Bezpieczeństwo i higiena pracy to zasady wynikające z prawa pracy. Z kolei Kodeks karny przewiduje odpowiedzialność za narażenie życia i zdrowia pracownika w czasie wykonywania pracy. W artykule pt. „Narażanie pracownika na niebezpieczeństwo – art. 220 KK” wyjaśnię, kiedy pracodawca może dopuścić się przestępstwa i co za nie grozi.
Na czym polega narażenie na niebezpieczeństwo?
Przestępstwo narażenia na niebezpieczeństwo zostało zdefiniowane w art. 220 Kodeksu karnego, którzy brzmi:
,,1. Kto, będąc odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia wynikającego stąd obowiązku i przez to naraża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
- Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
- Nie podlega karze sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo’’.
Wniosek:
Przestępstwo narażenia na niebezpieczeństwo polega na:
- niedopełnieniu obowiązków wynikających z odpowiedzialności za bezpieczeństwo i higienę pracy ,
- skutkującym narażeniem pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.
Kto może być sprawcą narażenia na niebezpieczeństwo?
Ważne! Przestępstwa narażenia na niebezpieczeństwo mogą dopuścić się jedynie osoby, które na mocy przepisów prawa są odpowiedzialne za bezpieczeństwo i higienę pracy.
Mogą być to:
Pracodawca
Zgodnie z art. 207 § 1 Kodeksu pracy:
„Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Na zakres odpowiedzialności pracodawcy nie wpływają obowiązki pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz powierzenie wykonywania zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy specjalistom spoza zakładu pracy.”
Pamiętaj!
Z odpowiedzialności pracodawcy za zapewnienie bezpieczeństwa i higieny pracy w całym zakładzie pracy nie zwalnia:
- powierzenie odpowiedzialności za przestrzeganie higieny pracy kierownikom działów,
- nałożenie obowiązków z zakresu higieny pracy na pracowników,
- powołanie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (tj. zatrudnienie specjalistycznej firmy).
Powyższe potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 lutego 2013 r:
„Każda z odpowiedzialnych osób odpowiada za własne zachowania, niezależnie od odpowiedzialności innych osób, gdyż prawu karnemu obca jest konstrukcja ponoszenia odpowiedzialności za kogoś.” (sygn. akt: IV KK 216/12).
Osoba kierująca pracownikami
W art. 212 Kodeksu pracy ustanowiono, że.
„Osoba kierująca pracownikami jest obowiązana:
1) organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy;
2) dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem;
3) organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy;
4) dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem;
5) egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy;
6) zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami.”
Osoba odpowiedzialna za BHP
Czyli jedna z następujących osób:
- Główny Inspektor Pracy,
- okręgowi inspektorzy pracy,
- inspektorzy pracy działający w zakresie właściwości terytorialnej okręgowych inspektorów pracy.
Kto może być ofiarą narażenia na niebezpieczeństwo?
Przestępstwo narażenia na niebezpieczeństwo może zostać popełnione względem pracownika.
W myśl art. 2 Kodeksu pracy:
Pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.
Ofiarą omawianego przestępstwa może być więc osoba zatrudniona w oparciu o:
- umowę o pracę,
Ważne! Obowiązki w zakresie BHP obciążają go względem wszystkich pracowników zatrudnionych na umowie o pracę, niezależnie od jej rodzaju.
Bezpieczeństwo i higienę pracy należy w takim samym zakresie zapewnić pracownikom na:
- umowie na okres próbny,
- umowie na czas określony,
- umowie na czas nieokreślony,
- umowie na zastępstwo.
- powołanie,
Przykład:
W oparciu o powołanie pracę mogą wykonywać członkowie zarządu w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.
- wyboru,
Przykład:
Na podstawie wyboru pracę w urzędzie gminy wykonuje wójt (lub burmistrz).
- mianowania,
Przykład:
Na podstawie mianowania pracę wykonują funkcjonariusze publiczni, w tym sędziowie i policjanci, a także nauczyciele.
- spółdzielczej umowy o pracę.
Uwaga!
Za pracownika uważa się każdego, kto:
- wykonuje za wynagrodzeniem pracę określonego rodzaju,
- wykonuje pracę na rzecz pracodawcy,
- wykonuje pracę pod kierownictwem pracodawcy,
- wykonuje pracę w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę,
– niezależnie od rodzaju umowy łączącej go z pracodawcą.
Czy konieczne jest posiadanie umowy o pracę?
Ochrona w przypadku niedopełnienia przez pracodawcę zasad BHP przysługuje:
- pracownikom w rozumieniu art. 2 Kodeksu pracy,
- osobom, które są formalnie zatrudnione na podstawie innej umowy, która zawiera elementy istotne dla nawiązania stosunku pracy. Nie ma znaczenia nadany umowie tytuł.
Powyższe potwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 15 grudnia 2005 roku (I KZP 34/05):
„Przedmiotem ochrony są w normach zawartych w art. 220 k.k. prawa osoby pozostającej w stosunku pracy w rozumieniu art. 22 § 1 k.p., a więc w takim stosunku, jaki – uwzględniając jego rzeczywiste cechy – jest lub powinien być nawiązany przez dokonanie jednej z czynności prawnych określonych w art. 2 k.p.”
