stanowić w myśl przepisów prawa karnego ścigane z urzędu przestępstwa, m.in.:
- naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia (art. 157 k.k.),
- zgwałcenia (art. 197 k.k.),
- naruszenia nietykalności cielesnej (art. 217 k.k.),
- groźby bezprawnej (art. 190 k.k.).
Pokrzywdzony i sprawca przemocy domowej
Przestępstwo przemocy w rodzinie jest szczególnym typem czynu, którego sprawcą nie może być każdy. W przypadku przemocy domowej ofiarę i sprawcę muszą łączyć szczególnego rodzaju więzi. Poniżej opiszę, kto może być ofiarą i sprawcą przemocy w rodzinie.
Kto może być ofiarą przemocy w rodzinie
Ofiarą przemocy w rodzinie może być:
- osoba najbliższa, którą – wedle art. 115 § 11 kodeksu karnego – jest małżonek, wstępny (rodziców, dziadków, pradziadków), zstępny (dzieci, wnuki, prawnuki), rodzeństwo (w tym rodzeństwo przyrodnie), powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu, przez którą rozumie się osobę, która pozostaje w relacji faktycznej, gdzie istnieje jednocześnie więź duchowa (emocjonalna), fizyczna oraz gospodarcza (wspólne prowadzenie gospodarstwa domowego),
- osoba pozostająca w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy. Z takim stosunkiem mamy do czynienia w momencie, gdy ofiara nie jest zdolna z własnej woli przeciwstawić się znęcaniu i znosi to z obawy przed pogorszeniem swoich dotychczasowych warunków życiowych (rozłąka, zerwanie współżycia ze sprawcą, utrata pracy, środków utrzymania, mieszkania). Stosunek zależności może wynikać z mocy prawa (np. ustanowienia opieki, umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej) albo na podstawie umowy (np. między pracodawcą a pracownikiem, najemcą lokalu a wynajmującym),
- małoletni, tj. osoba, która nie ukończyła 18. roku życia,
- osoba nieporadna ze względu na jej stan psychiczny (np. upośledzenie umysłowe) lub fizyczny (podeszły wiek, kalectwo, chorobę).
Być może zainteresuje Cię także: Rozwody Poznań
Kto może być sprawcą przemocy w rodzinie
Sprawcą przemocy w rodzinie może być:
- osoba najbliższa, którą – wedle art. 115 § 11 kodeksu karnego – definiuje się tak samo jak w przypadku ofiary pomocy w rodzinie,
- osoba pozostająca w stałym lub przemijającym stosunku zależności z pokrzywdzonym.
Typy kwalifikowane przestępstwa przemocy w rodzinie
Ustawodawca wyodrębnił także możliwość popełnienia omawianego przestępstwa w trzech kwalifikowanych formach, czyli zagrożonych surowszą karą.
Znęcanie się nad osobą nieporadną
Pierwsza z nich, znęcanie się nad osobą nieporadną, została uregulowana w art. 207 § 1a k.k., zgodnie z którego treścią:
„Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą nieporadną ze względu na jej wiek, stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Wyjaśnienia wymaga fakt, że jako nieporadną uznaje się osobę, która ze względu na swoje właściwości fizyczne (np. podeszły wiek, kalectwo, chorobę) lub właściwości psychiczne (np. upośledzenie umysłowe) nie ma możliwości samodzielnie decydować o swoim położeniu i losie.
Znęcanie się ze szczególnym okrucieństwem
Drugi typ kwalifikowany, znęcanie się połączone ze szczególnym okrucieństwem, został uregulowany w art. 207 § 2 k.k. i brzmi:
„Jeżeli czyn określony w § 1 lub 1a połączony jest ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10”.
W tym przypadku pojęcie „szczególnego okrucieństwa” ma charakter oceny i powinno być odnoszone do zachowania charakteryzującego się wyjątkową drastycznością.
Ofiara znęcania targnęła się na własne życie
Trzeci typ kwalifikowany został uregulowany w art. 207 § 3 k.k. i przewiduje, że
„Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1-2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12”.
Przy tej kwalifikacji niezbędnym jest ustalenie, że między aktem przemocy a targnięciem się ofiary na życie istnieje związek przyczynowy, a także że sprawca znęcania się mógł przewidzieć konsekwencje swojego czynu.
Co robić gdy jest się ofiarą przemocy domowej?
Czyn zabroniony określony w art. 207 k.k. (znęcanie się) stanowi przestępstwo ścigane z urzędu. Jednakże w praktyce organ powołany do ścigania przestępstw (policja, prokurator) nie podejmuje czynności bez informacji ze strony osoby pokrzywdzonej.
Dlatego aby uwolnić się od oprawcy należy złożyć zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Można to uczynić na dwa sposoby – w formie pisemnej lub ustnej. Jeżeli pokrzywdzony zdecyduje się złożyć ustne zawiadomienie, to należy udać się do jednostki policji lub prokuratury, gdzie zostanie przesłuchany w charakterze pokrzywdzonego. W przypadku złożenia pisemnego zawiadomienia, należy zwrócić szczególną uwagę na to by dokładnie i szczegółowo opisać zdarzenie. Należy też wskazać możliwe do sprawdzenia okoliczności, dane osobowe ewentualnych świadków, którzy będą mieli wiedzę o sytuacji pokrzywdzonego Warto także załączyć wszelkie posiadane dokumenty np. obdukcje lekarskie.
Podkreślić należy, że takie zawiadomienie można złożyć nawet po kilku latach od zaistnienia przedmiotowych zdarzenia. Przestępstwo znęcania się uregulowane w art. 207 § 1 k.k. przedawnia się (nie podlega ściganiu) dopiero po upływie 10 lat od chwili jego dokonania. Natomiast w przypadku form kwalifikowanych – art. 207 § 1a, 2 i 3 k.k. – dopiero po 15 latach od chwili czynu. Nadto złożenie pisemnego zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa jest wolne od opłat.
Po złożeniu przez pokrzywdzonego zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa organ prowadzący postepowanie (policja, prokuratura) dokonuje jego oceny pod kątem istnienia lub braku uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa i podejmuje decyzję co do wydania postanowienia o wszczęciu dochodzenia bądź odmowie wszczęcia dochodzenia. W przypadku wydania postanowienia o odmowie wszczęcia dochodzenia pokrzywdzonemu przysługuje zażalenie, które należy złożyć w terminie 7 dni od dnia doręczenia pisma. Zażalenie składa się do sądu właściwego do rozpoznania sprawy, za pośrednictwem organu, który wydał postanowienie.
Na czym podlega wszczęcie procedury „Niebieskiej Karty”?
Procedura „Niebieskiej Karty” została wprowadzona ustawą z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Obejmuje ona swoim zakresem szereg czynności podejmowanych i realizowanych przez:
- przedstawicieli jednostek organizacyjnych pomocy społecznej,
- gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych,
- policji,
- oświaty,
- ochrony zdrowia w związku z uzasadnionym zaistnieniem przemocy w rodzinie.
Wszczęcie procedury następuje poprzez wypełnienie formularza „Niebieskiej Karty” przez przedstawiciela jednego z podmiotów wymienionych w powyżej wskazanej ustawie. Zwykle jest nim funkcjonariusz policji.
Po tym podejmowane są działania interwencyjne zmierzające do zapewnienia bezpieczeństwa osobie, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie. Na dalszym etapie sytuacja osoby dotkniętej przemocą w rodzinie podlega analizie przez specjalnie powołany do tego zespół interdyscyplinarny. Na tej podstawie tworzy się indywidualny plan pomocy. Ten plan może obejmować takie działania jak:
- diagnozę sytuacji rodzinnej,
- informowanie o konsekwencjach popełnianych przez sprawcę przemocy czynów,
- motywowanie do udziału w programach oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych,
- przeprowadzanie rozmów pod kątem nadużywania przez sprawcę przemocy alkoholu, środków odurzających, substancji psychotropowych.
Zakończenie procedury „Niebieskiej Karty” następuje tylko i wyłącznie w przypadku ustania przemocy w rodzinie. W tym kontekście ważne jest także zrealizowanie indywidualnego planu pomocy bądź rozstrzygnięcia o braku zasadności podejmowania działań.
Potrzebujesz pomocy adwokata w zw. z przemocą w rodzinie?
Jeśli chciałbyś skorzystać z mojej pomocy, zapraszam do kontaktu. Działam na terenie takich miast jak: Poznań, Luboń, Gniezno, Śrem, Środa Wielkopolska, Grodzisk Wielkopolski, Swarzędz, Leszno, Piła, Kościan, Jarocin, Września oraz Wolsztyn. Posiadam także oddział w Świeciu, pracując w takich miejscowościach jak Grudziądz, Chełmno i Tuchola.
W trudnych sprawach o znęcanie się i przemoc w rodzinie działam w CAŁEJ POLSCE!
Udzielam także konsultacji telefonicznych oraz konsultacji online. Pamiętaj, że przemoc domowa to poważna sprawa, dlatego warto skorzystać z pomocy adwokata.
Masz pytania? Napisz! Zadzwoń!
Adwokat
Marlena Słupińska-Strysik
e-mail: biuro@slupinska.eu
tel. 61 646 00 40
tel. 68 419 00 45
tel. 52 511 00 65
Uwaga: Uprzejmie informuję, że nie udzielam bezpłatnych porad prawnych przez telefon. Jeśli szukasz pomocy możesz umówić się na odpłatną konsultację prawną w cenie 200 zł.
Adwokat w Poznaniu. Specjalistka od spraw rodzinnych i spadkowych.Posiada bogatą praktykę w sprawach o rozwód, podział majątku, kontakty z dziećmi, władzę rodzicielską i opiekę nad dziećmi.
Specjalizuje się zwłaszcza w trudnych rozwodach – gdy w grę wchodzi podział majątku firmowego, walka o winę lub o dzieci. Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a także
podyplomowe studia z zakresu rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Następnie ukończyła aplikację radcowską i zdała egzamin radcowski. Wykonywała zawód radcy prawnego. Obecnie wykonuje zawód adwokata. Prowadzi praktykę adwokacką w Poznaniu,
Wolsztynie oraz w Świeciu. W trudnych sprawach o rozwód oraz o podział majątku wspólnego reprezentuje klientów w całej Polsce.
Autorka licznych publikacji z zakresu prawa rodzinnego i cywilnego.
e-mail: biuro@slupinska.eu
Dodaj komentarz