Należy również pamiętać o treści art. 304 § 1 Kodeksu pracy, zgodnie z którym:
„Pracodawca jest obowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy, o których mowa w art. 207 § 2, osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, a także osobom prowadzącym w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę na własny rachunek działalność gospodarczą.”
Przykład:
Przedsiębiorca zawarł umowy zlecenia z osobami fizycznymi, a także na podstawie umowy B2B współpracuje z osobami prowadzącymi działalność gospodarczą. Wszystkie te osoby wykonują prace w lokalu należącym do tego przedsiębiorcy. Ma on obowiązek zapewnić im bezpieczne i higieniczne warunki pracy, mimo braku umowy o pracę. W przypadku zaniechań może ponosić odpowiedzialność karną.
Niedopełnienie obowiązków z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy
Podmiot, który jest odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy może dopuścić się naruszenia swoich obowiązków poprzez:
- działanie
Przykład:
Pracodawca oddaje pracownikom do użytku nieoznakowane substancje chemiczne.
- bądź zaniechanie.
Przykład:
Pracodawca nie wydaje pracownikom odzieży ochronnej, która jest wymagana.
Kiedy dojdzie do popełnienia przestępstwa z art. 220 KK?
Pracodawca popełni przestępstwo narażenia na niebezpieczeństwo, jeżeli wystąpi związek przyczynowy między:
- niedopełnieniem przez niego obowiązku wynikającego z przepisów BHP,
- a skutkiem w postaci narażenia pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.
A. Związek przyczynowy
Bezpośredni związek przyczynowy między niedopełnieniem obowiązków pracodawcy a narażeniem pracownika na utratę życia lub zdrowia występuje, gdy pracodawca dopełniając swojego obowiązku, zmniejszyłby niebezpieczeństwo.
Przykład:
Pracodawca zapewnia odpowiednią ochronę pracownikom pracującym na wysokości. Zmniejsza to niebezpieczeństwo upadku z wysokości skutkującą utratą zdrowia przez pracowników.
Ważne! Naruszenie obowiązków z zakresu BHP, z którym nie wiąże się niebezpieczeństwo dla życia i zdrowia pracownika, nie stanowi przestępstwa z art. 220 KK.
Przykład:
Pracodawca nie zorganizował okresowego szkolenia z BHP dla pracowników. Brak terminowego szkolenia nie naraża pracowników na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia.
B. Skutek
Do popełnienia przestępstwa z art. 220 KK dochodzi wyłącznie, gdy występuje skutek w postaci narażenia człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo:
- utraty życia,
- ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.
Ciężkim uszczerbkiem na zdrowiu pracownika nazywane są obrażenia ciała wskazane w art. 156 Kodeksu karnego:
- pozbawienie go wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia;
- ciężkie kalectwo;
- ciężka choroba nieuleczalna albo długotrwała;
- choroba realnie zagrażająca życiu;
- trwała choroba psychiczna;
- całkowita albo znaczna trwała niezdolność do pracy w zawodzie;
- trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenia ciała.
Pamiętaj! Pracownik jest bezpośrednio narażony na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu w przypadku, gdy zachodzi wysoki stopień prawdopodobieństwa wystąpienia tych skutków.
Przykład:
Pracownicy wykonują powierzone im zadania na niestabilnej konstrukcji, która momencie grozi zawaleniem.
Kara za narażenie na niebezpieczeństwo
zgodnie z art. 220 KK
Przestępstwo narażenia pracowników na niebezpieczeństwo zagrożone jest:
- karą pozbawienia wolności do 3 lat, jeżeli sprawca działał umyślnie,
- grzywną, kara ograniczenia wolności albo kara pozbawienia wolności do roku, jeżeli sprawca działał nieumyślnie.
Ważne! Możliwe jest warunkowe umorzenie postępowania albo odstąpienie od wymierzenia kary, jeżeli spełnione są łącznie następujące warunki:
- społeczna szkodliwość czynu nie jest znaczna,
- zastosowanie samego środka karnego, przepadku albo środka kompensacyjnego sprawi, że cele kary zostaną spełnione.
Pamiętaj! Pracodawca nie podlega karze, jeśli dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo. Dotyczy to zarówno umyślnego, jak i nieumyślnego niedopełnienia obowiązków z zakresu BHP.
Adwokat w Poznaniu. Specjalistka od spraw rodzinnych i spadkowych. Posiada bogatą praktykę w sprawach o rozwód, podział majątku, kontakty z dziećmi, władzę rodzicielską i opiekę nad dziećmi.
Specjalizuje się zwłaszcza w trudnych rozwodach – gdy w grę wchodzi podział majątku firmowego, walka o winę lub o dzieci. Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a także
podyplomowe studia z zakresu rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Następnie ukończyła aplikację radcowską i zdała egzamin radcowski. Wykonywała zawód radcy prawnego. Obecnie wykonuje zawód adwokata. Prowadzi praktykę adwokacką w Poznaniu,
Wolsztynie oraz w Świeciu. W trudnych sprawach o rozwód oraz o podział majątku wspólnego reprezentuje klientów w całej Polsce.
Autorka licznych publikacji z zakresu prawa rodzinnego i cywilnego.
e-mail: biuro@slupinska.eu
Dodaj komentarz